Meşhur hadis ve fıkıh alimi.
Şâfiî fukahâsından olup zamanının en meşhûr ve en büyük âlimidir.
İsmi Ahmed bin Hüseyin, künyesi Ebu Bekir'dir. Nişabur'un Beyhek kasabasından olduğu için Beyheki diye meşhur olmuştur. Beyhek kasabasına bağlı Hüsrevcird köyünde 994 (H. 384) senesinde doğdu, 1066 (H. 458)da Nişabur'da vefat etti.
Küçük yaşta ilim tahsiline başlayan Beyheki zekasının keskinliği, hafızasının kuvveti, öğrendiği şeyler üzerindeki arzusu ve ilim öğrenmekteki ihlası ile hocalarının dikkatlerini üzerine topladı. Beyheki; Horasan, Bağdat, Kufe ve Mekke gibi ilim merkezlerinde zamanın alimlerinden akli ve nakli ilimleri tahsil etti. Yüzden fazla hocadan hadis öğrendi. Ebü'l-Feth Nasır bin Muhammed Ümeri'den fıkıh ilmini, Hakim'den hadis ilmini, İbn-i Fürek'ten kelam ilmini, Ebu Ali Rodbari'den tasavvuf ilmini öğrendi. Büyük alim oldu, kendisine ilmin minaresi denildi. Pekçok alim yetiştirdi. Şeyhülislam Ebu İsmail el-Ensari, Zahir bin Tahir, Ebu Abdullah el-Feravi, oğlu İsmail bin Ahmed onun yetiştirdiği alimlerdendir. Kelam ilminde Ehl-i sünnet itikadına büyük hizmetler yaptı. Çeşitli ilimlerde bilhassa hadis, fıkıh ve kelam ilmine ait binden ziyade eser yazdı. Horasan'da hadis ilminde onun izni olmadan, o icazet (diploma) vermeden kimse hadis ilminden söz edemezdi. Şafii fıkhı öğretmesi için Nişabur'a çağrıldı. Her ne kadar memleketine dönmek istediyse de 9 Nisan 1066 (H. 10 Cemazilevvel 458)da vefat etti. Cenazesi yakın olan Beyhek kasabasına götürüldü.
İlim ve fazilette yüksek bir zat olan Beyheki, devamlı okur, araştırır, tasnif eder, eserlerini öğrencilerine okutur, ilimle meşgul olur, fakirliğe sabreder, halinden hiç şikayet etmezdi. Az yer az içerdi. Kırk dört yaşından sonra vefatına kadar otuz sene bayram günleri hariç devamlı oruç tutmuştur.
Beyheki'nin kitaplarında bildirdiği hadis-i şeriflerden bazıları:
Yabancı bir kız görüp de, Allahü tealanın azabından korkarak başını ondan çeviren kimseye Allahü teala ibadetlerin tadını duyurur.
Eshabım gökteki yıldızlar gibidir, hangisine uyarsanız hidayet bulursunuz.
Ümmetimden bazı kimseler meydana çıkacak ve bunlara Rafızi denecektir. Bunlar Müslümanlıktan ayrılacaklardır.
Kadının elinde kına eseri olmasını hoş görürlerdi.
Eserleri:
1. Es-Sünen-ül-kübrâ (Kitâb-üs-Sünen-il-kebîr):
Hadîs kitabıdır. Eshâb-ı Kirâm (aleyhimürrıdvân) ve Tabiînin isimleri, senet ve râvileri içerisine alan bir fihristle beraber Hindistan’da basılmıştır. İbn-i Salâh, “Beyheki’nin es-Sünen-ül-Kübrâ kitabından daha fazla delîl olan kitap yoktur. Sanki o, İslâm memleketlerinde bilinip de kitabına almadığı bir hadîs bırakmamıştır.” Kettânî (Muhammed bin Ca’fer) “Beyhekî, sünen kitaplarını Müzenî’nin muhtasar kitabının tertîbine göre yazmıştır. İslâm âleminde onun bir misli daha yazılmamış olup, ahkâm (hüküm) hadîslerinin ekserisini içerisine almıştır” buyurdular. Bu kitap on cild olup, Beyrut’ta da ofset yoluyla basılmıştır. Çok kıymetlidir.
2. Es-Sünen-üs-sugrâ:
İki cilddir. El yazması mevcûd olup basılmamıştır. Bu eseri, es-Sünen-ül-kübrâ’nın muhtasarıdır.
3. El-Esmâ’ ves-sıfât:
Kur’ân-ı kerîm vehadîs-i şerîflerde Allahü teâlânın sıfatlarının (sıfat-ı zâtıyye, sıfat-ı sübûtiyye ve fi’ilî sıfatlar) varlığı ile ilgili delîlleri toplamıştır. Ehl-i sünnet âlimlerinin, Allahü teâlânın sıfatlarını anlattıkları kitapların en kıymetlilerindendir. Muhammed Zâhid Kevserî’nin önsözüyle basılmıştır. Sübkî, “Bu kitabın bir benzerini bilmiyorum” demiştir.
4. Delâil-ün-nübüvve:
Üç cilddir. Peygamberimizin ( aleyhisselâm ) nübüvvetiyle ilgili delîlleri ve haberleri toplamıştır. Ondan başka bir zât tarafından böylesi toplanmamıştır. Bu husûsta tek bir kitap olup çok kıymetlidir. İbn-i Kesir el-Bidâye ven-Nihâye’sinde, Süyûtî el-Hasâis-ül-kübrâ’sında ve bu husûsta kitap yazan bütün âlimler ondan nakiller yapmışlardır. Haleb’de Vakıf kütüphânesinde el yazmaiki nüsha mevcûttur. Bu eserin birinci cildi 1389 (m. 1970) senesinde Kâhire’de, 1405 (m. 1985) târihinde de Beyrut’ta basılmıştır. Beyrut baskısında, bu baskının, on adet el yazma nüsha karşılaştırılarak yapıldığı belirtilmektedir.
5. Menâkıb-üş-Şâfiî:
Bir cilddir. Tahkîkli iki cild hâlinde Mısır’da basılmıştır, İmâm-ı Şafiî’nin hayatı hakkında yazılmışmüracaat eserlerinin en büyüğüdür.
6. Ma’rifet-üs-Sünen vel-âsâr:
Kettânî ( radıyAllahü anh ), “Bu ma’rifet-üş-Şafiî demek olup, İmâm-ı Şafiî’yi tanıtan bir kitaptır.” Zehebî, bu kitabı es-Sünen vel-âsâr diye zikretmektedir. Dört cilddir. Mısır’da İmâm Beyhekî’nin oğlu Ebû Ali İsmâil, babasının haber verdiği şu vak’ayı anlattı: “Bu kitabı bitirdiğim zaman talebelerimden Muhammed bin Ahmed gördüğü şu rü’yâyıanlattı: “Rü’yâmda İmâm-ı Şafiî’yi ( radıyAllahü anh ) gördüm. Elinde bu kitabın bir nüshası vardı. Bana buyurdu ki; “Fakîh Ahmed’in (Beyhekî) bu kitabını yedi defa okudum.” Bu rü’yâyı böylece aynı gün birçok kimseler görmüşler ve anlatmışlardır. Ba’zıları ise İmâm-ı Şafiî’nin “Yedi defa yazdım” diye buyurduğunu rivâyet etmişlerdir.”
7. El-kırâatü half el-İmâm:
İmâma uyan kimsenin namazda Kur’ân-ı kerîm kırâatinin nasıl olacağını, Şafiî mezhebine göre anlatmaktadır.
8. Şu’ab-ül-imân:
İki cilddir, pek kıymetlidir. Hindistan’da basılmıştır. Bunun bir hülâsası, Muhtasara Şu’ab-il-Îmân adıyle Kâhire’de basılmıştır.
9. Et-Tergîb vet-terhîb: Bir cilddir. Elyazması olup, basılmamışrır.
10. Kitâb-üz-zühd-il-kebîr: Basılmamışdır. Tek cild olup, el yazması vardır.
11. El-Ba’sü ven-nüşûr: Tek cilt olup, basılmamıştır.
12. El-Hılâfiyât: İki cilddir. Basılmamıştır.
13. Fedâil-üs-Sahâbe, 14. El-medhâl iles-Sünnen-il-kübrâ, 15. El-Mebsût 16. El-âdâb 17. Nüsûs-üş-Şâfiî, 18. El-Erbe’ûn-el-kübrâ, 19. El-Erbe’ûn-es-sugrâ, 20. Cüz’ün fir-rü’yeti, 21. Menâkıb-ı Ahmed bin Hanbel ( radıyAllahü anh ) 22. El-İ’tikâd alâ Mezheb-is-Selefi Ehl-is-Sünneti vel-cemâ’a: İsminden de anlaşıldığı gibi bu kitapta Ehli sünnet i’tikâdında olan Selef-i sâlihînin akidesinden bahsedilmektedir. Mısır’da basılmıştır. 23. Ahkâm-ül-Kur’ân (Bunu İmâm-ı Şafiî’nin sözlerinden toplamıştır) 24. Hayât-ül-enbiyâ fî Kubûrihim, 25. İsbâtu azflb-il-kabr, 26. El-Kader, 27. Fedâil-ül-evkât, 28. El-İsrâ 29. El-imân 30. Kitâb-üd-de’avât-il-kebir, 31. Kitâb-üd-de’avât-is-sagîr, 32. Risale fî hadîs-il-cuybârî, 33. El-Câmi’ fil-Hâtem, 34. Yenâbî-ül-usûl 35. Risale Ebi Muhammed el-Cüveynî, 36. Câmi’u Ebvâbi kırâet-il-Kur’ân, 37. Kitâb-ül-intikâd alâ Ebî Abdillah eş-Şâfiî, 38. Kitâbu Eyyâmi Ebi Bekr es-Sıddîk.
0 Yanıt
1922 Gösterim