Osmanlı devlet teşkilatında eyayet idaresinden mesul askeri ve mülki yetkiler taşıyan en yüksek görevli.
Beylerbeyi (Osmanlı Türkçesi): Osmanlı Devleti döneminde bir eyaletin yönetiminden sorumlu olan kişiydi. Fars kültüründen alınan yöneticilik birimi için ve Vali gibi sözcükler de Osmanlı tarihinin çeşitli dönemlerinde beylerbeyi sözcüğüyle eş anlamda kullanılmıştır.
Osmanlı Devleti'nin ilk döneminde sadece 1 beylerbeyi vardı. Padişah Anadolu'dayken Rumeli bölgesini yöneten kişiye "Rumeli Beylerbeyi" denmişti. Sonradan "Anadolu Beylerbeyliği" yaratıldı. Buna ilerki dönemlerde yapılan fetihlerle yeni eyaletler katıldı. Son dönemlerde 40'ı aşkın beylerbeyliği ve bunları yöneten beylerbeyleri bulunmaktaydı.
On dördüncü yüzyıl boyunca beylerbeyi, Osmanlı Devletinde taşra kuvvetlerinin kumandanı ve çeşitli sancaklara dağılmış beylerin topluca amiri durumundaydı. Dolayısıyla belli bir bölge ile doğrudan doğruya münasebeti yoktu. İlk defa olarak Sultan Birinci Murad zamanında Lala Şahin Paşa Rumeli Beylerbeyi olarak tayin edildi. Edirne ise, beylerbeyliğin ilk merkezi yani Paşa sancağı oldu. Daha sonra bu beylerbeyliğe ilave olarak 1393’te Anadolu, 1413’te ise Rum (Amasya, Tokat, Sivas) ve daha sonra Karaman beylerbeylikleri kuruldu.
On altıncı yüzyılın ilk yarısında Osmanlı Devletine geniş yeni toprakların ve ülkelerin katılmasına kadar yeni devletin ilk iki yüz yıllık gelişmesinde bu dört beylerbeyliğin önemi çok büyük oldu. On beşinci yüzyıl beylerbeyi beratlarına göre bunların görevleri şu şekildedir: Eyaletindeki bütün devlet işlerinde sultanın temsilcisi olarak beylerbeyi, divanında askeri zümresine dair çeşitli meseleleri halletmek. Bölgesinde emniyeti sağlamak. Timarlıların atanma ve terakkileri ile belli bir miktara kadar timar tevcih işlemlerini yürütmek. Beylerbeylerinin bu genel otoritelerine karşı bölgelerinde bir sancağın kendilerine ayrılmış olması dolayısıyla normal idarede bunlar da birer sancak beyi sayılabilirler. Ayrıca bölgelerindeki sancak beylerinin tayinlerinin doğrudan doğruya merkezden yapılması ve sancak beylerinin idarede ve seferlerde yine sultanın emriyle ayrı olarak görevlendirilebilmeleri beylerbeylerinin otoritelerini sınırlandırmaktadır.
On yedinci yüzyılda ise sancakbeyi tayinlerinde beylerbeyilerin (eyalet valilerinin) daha fazla sözü geçmeye ve bazı tayinler bunların tavsiyesiyle yapılmaya başlandı. Ancak geçen süre zarfında beylerbeyilerin sayıları da arttığından eski kıymet ve itibarları kalmadı. Eyaletlerin kaldırılması ile, vilayetlerin teşekkülü ve buralara valilerin tayin edilmesi ile beylerbeylik bir ünvandan ibaret kaldı.
Klasik devirde Osmanlı Devletindeki beylerbeylikler şunlardır:
Adana Eyaleti Anadolu'nun Akdeniz kıyısı
Anadolu Eyaleti Anadolu'nun batı kesimi
Ankara Eyaleti Kayseri, Bozok, Ankara, Çankırı
Aydın Eyaleti Hamideli (Isparta), İzmir, Saruhan (Manisa) Tekeili (Antalya) ve Menteşe (Muğla)
Bağdat Eyaleti Irak'ın orta bölümü
Basra Eyaleti Irak'ın güneyi
Bosna Eyaleti Bosna-Hersek, Sırbistan, Hırvatistan ve Karadağ'ın bölümleri
Budin Eyaleti Macaristan ve Sırbistan, Hırvatistan'ın bazi bölümleri
Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti Bugunkü Yunanistan, Gelibolu, Adalar
Cezayir Eyaleti Bugünkü Cezayir
Çıldır Eyaleti Bugünkü Gürcistan
Diyâr-ı Bekr Eyaleti Güneydoğu Anadolu ve kuzey Irak'ın bazı bölümleri
Edirne Eyaleti Edirne çevresi
Eğri Eyaleti Macaristan'ın bazı bölümleri
Erzurum Eyaleti Erzurum ve çevresi
Girit Eyaleti Girit adası
Habeş Eyaleti Sudan, Suudi Arabistan, Eritre, Somali
Halep Eyaleti Suriye'nin Halep kenti çevresi
Hersek Eyaleti Bosna-Hersek
Hüdavendigâr Eyaleti Bursa, Kütahya, bilecek çevresi
İstanbul Eyaleti İstanbul çevresi
Kanije Eyaleti Macaristan ve Hırvatistan'ın bazı bölümleri
Karaman Eyaleti Konya ve Orta Anadolu civarı
Karesi Eyaleti Manisa ve çevresi
Kars Eyaleti Kuzeydoğu Anadolu ve Gürcistan'ın bazı kesimleri
Kastamonu Eyaleti Kastamonu ili ve çevresi, Kocaeli, Bolu, Viranşehir, Sinop
Kefe Eyaleti Ukrayna ve Rusya'dan bazı bölümler
Kıbrıs Eyaleti Kıbrıs adası
Lahsa Eyaleti Suudi Arabistan
Manastır Eyaleti İşkodra, Manastır (Makedonya)
Mısır Eyaleti Mısır ve İsrail, Ürdün, Suudi Arabistan'ın bazı kesimleri
Mora Eyaleti Mora Yarımadası
Musul Eyaleti Kuzey Irak
Niş Eyaleti Sırbistan'ın güneyi
Podolya Eyaleti Kamaniçe (Ukrayna)
Rakka Eyaleti Suriye ve Irak'ın kuzey bölümleri ile Güneydoğu Anadolu
Rum Eyaleti Sivas, Amasya, Çorum, Samsun, Sinop, Yozgat, Tokat, Kayseri'nin doğusunu ve Ordu'nun batısı
Rumeli Eyaleti Sofya, Köstendil, Vize, Çirmen, Kırkkilise, Silistre, Niğbolu
Sayda Eyaleti Beyrut’un güneyi
Selanik Eyaleti Selanik, Tesalya, Serez, Drama
Silistre Eyaleti Bulgaristan, Romanya, Moldavya ve Ukrayna
Şam Eyaleti Şam, Gazze, Kudüs
Şehrizor Eyaleti Irak'ın Kerkük bölgesi
Temeşvar Eyaleti Romanya, Sırbistan, Macaristan
Trablusgarp Eyaleti Libya
Trablusşam Eyaleti Trablusşam, Lübnan, Hama, Humus, Suriye ve civarı
Trabzon Eyaleti Lazistan yöresi
Tunus Eyaleti Tunus yöresi
Uyvar Eyaleti Slovakya yöresi
Van Eyaleti Van çevresi
Varat Eyaleti Macaristan'ın kuzeyi
Vidin Eyaleti Bulgaristan'ın kuzey batısı
Yanya Eyaleti Yunanistan'ın Kuzeyi
Yemen Eyaleti Yemen çevresi
Zigetvar Eyaleti Macaristan'ın güneyi
Zûlkâdiriyye Eyaleti (Dülkadir) Elbistan ve çevresi
0 Yanıt
1989 Gösterim