Doğu Anadolu'da yer alan bir ilimiz.
Ardahan, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi ile Karadeniz sınırında Kafkaslar üzerinde kurulmuş olan Ardahan ilinin merkezidir. 27 Mayıs 1992 tarihinde Kars ilinden ayrılarak Türkiye'nin 75. ili olmuştur. 2012 yılı itibariyle 19.075 olan nüfusuyla Türkiye'deki en küçük il merkezidir.
Artvin, erzurum illeri ve Gürcistan sınırıyla çevrilidir.
Trafik numarası 74'tür.
Posta kodu: 75000
İl alan kodu: 0478
TarihiArdahan çok eski bir tarihe sahiptir. İlk bilinen sakinleri Hurrilerdir. Daha sonra Hititlerin hakimiyetine girdi. Bölge daha sonra Urartuların işgaline uğradı. Asurlular ve Babiller bölgeye hakim olmak istedilerse de başarılı olamadılar. M.Ö. 7. asırda Perslerin istilasına uğradı. M.Ö. 4. asırda Makedonya Kralı İskender, Persleri yenerek burasını ele geçirdi. M.S. 395'te Roma ikiye bölününce, bu bölge de bütün Anadolu gibi Bizans İmparatorluğunun payına düştü. Sultan Alparslan 1068'de Ardahan'ı fethederek Türk topraklarına kattı. Böylece 1071 Malazgirt Zaferinde önce Anadolu'nun ilk fethedilen parçalarından biri de Ardahan olmuştur.
Ardahan, Türk hakimiyetine girdikten sonra sırsıyla İlhanlılar, Celayirliler, Timurlular, Karakoyunlular ve Akkoyunlular bölgeye hakim oldular. Akkoyunlu İmparatorluğu yıkılınca, bölge Safevilerin eline geçti. Kanuni Sultan Süleyman Hanın ilk yıllarında bölge Osmanlı hakimiyeti altına girdi. Ardahan Kalesi uzun yıllar Osmanlı topraklarını Kafkasya'dan gelen saldırılara karşı koymada yardımcı olmuştur. 1878 Ayestefanos Antlaşmasıyla Rusya'ya verilen bölge, 1918 Brest-Litovsk Antlaşmasıyla geri alındı. 26 Nisan 1919'da Gürcülerin işgaline uğradı. Gürcistan'ın Kızılordu tarafından işgali üzerine Gürcistan Hükümeti, 23 Şubat 1921'de Ardahan, Çıldır ve Posof'u Türk Hükümetine bıraktığını açıkladı. Doğu sephesi birlikleri de aynı gün harekete geçerek, bölgeyi Türk topraklarına kattı. Cumhuriyetin ilk yıllarında il iken, 1926'da Kars iline bağlı bir ilçe durumuna getirildi. 1992 senesinde tekrar il oldu.
Fiziki Yapıİl topraklarının büyük kısmı dağlar ve yüksek yaylalarla kaplıdır. Akarsu vadileri boyunca uzanan ovalar vardır.
Dağlar: Ardahan il toprakları, genelde iki bin metreyi aşan dağlık bir arazide yer alır. Topraklarının büyük kısmını güneybatı-kuzeydoğu doğrultulu Yalnızçam Dağları engebelendirir. Yalnızçam dağ silsilesinin en yüksek noktası Güze Dağı (3167 m)dır. Güneybatısında yer alan ve Çıldır Gölüne kadar uzanan Allahüekber Dağları bazı bölgelerde Kars'la tabii sınırı meydana getirir. Çıldır Gölünün doğusunda yer alan akbaba Daı (3026 m) Gürcistan sınırında bir yay gibi uzanır. Plato alanında yer yer yükselen dağ kütleleri kabak Dağında 3054 metreye ulaşır.
Ovaları: Akarsular boyunca devam eden vadiler bazı yerlerde genişleyerek ovaları meydana getirir. Başlıca ovaları şunlardır: Ardahan Ovası: Kura Irmağı ve kollarının taşıdığı alüvyonlarla meydana gelmiştird. Ortalama 1800 m yükseklikteki ovada sert iklim şartları yüzünden tarım sınırlı olarak yapılır. Zengin çayır örtüsü hayvancılığı ön plana çıkarmıştır. Göle Ovası: Göle ilçesinde yer alan ova, 2000 m yüksekliktedir ve 150 km'ye yakın bir alanı kaplar. Anadolu'nun en soğuk bölgelerinden olan ova, tarıma elverişli değildir. Ovanın gür otlarla kaplı çayırları, önemli bir hayvancılık alanıdır. Ayrıca fazla büyük olmayan Zaruşad, Haçuvan ve Henak ovaları da vardır.
Akarsuları: Ardahan ili karasu yönünden zengindir. İl topraklarını Kura Irmağı sular. Dağlardan kaynaklanan suları taşıyan küçük akarsular Kura Irmağına katılır. Gürcistan'da Kura Irmağına katılan Posof Çayının bir kısmı Gürcistan-Türkiye tabii sınırın meydana getirir. Çıldır Gölünün sularını boşaltan Cara Deresi, il topraklarından çıktıktan sonra Kars Çayına dökülür.
İklim ve Bitki Örtüsüİklim: Ardahan ilinde sert bir yüksek yayla iklimi hakim sürer. Sibirya yüksek basınç merkezinin tesiri altında olduğundan, kış yedi ay devam eder. Kar yağışı fazla olduğundan, toprak uzun müddet karla kaplı kalır. İlkbahar ve sonbahar mevsimleri yok denecek kadar kısa sürer.
Bitki örtüsü: İl topraklarının büyük kesimi çayır ve mer'alarla kaplıdır. Orman yönünden fazla zengin değildir. Dağ eteklerinde çam ağaçları yer alır.
EkonomiArdahan ilinin ekonomisi hayvancılık ve tarıma dayanır. Sanayi ve turizm sektörü fazla gelişmemiştir.
Hayvancılık: Geniş mer'a ve çayırlarındaki zengin bitki örtüsü hayvancılığın gelişmesini sağlamıştır. En çok sığır ve koyun beslenir. Koyun yetiştiriciliğinde mor ve ak karaman, sığır besiciliğinde ise yüksek verimli Doğu Andolu kırmızısı vezavod veya kalakan türleri hakimdir. Arıcılık gelişmiştir.
Tarım: Elverişsiz iklim şartları tarla tarımını engeller. Akarsu boylarında tarım yapılır. Buğday, arpa, çavdar ve az miktarda patates yetiştirilir.
Sanayi: Ardahan'da sanayi fazla gelişmemiştir. İlde hayvancılığa bağlı olarak süt toplama merkezleri, küçük çaplı mandıralar yer alır. En büyük sanayi kuruluşu Karset'tir. Bu kuruluş hayvan besiciliği ve hayvan ürünleri imalatı yapar.
Ulaşım: Ualşım karayoluyla yapılır. Demiryolu bağlantısı ve havaalanı yoktur.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Nüfusu: 1990 sayımına göre toplam nüfusu 170.117 olup, 34.038'i şehirlerde, 136.079'u köylerde yaşamaktadır. Yüzölçümü 6107 km2 olup, nüfus yoğunluğu 28'6dir.
Örf ve adetler: Eski devirlerden bu yana pekçok kavim, millet ve medeniyetlerin gelip geçtiği bu bölgede Türk-İslam kültürü hakimdir. Giyim ve kuşamda Kafkasya'dan gelen Türkmen, Kıpçak, Azeri ve Kumanların tesiri hakimdir. Kadınlar başlarına yazma biçiminde leçik veya vala, evli kadınlar gümüş para ve boncuklarla işlenmiş puşi bağlarlar. Boylama denilen entari kullanırlar. Önleri düğmeli gofta ile düğmesiz pilati gömlek giyerler. Erkekler kara yünden örülen kalpak giyerler. alt kısma Azeri veya Ardahan şalvarı, sırta açık renkli kumaştan uzun kollu bileksiz ve yakasız "köynek" giyilir. İnce deriden yapılan bacağı ve ayağı iyice saran "civeki" denilen çizme kullanılır.
Eğitim: Ardahan ili eğitim bakımından bölge ilerine nazaran oldukça iyi sayılır. Okur-yazar oranı yüksektir. Okulsuz köy yoktur.
0 Yanıt
2615 Gösterim