Alm. Erbse, Fr. Petits pois, İng. Green Pea.
Tırmanıcı, uzun ve ince gövdeli, beyaz çiçekli, yuvarlak taneli bir bitki.
Familyası: Baklagiller (Leguminosae).
Yetiştiği yerler: Geniş çapta sebze olarak bütün Türkiye’de yetiştirilir.
Ana yurdu Avrupa ve Batı Asya’dır. Ortaçağdan günümüze geniş ölçüde yetiştirilmekte ve sebze olarak kullanılmaktadır. Meyveleri bakla ve fasulye meyveleri gibidir.
Türkiye’nin yıllık bezelye istihsali ortalama 40.000 ton kadardır. Memleketimizde en çok bezelye, İstanbul, İzmir, Zonguldak ve Kastamonu illerinde yetiştirilir.
Bezelye, bahçe ve tarla bezelyesi olmak üzere ikiye ayrılır.
Bahçe bezelyesi: Çiçekleri beyaz ve taneleri yuvarlaktır. Tane renklerine göre, beyaz, sarı ve yeşil olanları vardır. Bahçe ziraatinde yetiştirilen bezelyeler 70-90 cm kadar boy alır. Bu sebepten bunlara sırık bezelyesi de denir.
Tarla bezelyesi: Çiçekleri karışık renktedir. Taneleri basık ve tane renkleri de esmer kül rengi veya yeşil olup, ekseriya taneler lekelidir. 35-40 cm kadar boylanırlar.
Bezelyenin yetiştirilmesi: Bezelye, orta derecede sıcak ve yağışlı olan iklimleri sever. Fazla yağışlı yıllarda yeşile kaçar. Bezelye taneleri sıfırın üstünde 1-2 derecede çimlenir. İçinde normal miktarda kireci olan toprakları sever. Kurak olmayan, kireçli hafif topraklarda da yetişir. Fazla killi, fazla kumlu ve kireçsiz olan topraklarda iyi yetişmez. Baklagillerden olması, toprağı temiz, kuvvetli ve iyi bir halde bırakmasından dolayı, kendisinden sonra buğdaygillerden birinin ekilmesi uygundur. Bezelyeyi üst üste ekmek doğru değildir. Bezelye, yetişmesi için toprağının kuvvetli olmasını ister. Ekilen tarlaların fazla çiftlik gübresi ile beslenmeleri pek doğru değildir. Çünkü rengi yeşile kaçar. Bezelyenin gübre isteği kimyasal ve fosforlu gübrelerden potaslı gübrelerle giderilir. Toprakta bitkiye yetecek kadar potas ve fosfor bulunursa havadan azotu da kafi miktarda te’min eder. Bezelye kireci sevdiğinden toprak kireçsiz ise kireç vermek lazımdır.
Bezelyenin ekimi: Bezelye, kışı fazla sert olmıyan yerlerde, sonbaharda, ekim-kasım aylarında ve kışı sert geçen yerlerde ise ilkbaharda şubat-mart ayları içerisinde ekimi yapılır. Bezelye serpme ile seraya veya ocağa ekilir. Seraya ekimde tohumlar 35-40 cm arayla 5-6 cm derine gömülür. Serpme ekimde sürülerek hazırlanmış tarlaya, serpme suretiyle tohum saçılır ve ondan sonra tırmık veya diskaro ile tohumlar kapatılır. Ocağa ekim yapılacaksa ocaklar açılır. Bir avuç yanmış çiftlik gübresi konduktan sonra her ocağa 3-5 tane tohum konularak çapa ile kapatılır. Dönüme makina ile 15-18 kg, serpmede ise 20-24 kg tohum harcanır. Bu miktarlar çeşitlere göre değişir. Bezelyeler toprak yüzüne çıktıktan sonra gerekli çapalama ve sulama yapılır. Bezelyenin hasadı, toprağa yakın baklaların olgunlaştığı zamandır.
Bezelyenin FaydalarıBezelye nişasta, lif, antioksidan, karoten ve protein oranı yüksek bir sebzedir. Bezelye C vitamini yönünden diğer baklagillere göre daha zengindir. İçeriğinde C vitamini yanı sıra ; A vitamini, B vitamini, demir, fosfor ve potasyum gibi mineralleri barındırır.
Yaşam döngüsü kısa ve gözlemlenebilir olduğu için Gregor Mendel'in genetik araştırmalarında oldukça yararlı olmuştur.
Yüksek oranda B1 vitamini içeren bezelye, uykuyu da düzene sokar. İştahı açar ve insanın ruhsal durumunu düzelterek neşeli olmasını sağlar. Bezelye kansızlık ve kan kanserine karşı koruyucu bir etkiye sahiptir. Karaciğerin çalışmasını düzene sokar. Bağırsak kanseri riskini azaltır. Bezelye taze olarak tüketilirse bağırsakları çalıştırarak kabızlığı giderir. Kasların gelişmesine ve yenilenmesine yardımcıdır. Kemik gelişimini destekleyicidir.
Kullanıldığı yerler: Bileşiminde A, B, C vitaminleri, azotlu maddeler, yağ, nişasta vardır. Meyvesi taze olarak veya taneleri kurutulmuş olarak yenildiği gibi, konservesi de yapılmaktadır. Kuru bezelye tanelerinin öğütülmesiyle bezelye unu elde edilir. Bu un besleyici özelliklerinden dolayı çocuk mamalarına katılır.
0 Yanıt
3267 Gösterim