Kopuz çalan eski Türk şair musikişinası; ruhani rahip, budist rahibi.
İlk şekli, İslamiyetten önce kam olarak görülür. Kamlar eski devirlerde musiki ile sihir yaparlar, şiirler terennüm ederler, güya gaipten haber verirler ve hekimlik vazifesini görürlerdi. On birinci yüzyılda mühim bir Türk-İslam merkezi olan Kaşgar’da cemiyetteki iş bölümü doktorla efsuncuyu ve şiirle sihirbazı kesinlikle ayırınca, kamın yerini bakşı aldı, ancak Türklerde az çok eski yerini muhafaza etti. Çünkü İslamiyetten önce halk eskiden gelen bir inançla az çok bunların ilahi bir yönünün bulunduğunu kabul eder ve bakşıların geldikleri yere uğur getirdiklerine inanırlardı. Zaten Türkmenlerde bunu ifade eden;“Kays-i yirge devlet kilse- Bakşı bilen ozan kiler (Hangi yere saadet gelse, bahşi ile ozan gelir.)” şeklinde bir atasözü de mevcuttur. Kelimenin bakşı ve bahşı şeklinden başka, Türkmenlerde olduğu gibi "baksı" şekli de vardır.
Kelime menşe bakımından açıklık göstermez. Menşe itibariyle Sanksritçedeki Bhikşu kelimesine bağlayanlar olduğu gibi; Türkçede bak-guçı, bak-ıgçı kelimelerine dayandıranlar da vardır. Gerçekte İslam öncesi kamlar zamanı gözönünde bulundurulunca, kelimenin Türkçe asıllı olması ihtimali pek fazladır. Bugün batıl olan fal için kullanılan bakmak fiiline paralel olarak “fala bakmak” şeklinde, eskiden tabiplik vazifesi bile gören bakşılar için, hastanın her derdine bakıp ilgilenmeleri yönünden bakguçı veya bakıgçı denmesi pek normaldir. Kelimenin zamanla (bakguçı) bakuçı veya bakıcı şekline geçmesi Türkçedeki g harfinin düşmesi ile ilgilidir. Zaten kelime eski devirde kam kelimesiyle aynı manada kullanılmıştır.
Kelime; Moğolların İslamiyeti kabul etmeleri ile “Uygur harfleri ile edebi Türk ve Moğol dillerini bilen katip” manasına da kullanılmıştır. Gerçekte bakşı kelimesi 14 veya 16. yüzyıllarda doğu Türklerinde katip manasında meslek ismi olarak görülür. Hatta Babürlülere ait kaynaklarda katiplik manasına bahşıgeri kelimesi kullanılmıştır. Buradan serkatip veya katipbaşı manasına mir-bahşı veya bahşi-i evvel gibi kelime ve tamlamalar da çıkmıştır.
0 Yanıt
1785 Gösterim