Alm. Wismut (n.), Fr. bismuth (m.), İng. bismuth.
Sembolü Bi olan metalik bir element.
Periyodik cetvelde 5A grubunda bulunur ve bu grubun en ağır üyesidir. Orta çağdan beri bilinen bir elementtir.
Gri renkli bir metaldir. Doğada serbest olarak ya da sülfür ve oksitleri halinde bulunur. Bizmut filizlerinin hidrometalik ya da pirometalurjik işlemler sonucu yoğunlaştırılmasıyla ya da bakır ve kurşun cevherlerinin saflaştırılmasından yanürün olarak elde edilir. Bizmut, türlü alaşımlar halinde yangın söndürücülerde, elektrik sigortalarında kullanıldığı gibi, Bizmut oksit, cam ve seramik yapımında, tuzları da eczacılıkta kullanılır. Atom ağırlığı 208,98 g/mol, oda sıcaklığındaki yaklaşık yoğunluğu 9,8 g/cm³, atom yarıçapı 160pm'dir. Erime noktası 271,3 santigrat derece, kaynama noktası 1564 santigrat derecedir. Diyamanyetik özelliğe sahiptir yani manyetik geçirgenliği boşluğunkinden küçüktür bundan dolayı manyetik alan çizgilerini iter.
Özellikleri: Atom numarası 83, kütle numarası 208,98'dir. Bileşiklerinde -3, +3, +5 değerliklerini alabilir. Gümüşi gri parlak bir metaldir. Sert ve kırılgandır. 5A grubu elementleri içinde en metalik olanıdır.Kararlı Bi-209, bizmutun tabii olarak bulunan tek izotopudur. Radyoaktif izotoplarından en iyi bilineni Bi-210 izotopudur. Bu izotopun yarılanma süresi 5 yıldır. Bi-210 nükleer sayma aletlerinin ayarlanmasında beta standardı olarak kullanılır.
Erime noktası 271°C, kaynama noktası 1450°C'dir. Tel haline getirilebilir. Fakat oldukça kırılgandır. Bu hali diğer elementlerden az miktarda ilave edilerek giderilebilir.
Bulunuşu ve üretimi: Çok az miktarda volkanik kayalarda rastlanır. Tabiatta çeşitli hallerde bulunur. Bazı bileşiklerinde serbest metal olarak görülür. Tabiatta bulunan bu bileşikleri Bizmit (Bi2O3.H2O) Bizmutglans (Bi2S3) ve bizmutit (BiO)2CO3.H2O'dur.
Başlıca bizmut yatakları Amerika Birleşik Devletlerinde, Bolivya'da, Kanada'da ve İspanya'dadır. Yılda 1400 ton bizmut üretilir. Serbest metal ihtiva eden cevherler, bizmutun erimesi için ısıtılır ve erimiş bizmut diğer kısımlardan ayrılır. Kükürtlü cevherler havada ısıtılır veya kavrulur ve oksit haline dönüştürülür. Bu oksitler kok veya demir ile serbest bizmut metali haline indirgenir. Bizmut, eritme işlemlerinde genellikle kurşun gibi hareket eder. Bizmut, bakır ve kurşun cevherlerinde bulunur. Bunların elde edilişi esnasında bizmut da elde edilir. Ticari olarak elde edilen bizmut % 99,999 saflıktadır. Bu saflıktaki bizmutu dört yolla elde etmek mümkündür: 1. Kristallendirme metodu, 2. Betts elektrolitik metodu, 3. Betterton Kroli metodu, 4.Speryy metodu.
Bileşikleri: Bizmut oda sıcaklığında kuru havada kararlıdır. Fakat kızıl derecede oksijen ile birleşerek sarı bir oksit (Bi4O6) meydana getirir. Nemli havada düşük sıcaklıkta metalin yavaş oksidasyonu vuku bulur. Meydana gelen oksit tabakası metali ince bir tabaka şeklinde kaplar ve oksidasyonun daha ileri gitmesini önler. Derişik sıcak sülfat asidi içinde çözündüğü zaman Bi2 (SO4)3 meydana gelir. Hidroklorik asit ile hava mevcudiyetinde yavaş reaksiyon vererek bizmut klorürü (BiC13) verir.
Bizmutun +3 değerlikli olduğu bileşikler katı haldeyken çok az iyonik karakter gösterirler. Suda Bi3+ şeklinde iyonlar verirler. Bu iyonlar bir baz ihtiva eden çözeltiye ilave edildiği zaman, bizmut hidroksit şeklinde kolloidal bir çökelti verir. Bizmut iyonları hidrojen sülfür ile muamele edilince karakteristik siyahlıkta bizmut sülfür çökeltisi elde edilir ki, bu ancak derişik asitlerde çözünür.
Kullanılışı: Bizmutun ötektik alaşımlarının erime noktası çok düşüktür. Bu yüzden bu alaşımlar yangın söndürmek için tavanlara yerleştirilen duşların deliklerini tıkamakta kullanılır. Mesela % 50 bizmut, % 25 kurşun, % 12,5 kalay ve % 12,5 kadmiyum bulunduran bir alaşımın erime noktası 70°C'dir. Bu alaşımlar, özel yapıştırmalarda, basınçlı gaz tüplerinde emniyet tapası olarak, otomatik gaz durdurma sistemlerinde, yangını haber veren aletlerde vs. kullanılır.
Çok yaygın olarak kullanılan bizmut bileşikleri bizmut oksid ve bazik bizmut nitrattır. Bu bileşikler seramikte, camda, porselen imalatında, boyama ve mineleme işlemlerinde kullanılır. Çok sayıda bizmut tuzu tıpta radyografide ve ilaç imalatında kullanılır. (BiO)2CO3, X ışını için opak maddedir. Bizmut subgallat egzamada toz olarak kullanılır.
0 Yanıt
2108 Gösterim