Alm. Pferdebohne, Saubohne, Fr. Féve, İng. Broad Bean.
Toprak üstünde 70-150 cm boyundaki gövdesi dört köşeli ve içi boş, yaprakları karşılıklı, çiçekleri üç-beş adedi bir arada toplu halde, tohumları muhtelif renk ve büyüklükte yıllık bir bitki.
Familyası: Baklagiller (Legumino sae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Türkiye’nin hemen hemen her yerinde yetiştirilir.
Kökü, tahminen 170 cm kadar derine iner. Bu asıl kök üstünde bir çok yan kökler ve bu yan köklerin üstünde de içlerinde bakteriler bulunan “nodozite” adı verilen yumruları ihtiva eder. Çin’de ve Mısır’da çok eski zamanlardan beri yetiştirilmekte olduğu bilinmektedir. Yabani olarak Hazar denizi civarında bulunur. Memleketimizin hemen hemen her yerinde yetiştirilmektedir. En çok bakla yetiştiren illerimiz, Balıkesir, Manisa, İzmir, Çanakkale ve Bursa’dır. Yıllık üretimimiz ortalama 70.000 ton kadardır. Memleketimizde hayvan baklası ve adi bakla olmak üzere iki çeşit bakla üretilmektedir. Hayvan baklası iyi bir hayvan yemi olarak, adi bakla da insan beslenmesinde kullanılmaktadır.
Çiçekleri salkım durumunda toplanmıştır. Çanak yaprakları dip kısımlarında birleşik, uç kısımlarında ise 5 ayrı diş meydana getirir. Taç yaprakları tipik kelebek şeklinde, 5 taç yaprağından 3’ü serbest, 2’si birleşiktir. Alt tarafta iki taç yaprağı birleşerek kayıkcık, iki yan taç yapraklara kanatcık veya ala, üstte bulunan ve çoğunlukla diğerlerinden büyük olan, tomurcuk halindeyken diğerlerini saran taç yaprağına da bayrak adı verilir. Çiçeğin erkek ve dişi organı kayıkcık içinde bulunur. Meyve tipleri legümendir.
Baklanın yetişmesi: Üç-dört derecede çimlenir ve rutubetli iklimleri sever, fazla soğuklara dayanamaz. Çiçek zamanındaki fazla yağmurlar verimin azalmasına sebeb olur. Çiçek zamanında havanın açık ve güneşli geçmesi verimi çoğaltır. Fazla su isteyen bir bitki olduğu için ağır toprakları sever. İklimi yağışlı yerlerde kumlu topraklarda da yetişir. Üst tabakası derin kireçli killi topraklar bakla yetiştirilmesine en uygun topraklardır.
Bakla, tarlayı temizler ve azotça zenginleştirir. Onun için, bakladan önce ve sonra buğdaygil yetiştirilmesi uygundur. Üst üste bakla ekildiğinde bir defa iyi verim alınabilir. Daha sonraki ekimler verimsiz olur. En iyisi bakla ekilen yere 3-4 sene geçmeden tekrar bakla ekmemekdir.
Bakla yetiştirilmesinde çiftlik gübresinden çok faydalanılır. Yalnız çiftlik gübresi bakla tarlasına güzün verilmelidir. Geç verilirse baklanın azmasına sebeb olur (Bu takdirde meyve tutmaz). Tarlaya çiftlik gübresi verilmediği taktirde, kimyasal gübrelerden potaslı ve fosforlu gübreler verilebilir. Potas ve fosfor, baklanın iyi yetişmesini, tanelerin büyük ve olgun olmasını sağlar.
Baklanın ekimi: Ekimi, sonbaharda (ekim-kasım) veya bahar başlangıcında yapılır. İklim, toprak ve iş durumuna göre baklanın ekim zamanı değişir. Tarla sürüldükten sonra tırmıklanır ve ekime hazır bir hale getirilir. Ekimi, elle veya makina ile yapılır. Elle yapılan ekimde çizgi takibi yapılıp, tohumu 50 santimetrelik aralıklarla atmak gerekir. Bakla ekiminde en uygun derinlik 5-8 cm kadardır. Dönüme, sıraları arasında 50 cm bırakmak şartı ile 12-15 kg kadar tohum sarf edilir. Baklalar çimlendikten sonra duruma göre bir iki defa çapa, gerekli zamanlarda sulama yapılır.
Bakla taneleri sertleştiği zaman taneleri kaplayan kabuk siyahlaşır ve kurur. Bu zamanda hasatı yapılır.
Bitkinin karakteri baklagiller familyasında belirtilenler gibidir.
Kullanıldığı yerler: Meyveleri ham olarak koparılırsa, sebze olarak kullanılabilir. Olgunlaşmış halde yenilebilen kısmı ancak tohumlarıdır. Ayrıca iyi bir hayvan yemi olarak da faydalanılmaktadır. Kuru tohumlarına eski tabiriyle “bakliyat” da denilir. Tohumlarının özelliği nişasta ve proteince zengin olmalarıdır. Halk arasında öksürüğe karşı kullanılmaktadır.
Bakla, insan sağlığına için önemlidir:
Bedenin kötü kolesterol düzeyini düşürür.
Bakla içerdiği insülinle kan şekerini düzene sokar.
İçerdiği yüksek orandaki lifle kabızlık çekenlere iyi gelir.
Bakla ayrıca, hemoroid ve diğer kalınbağırsak sorunlarında da sağlığa yararlı etkiler sağlar.
Tohumlarından yapılan lapa yaralı deri hastalıklarında kullanılıyor.
Bakla hazmı kolaylaştırır. İdrar yollarını temizler
Böbreklere oldukça yararlıdır: Böbrek ağrılarını hafifletir, böbrek kumlarının ve taşlarının dökülmesine yardımcı olur.
Göğüs hastalıkları ve öksürüğe iyi gelir. tanelerinde bol miktarda azot ve nişasta bulunur.
Lumbago, romatizma, siyatik ve dolama şikayetlerini giderir.
0 Yanıt
2681 Gösterim