19. YÜZYIL ISLAHATLARI :
Bu dönem ıslahatları, Osmanlı Devleti’ni çöküntüden kurtarmak, azınlıkların ayaklanmalarını engellemek amacına yöneliktir.
Sened-İ İttifak (1808)
Anadolu ve Rumeli ayanları ile Padişah II. Mahmut arasında imzalanmıştır. Bu senede göre, ayanlar padişaha bağlı kalacaklarına, yapılacak ıslahatları kendi bölgelerinde uygulayacaklarına dair söz vermişlerdir.
NOT: Sened-i ittifak hükümdarın mutlak otoritesini (gücünü) sınırlayan ilk antlaşmadır. Devletin, ayanlara söz geçiremeyecek durumda olduğunu göstermiştir.
*** II. Mahmut Dönemi Islahatları:
- Sekban-ı Cedit ocağı kuruldu. Yeniçeri ayaklanması sonrası kaldırıldı.
***- Divan kaldırılmış, Şeyhülislam ve Sadrazamın yetkileri elinden alınmış, Nazırlık (bakanlık) sistemine geçilmiştir
- Eşkinci ocağı kuruldu.
- Devlet memurluğunda nişan ve rütbe uygulamasına geçilmiştir, Devlet memurlarına maaşlar bağlandı.
- İlk öğretim zorunlu hale getirilmiştir. (Fakat uygulanamadı).
***- 1826’da Yeniçeri ocağı kaldırılmıştır Buna Vakay-i Hayriye (Hayırlı Olay) denir. Yerine Asakir-i Mansure-i
Muhammediye ordusu kuruldu.
***- Askerî amaçlı nüfus sayımı yapılmıştır.
***- Kılık—kıyafette düzenlemeye gidilmiştir.
***- Takvim-i Vakayı adında ilk resmî gazete yayımlandı.
***- İlk posta örgütü kurulmuştur.
***- İlk polis teşkilatı kuruldu.
***- Müsadere usulü (Devlet tarafından kişilerin mallarına el koyma) kaldırılmıştır.
- Tımar ve zeamet usulü kaldırılmıştır.
- Devletçe din ve mezhep ayrımı yapılmayacağı açıklandı
- Devlet Dairelerine Padişah resmi asıldı.
- Avrupa’ya ilk defa öğrenci gönderildi.
1839 Tanzimat Fermanı :
ilân Edilme Nedeni : – Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanına karşı,Avrupa’nın desteğini almak düşüncesi
- Avrupa devletlerinin azınlıkları bahane ederek iç işlerine karışmalarını önleme isteği
- Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanmış, Padişah Abdülmecit tarafından kabul edilmiştir.
Gülhane Parkında halka ilân edilen bu fermana göre:
- Müslüman, Hıristiyan tüm Osmanlı halkının can, mal ve namus güvenliği sağlanacak
- Vergiler herkesin gelirine göre düzenli ve eşit alınacaktır.
- Askerlik işleri belli bir düzene bağlanacaktır.
- Herkes mülk edinme ve miras hakkına sahip olacaktır.
- Kimse yarğılanmadan cezalandırılmayacaktır.
- Mahkemeler adil ve halka açık olacaktır.
*** Gülahne Parkında okunduğu için buna Gülhane Hat-ı Hümayunu’da denir.
*** İlk kez padişah kendi gücü üstünde bir güç tanıdı. ( Yasa gücünü )
*** Tanzimat anayasa değil ama anayasal düzen için önemli bir adımdır.
1856 Islahat Fermanı:
Avrupa Devletlerinin dostluğunu ve desteğini kazanmak, Paris Görüşmelerinde Avrupalıların içişlerimize karışmalarını önlemek amacıyla ilân edilmiştir.
- Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü tanınacaktır.
- Azınlıklarda memur olabilecek ve askere alınacaktır. Azınlıklara askerlikte nakdi bedel usulü (bedelli askerlik)
getirilmiştir.
- Mahkemelerde herkes inancına göre yemin edebilecek
- İltizam usulü kaldırılacaktır.
- Gayri Müslimleri küçük düşürücü sözler yasaklandı
- Gayri Müslimlerde mal mülk edinebilecek.
- Gayri Müslimlerde belediye seçimlerine katılabilecek.
*** Tanzimat tüm halkı eşit alırken Islahat’ta Gayri Müslimler biraz daha ön plana çıkarılmıştır.
1876 I. Meşrutiyet
İlân Edilme Nedenleri : Aydınların, ıslahat ve Tanzimat hareketlerinin Osmanlı Devleti’ni kurtarmaya yetmeyeceğini savunmaları ve bu doğrultuda çalışmalar yapmaları – Genç Osmanlıların (Jön Türkler) Osmanlı Devleti’ni çöküntüden kurtarmak, Azınlıkları bahane ederek,Avrupa’nın Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmasını önlemek istemeleri.
23 Aralık 1876 ‘da Mithat Paşa ve arkadaşlarınca hazırlanan Kanun-i Esasi’yi Padişah II. Abdülhamit’in onaylamasıyla I. Meşrutiyet ilan edilmiştir. Buna göre:
- Din, mezhep, ırk farkı gözetilmeksizin herkesin devlet hizmetlerine girmesi kabul edilmiştir.
- Mesken ve kişi özgürlüğü tanınmıştır.
- Mahkemelerin bağımsız olması kabul edilmiştir.
- Yürütme görevi padişah ve Bakanlar kuruluna, yasama yetkisi ise ayan ve mebusan meclisine verilmiştir.
*** İlk Osmanlı anayasası olan Kanun-i Esasi yürürlüğe girdi.
*** Meclis; Ayan (padişahın seçtiği) ve Mebusan (halkın seçtiği) olmak üzere iki kısımdan oluştu.
*** Padişahın yetkileri fazla idi. Meclisi açma kapama yetkisi vardı.
*** Padişah 1877-1878 Osmanlı Rus savaşını bahane ederek meclisi kapattı. Böylece I. Meşrutiyet sona erdi.
1908 II. Meşrutiyet:
İlân Edilme Nedenleri :- Fransız ihtilâlinin etkisiyle milliyetçilik hareketlerinin gelişmesi - II. Abdülhamit’in baskıcı yönetimine karşı İttihat ve Terakki Partisinin yoğun çalışması sonucu ilan edildi.
NOT: Padişahın yetkileri sınırlanmış, hükümet, Meclisi Mebusana sorumlu hale gelmiştir.
II. Meşrutiyet’ten sonra Türkçülük akımı gelişmiş, ittihat ve Terakki Partisinin hükümranlığı başlamıştır.
Ayrıca Alman hayranlığı geliştirilirken, Rusya, İngiltere ve Fransa düşmanlığı yaygınlaştırılmıştır.
31 Mart Vakası (Olayı) (130Nisan 1909):
II. Meşrutiyet’e karşı olanların düzeni değiştirmeye yönelik harekettir.
Nedenleri:- II. Meşrutiyet yönetimine karşı çıkanların, eski yönetime dönme istekleri. - Bu dönemde kaybedilen toprakların halk üzerinde olumsuz etki yapması
Sonucu:
13 Nisan 1909 tarihinde İstanbul’da meydana gelen ayaklanma, komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın, Kurmay Başkanlığını Mustafa Kemal’in üstlendiği Hareket ordusu tarafından bastırılmıştır. Meclis II. Abdülhamit’i olaylara karıştığı gerekçesiyle tahttan indirip yerine V. Mehmet Reşat’ı Padişahlığa getirmiştir. II. Meşrutiyet’ten sonra ülkedeki İç karışıklıklardan yararlanan Bulgaristan bağımsızlığını İlân etmiş, Avusturya- Macaristan İmparatorluğu Bosna- Hersek’i topraklarına katmış, Girit Rumları ayaklanarak Yunanistan’a bağlanmışlardır.
0 Yanıt
2987 Gösterim