Genel Bakış
Kolesterol vücudunuzun her hücresinde bulunur. Bu yağa benzer madde hücre zarlarının önemli bir bileşeni ve bazı hormonların oluşumunda bir yapı bloğudur. Fakat vücudunuz ihtiyacı olan bütün kolesterolü yapar. Diyetinizdeki kolesterol ekstradır – ve işe yaramaz
Vücudunuzda çok fazla kolesterol olduğunda kan hücrelerinizde yağ tortuları geliştirebilirsiniz. Sonunda bu artıklar damarlarınızdan yeterli kan akmasını zorlaştırır. Kalbiniz kalp hastalığı riskini yükseltecek biçimde ihtiyacı kadar oksijen açısından zengin kan alamayabilir. Beyninize giden kan akışının azalması felce neden olabilir
Ancak haberler iyi. Yüksek kan kolesterolü (hiperkolesterolemi) büyük ölçüde engellenebilir. Sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz ve yaşam biçimindeki diğer değişiklikler yüksek kolesterolü düşürmek yönünde uzun bir yol aldırabilir. Bazen ilaç tedavisi de gerekir.
Belirtiler ve Semptomlar
Yüksek kolesterolün hiçbir semptomu yoktur. Yüksek kolesterolü tespit etmenin tek yolu kan testidir.
Risk Faktörleri
Hareketsiz, aşırı şişmansanız veya sağlıksız gıdalarla besleniyorsanız kolesterolünüzün yüksek olması ihtimali daha fazladır. Yüksek kolesterol kendi başına kalp hastalığına yol açabilecek olmasına rağmen diğer faktörlerde bu riske katılır:
Sigara içmek. Sigara içmek kan damarlarının çeperlerine, bunların yağlı tortuları biriktirmesine olanak sağlayacak şekilde zarar verir. Sigara içmek aynı zamanda HDL kolesterol seviyenizi de düşürür.
Yüksek kan basıncı. Arter duvarlarınızdaki yüksek basınç yağ tortularının birikmesini hızlandırarak arterlerinize zarar verir.
Diyabet. Yüksek kan şekerinin yüksek LDL kolesterol ve düşük HDL kolesterolde payı vardır. Yüksek kan şekeri de arterlerinizin iç dokusuna zarar verir.
Ailenin kalp hastalığı geçmişi. Ebeveynlerden veya kardeşlerden biri 55 yaşından önce kalp hastalığı geliştirdiyse yüksek kolesterol seviyeleri sizi ortalama kalp hastalığı geliştirme riskinden daha büyük bir riske atar.
Araştırma ve Tanı
Kolesterol seviyelerini kontrol etmek için yapılan - lipit panel veya lipit profili adı verilen – bir kan testi tipik olarak şunları bildirir:
Toplam kolesterol
LDL kolesterol
HDL cholesterol
Trigliserid – kandaki bir yağ türü
En hassas ölçümler için kan örneği alınmadan önce dokuz ila on iki saat boyu hiçbir şey yemeyin ve içmeyin.
Sayıların yorumlanması
Kolesterol seviyeleri desilitre kan (dL) başına miligram (mg) kolesterol olarak ölçülür. Test sonuçlarınızı yorumlamak için genel ana hatları kullanın.
Toplam kolesterol
200 mg/dL’nin altındaİstenen
200-239 mg/dL Sınırda yüksek
240 mg/dL ve üzeri Yüksek
LDL kolesterol 70 mg/dL’nin altında
Çok yüksek kalp hastalığı riski altında olanlar için en uygun
100 mg/dL’nin altında
Kalp hastalığı riski altında olanlar için en uygun
100-129 mg/dL En uygun değer yakın
130-159 mg/dL Sınırda yüksek
160-189 mg/dL Yüksek
190 mg/dL ve üzeri Çok yüksek
HDL kolesterol 40 mg/dL’nin altında Zayıf
40-59 mg/dL Daha iyi
60 mg/dL ve üzeri En iyi
Trigliserid150 mg/dL’nin altında İstenen
150-199 mg/dL Sınırda yüksek
200-499 mg/dL Yüksek
500 veya üzeri Çok yüksek
LDL hedefleri farklılık gösterir
LDL kolesterol kalp hastalığıyla yakın ilişki içerisinde olduğu için kolesterol düşürme tedavisinin asıl odağıdır. Fakat bu tabloda göründüğü kadar basit değildir. Hedef LDL sayınız kalp hastalığının altında yatan tehlikeye bağlı olarak değişiklik gösterir.
İnsanların birçoğu 130 mg/dL’nin altında bir LDL seviyesi hedefler. Kalp hastalığının diğer risk faktörlerine sahipseniz, hedef LDL’niz 100 mg/dL’nin altında olabilir. Kalp hastalığı riskiniz çok yüksekse, 70 mg/dL’nin altında bir LDL seviyesini hedeflemeye ihtiyacınız olabilir.
Peki kimler çok yüksek risk altında sayılır? Eğer bir kalp krizi geçirdiyseniz veya diyabetiniz varsa siz olabilirsiniz. İlave olarak aşağıdaki risk faktörlerinden ikisi veya daha fazlası da sizi çok yüksek risk grubu içerisine sokabilir:
Sigara içme
Yüksek tansiyon
Düşük HDL kolesterol
Ailenin erken kalp hastalığı geçmişi
Erkekseniz 45’in üzerinde, kadınsanız 55’in üzerinde yaş
Komplikasyonlar
Kandaki yüksek kolesterol kalp hastalığına yakalanmanız aneden olabilir. Amerikan Kalp Birliği kalp hastalıklarının her yıl 1,4 milyon Amerikalı’nın ölümüne neden olduğunu bildirmektedir, bu sayı bütün kanser türlerinden ölenlerin toplam sayısından fazladır. Bu ölümlerin çoğu atardamarlarınızın duvarlarında biriken yağlı tortuların (plaklar) sonucu olarak daralan ya da tıkanan atardamarlar (ateroskleroz) yüzünden meydana gelmektedir. Kolesterol bu büyük oranda önlenebilen hastalıkta önemli bir rol oynamaktadır.
Ateroskleroz ilk başlarda, sessiz ve ağrısız olan ve kan akışının azalmasıyla sonuçlanan bir hastalıktır. Eğer azalan kan akışı kalbinizi kanla besleyen damarlarda meydana gelirse (kalp atardamarları) anjina pectoris adı verilen bir çeşit göğüs ağrısına yol açabilir.
Plak genişledikçe, atardamarlarınızın iç çeperlerinde sertleşir. Plaktaki bir yırtık ya da kopma, bir kan pıhtısının oluşmasına neden olabilir. Bu tür bir pıhtı kan akışını tıkayabilir ya da yerinden kurtulup bir atardamardaki kan akışını engelleyebilir.
Eğer kalbinizin bir kısmına giden kan akışı durursa, kalp krizi geçirirsiniz. Eğer beyninizin bir kısmına giden kan akışı durursa, felç meydana gelir.
Kandaki yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, insulin direnci ve aşırı kilolu olma faktörleriyle birlikte metabolik sendroma - kalp krizi, felç ya da şeker hastalığına yakalanma riskinizi arttıran hastalıkların bileşimi - neden olabilir.
Önlem
Yaşam biçimdeki değişiklikler yüksek kolesterole karşı savunmanın ilk maddesidir. Sağlıklı kolesterol seviyelerini desteklemek için aşırı kiloları verin, sağlıklı gıdalarla beslenin ve fiziksel egzersizi arttırın. Eğer sigara içiyorsanız bırakın.
Aşırı kiloları verin
Aşırı kilonun yüksek kolesterolde payı vardır. 2 ila 4 kilo vermek bile toplam kolesterol seviyelerinin düşürülmesine yardım edebilir. İşe yemek yeme alışkanlıklarınız ile günlük rutininize dürüstçe bir göz atmakla başlayın. Kilo kaybetmek için zorluklarınızı ve üstesinden gelme yollarını düşünün.
Kalbinize yararlı gıdalar yiyin
Yediklerinizin kolesterol seviyenize doğrudan bir etkisi vardır. Aslında araştırmacılar bazıları için lif açısından zengin diyet ürünleri ile kolesterol düşürücü gıdaların kolesterolü düşürmeye statin ilacı kadar yardım edebileceğini söylemektedir.
Daha sağlıklı yağlar seçin. Doymuş yağ ve hidrojenize nebati yağ toplam kolesterolünüzü ve LDL kolesterolü yükseltir. Doymuş yağlardan günlük kalorilerinizin 10%’undan fazlasını almayın ve hidrojenize yağlardan tamamen uzak durmayı deneyin. Zeytin, yer fıstığı ve kolza yağlarında bulunan mono-doymamış yağ sağlıklı bir seçenektir. Badem ve cevizler sağlıklı yağın diğer kaynaklarıdır.
Kolesterol alımınızı sınırlayın. Günde 300 miligramın üzerine çıkmayacak veya eğer kalp hastalığınız varsa 200 mg altında bir kolesterol hedefleyin. En yoğun kolesterol kaynakları organ etleri, yumurta sarısı ve bütün süt ürünlerini içerir. Yerine ince et parçaları, yumurta benzerleri ve yağ oranı son derece düşük süt kullanın.
Bütün tahılları seçin. Bütün tahıllarda bulunan çeşitli besleyici maddeler kalp sağlığını destekler. Tahıllı ekmekleri, kepekli makarnaları, kepekli unu ve kahverengi pirinci tercih edin. Yulaf ezmesi ve kepek diğer iyi seçeneklerdendir.
Meyve ve sebze depolayın. Meyveler ve sebzeler kolesterolün düşürülmesine yardım eden lif açısından zengindir. Mevsim meyvelerinden atıştırın. Sebzeli güveçleri, çorbaları ve kızgın yağda çevire çevire pişirmeyi deneyin.
Kalbinize yararlı balık yiyin. Morina, ton balığı ve kalka gibi bazı balık türleri, et ve kümes hayvanlarından daha az toplam yağ, doymuş yağ ve kolesterole sahiptir. Som balığı, uskumru ve ringa kalp sağlığının desteklenmesine yardım eden omega-3 yağ asitleri açısından zengindir.
Alkolü aşırıya kaçmadan için. Bazı çalışmalarda hafif alkol kullanımı yüksek HDL kolesterol seviyeleriyle ilişkilendirilmiştir – fakat yararları alkol kullanmayan birine alkol önermeye yetecek kadar güçlü değildir. İçmeyi seçerseniz, bunu aşırıya kaçmadan yapın. Bu kadınlar için günde bir, erkekler için günde bir ila iki bardaktan fazla olmaması anlamına gelir.
Düzenli olarak egzersiz yapın
Düzenli egzersiz kolesterol seviyelerinizin iyileşmesine yardımcı olabilir. Doktorunuzun onay vermesiyle günde 30 ila 60 dakika hareket edin. Her gün enerjik bir yürüyüş yapın. Bisikletinize binin. Yüzün. Motivasyonunuzu korumak için eğlenceli hale getirin. Birlikte egzersiz yapabileceğiniz bir arkadaş veya grup bulun.
Sigara içmeyin
Eğer sigara içiyorsanız bırakın. Sigarayı bırakmak HDL kolesterol seviyenizi iyileştirebilir. Ve yararları bununla bitmez. Bıraktıktan yalnızca 20 dakika sonra kan basıncınız düşer. 24 saat içerisinde kalp krizi riskiniz azalır. Bir yıl içerisinde kalp hastalığı riskiniz sigara içen bir kişinin yarısıdır. 15 yıl içerisinde kalp hastalığı riskiniz hiç sigara içmemiş biriyle aynıdır.
1 Yanıt
3514 Gösterim