Konu: Bruselloz (Malta humması veya Akdeniz humması) - Ansiklopedik Bilgi

[D®agon]

Bruselloz, Malta humması veya Akdeniz humması, da denilen Brucella bakterileri yüzünden ortaya çıkan bulaşıcı bir hastalıktır.


İlk kez 1897'de Danimarkalı veteriner hekim Berhnhard Bang Brucella abortus`u ayrıştırmıştır. Bu nedenle hastalığın Bang hastalığı olarak da anıldığı olmuştur.

Bulaşma Yolları

Aslen bir hayvan hastalığı olan bruselloz insanlarda da görülen bir zoonoz hastalıktır. Duyarlı hayvanlara genellikle, enfekte hayvanlarla doğrudan temas yoluyla veya enfekte hayvanların akıntıları/atıkları ile çevresel yolla bulaşır. Atık yavrular, yavru zarları ve sıvıları, yavru atmış veya doğum yapmış enfekte bir hayvanın vaginal akıntılarının hepsi son derece fazla sayıda enfeksiyöz Brucella mikroorganizmalarını barındırır. Hayvanlar bu materyalleri ve Brucella etkeni ile bulaşık su ve gıdayı tüketerek enfekte olurlar. Süt, idrar, dışkı ve eklem sıvıları da bakterilerin yayılma kaynağıdır.

Enfekte boğa ve koçların spermlerinde de etken bulunur ve çiftleşme yoluyla bulaşır. Ayrıca enfekte annelerden yavrularına anne karnında veya doğum sonrası enfekte ağız sütü ya da enfekte diğer hayvanların sütü ile beslenme sonucu bulaşma görülebilir.

Keçi ve koyunlarda 'Brucella melitensis'; sığır, köpek ve insanda da hastalık oluşturur. Sığırlarda 'Brucella abortus'; Manda, deve, geyik, at, koyun, köpek, domuz ve insanda da hastalık oluşturur. Domuzlarda ise 'Brucella suis' tiplerindeki bakteri serotipleri mevcuttur.

Solunum yoluyla da bulaşabilen hastalık genelde deri ve/veya mukoza yoluyla bulaşır. İnsanlara, mikrop içeren veya pastorize veya sterilize edilmemiş süt ve süt ürünlerinden veya doğrudan hasta hayvanlara temas ile bulaşır. Özellikle Brucella abortus'tan ileri gelen atık materyalleri bulaşmada önemli rol oynar.

Hasta hayvan leşiyle temas yüzünden de bulaşabilir. Bu sebeple hastalığa yakalanan insanlar çoğunlukla veteriner hekimler, hayvan yetiştiricisi, çoban, sütçü, peynirci veya mezbaha çalışanı gibi hayvanlar ve hayvan ürünleriyle yakın temasta bulunan insanlardır. Veteriner hekimliğindeki meslek hastalıklarından birisidir.

Belirtiler

Brucella bakterileri karaciğer, lenf bezleri, salgı bezleri, dalak ve sinirlere yerleşir. Brusellozun enkübasyon (kuluçka) süresi genellikle 1-3 haftadır. Fakat nadir olarak birkaç ay aldığı da olmuştur. Diğer ateşli hastalıklara benzer belirtilere sahiptir. Ama özellikle kas ağrıları ve terleme çok daha yoğundur. Bazen titreme şeklinde gelen, çok yüksek olmayan ateşe neden olur. Halsizlik, iştahsızlık ve buna bağlı olarak da kilo kaybı görülür. Hastalığın süresi birkaç haftadan birkaç aya kadar değişiklik gösterir. Hastalığın ardından görülen patolojik değişimler (sekeller) fazlasıyla değişiklik gösterir ve hastalığın ardından granulomatöz, hepatit, artrit, spondilit, anemi, lökopeni, trombositopeni, menenjit, üveit, optik nörit ve endokardit gibi durumlar görülebilir.

Patogenezis

Brucella etkenleri obligat intrasellüler mikroorganizmlardır. Vücudun savunma hücrelerinden "Makrofajlar" içerisinde yerleşirler. Fakat sahip oldukları Katalaz ve Süperoksit Dismutaz enzimleri sayesinde makrofajlar içerisinde yaşamayı sürdürürler.

Teşhis (Diagnoz)

Brucella Wright Testi, bruselloz şüphesinde ALTIN STANDART'tır.
Hastalık septisemik dönemdeyken ( ateşli devrede ) kandan doğrudan ekim yapılarak bakterinin aranmasına gidilebilir.Bakteri ekiminden ancak 3 gün sonra mikroaerofilik ortamda üreyebilir.Ama enfeksiyon kronik hal kazandıysa, serolojik yönteme başvurulur.Bu amaçla Rose Bengal Plate Test (RBPT) ile hızlı aglütinasyon tekniği kullanılarak % 98 güvenilirlikte teşhis yapılabilir.Teşhis için kantitatif serolojik değerler istenirse,yani hasta enfeksiyonun derecesini titre düzeyinde belirlemek istenirse bunda da Serum Aglütinasyon Test'i (SAT),Komplement Fiksasyon Testi (KFT) veya Coomb's testi kullanılabilir. En çok kullanılan SAT metodunda serum titresi 1/40 ve 1/40'dan yukarı ise enfeksiyon pozitif kabul edilir. Ancak güvenilirlik düzeyi açısından da, hızlı sonuç vermesi açısından da RBPT en iyi testtir. RBPT testi dışındaki diğer üç metod, ayrıca 18-24 saatten önce de sonuç veremez, çünkü prensip olarak yavaş aglütinasyon tekniği ile antikorları ararlar. Çok fazla kullanılmasa da ELISA (Enzymes Linked Immun Sorbent Assay) ve PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) yine teşhis metodları arasında vardır. Bu arada Brucella bakterileri hücre içi yaşadıklarından antibiyotik tedavisinden sonraki 6-12 aylık dönemde serum titresinde düşüklük gösterebilirler. Ne zamanki tekrar titrede artış görülür,o zaman enfeksiyonun yeniden alevlendiğinden söz edilir. Brucella bakterisinin yaşam şekli hücreiçi yaşam itibariyle bakıldığında tüberküloz bakterisiyle aynıdır.

Bruselloz'un teşhisinde günümüzde faj tiplendirme de kullanılmaktadır. Bunlar; Tibilisi Faj'ı, Berkeley Faj'ı ve Weybridge Fajı'ı olarak bilinir.

Tedavi

Çeşitli antibiyotikler tedavide kullanılır. Tetrasiklinler, kloramfenikol (bu antibiyotik olumsuz yan etkileri yüzünden bugün beşeri olarak kullanılmamaktadır), rifampin ve streptomisin Brucella bakterilerine karşı etkilidirler. Fakat, birden fazla antibiyotiğin birkaç hafta boyunca kulanılması gerekir. Zira, bakteriler kuluçka evresini hücrelerin içinde geçirir.

Korunma (Profilaksi)

Enfeksiyonun belli bölgelerde sıklıkla görülmesinin sebebi ,genç hayvanlarda yapılmasına riayet gösterilmesi gereken koruyucu aşılamalardır.Ancak maalesef bu aşılamalara riayet gösterilmemekte ve hayvanlar korunamadığı enfeksiyonla ilk gebelik döneminde tanışmakta, yavrularında abort şekillenmektedir. Bu büyük maddi külfet getirmektedir. Ayrıca lezzet kültürüne aşırı riayet gösterilerek yapılan,kaynatılmamış sütlerle gerçekleştirilen yöresel peynir mayalamaları da yine insanlara bulaşmada köprü durumundadır.İnsanlar için henüz aşı geliştirilememiştir. Hayvanlara koruma için uygulanan aşıların canlı bakteri olaması, yani inaktive aşı olmaması da uygulaması sırasındaki tehlikeyi ortaya koymaktadır. Bu hareketle hayvanlarda mevcut olan canlı aşı üzerinden geliştirilmiş bir beşeri aşı maalesef yoktur. Ancak genetikteki hızlı gelişmeler, söz konusu bakterinin hücreiçi haberleşmelerini kesecek bir mekanizma üzerinden etkisini gösteren bir aşı yolunda çalışmaktadır.Brusellozdan korunmanın en iyi yolu insan tüketiminde kullanılan tüm sütlerin düzgün şekilde pastörize edilmesidir.