Konu: Hac ve Umre Tabirleri

[Arif Arslaner]

HAC İLE ALÂKALI BAZI TABİRLER     

Hac: Husûsi mekânı, husûsi zamanda, husûsi fiille ziyâret etmektir.

Hacc-ı İfrad : Umresiz yapılan hacdır.     

Hacc-ı Temettû: Aynı senenin hac aylarında umre ve haccı ayrı ayrı ihramlarla edâ etmektir.

Hacc-ı kıran: Bir ihramla umre ve haccı beraber yapmaktır.

Hac ayları: Şevval, zilkâde ve zilhicce’nin ilk on günüdür.

Menâsik-i Hac: Hac vazifeleri; haccın farzları, vacipleri ve sünnetleri olan fiillerdir.

Haccı mebrur: Makbul olan hacdır.

Umre: İhramlı olarak Beytullah’ı ziyaret etmek, Safa ile Merve arasında sa’y etmektir.

İhram: Hac ve umre ibadetlerini edâ etmek için bir kısım mübahları haram kılmaktır.

İzâr: Belden aşağıya dolanan peştamal gibi örtü.

Ridâ: Belden yukarıya örtülen havlu ve benzeri örtü.

Niyet: Kasdetmek.

Telbiye:
لَبَّيْك اَللَّهُمَّ لَبَّيْك، لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْك، إنَّ الْحَمْدَ وَالنِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلْك، لاَ شَرِيكَ لَك
.
“Lebbeyk. Allâhümme lebbeyk. Lebbeyke lâ şerîke leke lebbeyk. İnnel-hamde ven-nimete leke vel-mülk. Lâ şerike lek.”

Tehlil: “Lâ ilâhe illâ’llâhü vahdehû lâ şerîke leh, lehü’lmülkü ve lehü’lhamdü ve hüve alâ külli şey’in kadîr.”

Temcid: “Lâ havle velâ kuvvete illâ billâhi-l aliyyi-lazîm”.

Hatim: Kâbe’nin kuzeyinde yarım daire bir duvarla çevrilmiş olan kısımdır.

Hıcr: Kâbe’nin, hatimle çevrilmiş olan kısmıdır: Kâbe’den sayıldığı için tavaf Hatim’in dışından yapılır.

Hacer-i Esved: İçersinde insanların ruhlar âleminde verdikleri ahitlerinin bulunduğu, Cennet-i Âlâ’dan gelmiş
bembeyaz ve büyükçe bir incidir.  Asıl adı Hacer-i Esad’dır. Günahkâr kimselerin ellerini ve yüzlerini sürmelerinden dolayı siyahlaşmış ve Hacer-i Esved adını almıştır. Tavafa başlama yeridir.

Mültezem: Hacer-i Esved’le Kâbe’nin Kapısı arasıdır. Duâların kabul olduğu yerlerdendir.         

Mâkam-ı İbrâhim: İbrâhim Aleyhisselâm’ın ayak izlerinin üzerinde âşikâr olarak görüldüğü mübârek bir taş.

Zemzem: Cebrail Aleyhisselâm’ın çıkardığı mübârek sudur.

Tavâf: Kâbe-i Muazzama’nın etrafında yedi defa dolaşmaktır. Bir kere dolaşmaya “şavt” denir. Yedi şavta, bir tavaf denir.

Tavâf-ı Kudüm: Mekke-i mükerreme’ye varılınca yapılan tavaftır. Bu tavâf, âfâki (Mekke dışından gelen) için sünnettir.

Tavâf-ı Ziyâret: Arafât’tan inildikten sonra yapılan farz tavâftır.

Vedâ tavâfı: Âfâkiler için Mekke-i Mükerreme’den ayrılmazdan önce yapılan vâcip tavaftır. Hac farizası bununla tamam olur.

Izdıbâ: Sonunda sa’y olan tavâfa başlamazdan evvel ridâ’nın bir ucunu sağ koltuk altından geçirip, sol omuz üzerine atmaktır. Böylece sağ omuz ve kol ihrâmın dışında kalır. Kendinden sonra sa’y olan tavâfların her şavtında erkeklere sünnettir.

İstilâm: Tavâfa başlarken ve tavâf esnâsında Hacer-i Esved’in hizâsına her gelişte dönerek namaza durur gibi iki eli kulak hizâsına kaldırıp “Bismillâhi, Allâhü Ekber” diyerek, uzaktan selâmlamaktır.

Remel: Izdıbâ halinde ilk üç savtta adımlar kısaltılmak ve omuzlar silkelenmek sûretiyle sûratli ve çalımlı yürümektir. Diğer dört şavtta normal olarak yürünür.

Safâ ve Merve: Mescid-i Harâm’ın doğusunda, sa’yin yapıldığı 350 m. aralıklı iki tepedir.

Sa’y: Safâ’dan Merve’ye dört gidiş, Merveden Safa’ya ise üç geliş olmak üzere yedi şavttır. Sa’y, haccın ve umrenin vâciplerindendir.

Hervele: Erkeklerin, Safâ ile Merve arasında her geliş ve gidişte iki yeşil direk arasında koşmalarıdır.

Vakfe: Arefe günü öğle namazından sonra Bayram günü Fecir tulu edinceye kadar bir anda olsa Arafta bulunmaktır. Bir de Müzdelife vakfesi vardır ki bayramın birinci gecesi imsak ile güneşin doğması arasında Müzdelife sınırları içersinde bulunmaktır.

Arafât: Mekke-i Mükerreme’nin güney doğusunda yaya beş saatlik (25km) mesâfede bulunan bir mevkidir. Haccın Rüknünden biri olan Arafat vakfesi orda yapılır.

Müzdelife: Mine ile Arâfat arasında Harem sınırları içersinde bir bölgenin adıdır.

Meş’ar-i Harâm: Müzdelife’de Kuzah dağı üzerinde bir tepedir. Şimdi üzerine mescit yapılmıştır.

Mina: Harem sınırları içersinde, Mekke ile Müzdelife arasında bir mevkidir. Mescid-i Haram’a 6,5 km mesâfededir. Cemreler (şeytan taşlanacak yerler) Mina’dadır.

Cemre: Ufak çakıl taşı.

Cemre-i Ulâ: Küçük şeytan. Mina tarafındadır.

Cemre-i Vustâ: Orta şeytan.

Cemre-i Akâbe: Büyük şeytan denir. Mekke-i Mükerreme tarafındadır.

Hedy: Hacda kesilen kurbanlardır. Bu kurbanların kesilme yeri haram hudutlarıdır, minada kesilmesi sünnettir.

Harem: Mekke-i Mükerreme ve civârıdır ki hududları tâyin edilmiş ve nişan dikilmiştir.

Hıll: Harem ile mîkat sınırları arasında kalan yerlerdir.

Mikât: İhrama girmek için belirlenmiş yerler.

Mekkî: Mekke-i Mükerreme haram hudutlarında ikâmet edenlerdir.

Âfâkî: Mikât hâricinden Mekke’ye gelenlerdir.

Eyyâm-ı teşrîk: Zilhicce’nin on birinci, on ikinci ve on üçüncü günleridir. Bu günlerde teşrîk tekbirleri getirildiği için teşrîk günleri denilmiştir.   

[Arif Arslaner]

UMRE TERİMLERİ:

Harem Bölgesi: Mekke ve etrafına yayılan, Allah tarafından “Harem Bölgesi” olarak tanımlanan, sınırları Hz. Muhammed (s.a.v.) tarafından işaret olunan, bitki ve canlıları koruma altına alınan geniş alandır.

Umre: Mikatta hazırlanıp niyetlenerek Kabe’yi ziyaret ve tavaf deip, Safa ve Merve arasında sa’y yaptıktantan sonra saç kestirilip ihramın sona ermesiyle tamamlanan bir ibadettir.

İhram: Hac veya Umre yapmak isteyen kişilerin sair zamanda helal olan bir kısım fiil ve davranışları, niyetle başlayarak, bu ibadet bitinceye kadar yasak kılınmasıdır.

Menasik: Hac ve Umre’nin eda edilişiyle ilgili amellerin tamamına menasik denir.

Mikat: Hill bölgesinde dünyanın diğer bölgerinden ayıran sınırlardır. Harem ve Hill bölgeleri dışında yaşayan dünya müslümanları, Hac veya Umre yapmak niyetiyle Mekke’ye gelirken bu sınırlardan ihramlı geçerler.
İhram Namazı: İhram elbisesini giyip Hac veya Umre’ye niyet etmeden önce kılınan iki rekatlı sünnet namazıdır.

Telbiye: İhrama girenlerin, niyetle birlikte başlayarak söylemeleri gereken duadir. Lebbeyk Allahumme lebbeyk, lebbeyke la şerike leke lebbeyk, innel hamde venni!mete leke vel mülk, la şerikelek, demektir.

Tehlil: La ilahe illAllahu vahdehu la şerike leh lehülmülkü velehül hamdü vehuve ala külli şey’in kadir, demektir.

Tekbir: Allahü ekber Allahu ekber, la ilahe illAllahu vAllahu ekber, Allahu ekber velillahil hamd, demektir.

Kabe: Yeryüzünde ibadet maksadıyla inşa edilen ilk bina olup, bulunduğu alan Allah katında dünyanın en kutsal yeridir. Bu mekana “Beytullah” da denmektedir.

Hacer’ül Esved: Kabe’nin doğu köşesine tavafa başlama işareti olarak konmuş olan ve Hz. Muhammed (s.a.v.) cennetten gönderildiği haber verilen koyu renkli taştır.
Mültezem: Kabe’nin giriş kapısına verilen isimdir. Hacer’ül Esved köşesi ile kapının olduğu yer arasına “Mültezem” denmektedir.

Makam-ı İbrahim: Hz. İbrahim’in Kabe’yi inşa ederken iskele olarak kullandığı ve ayak izlerinin bulunduğu taşın olduğu yer ve çevresidir.

Hatim, Hicr-i İsmail: Kabe’nin kuzey duvarı önünde bulunan yaırm daire şeklindeki duvara “Hatimé denir. Bu duvarla Kabe arasındaki boşluğa ise Hicri İsmail denir. Burası Kabe’nin iç kısmı ile aynı hükümde olup içinde sadece nafile namazlar kılanabilir.

Rükn-ü Yemani: Kabe’nin güney köşesi olup, tavaf esnasında Hacer’ül Esved’e gelmeden önce istilam edilen yerdir.

Kisve (Kabe Örtüsü): Saf ipekten dokunan ve üzerinde ayetler yazılı olan siyah renkli Kabe örtüsüdür. Ayrıca Kabe’nin iç duvarları da yeşil ve beyaz karışımı renklerden oluşan ayetler yazılı ipek kisve ile örtülüdür.

Tavaf: Hacer’ül Esved köşesi hizasında niyet ve istilam ile başlayarak, Kabe’nin etrafında usulüne uygun olarak yedi defa dönmektir.

İstilam: Tavafa başlarken ve tavaf esnasında her bir şavtta Hacer’ül Esved’i selamlamaya verilen isimdir. Ayrıca Hacer’ül Esved’den önce bulunan Rüknü Yemani köşesi de istilam edilir.

Şavt: Tavaftaki yedi dönüşten her birine şavt denir.

Izdiba: Erkeklerin tavaf esnasında sağ omuz ve sağ kolunu birlikte açık bulundurmalarıdır.

Tavaf Namazı: Farz, vacip, sünnet ve nafile olan her tavaftan sonra kılınan iki rekat vacip namazıdır. Kılınış şekli ve okunan süreler yönüyle ihram namazı gibidir.

Zemzem: Allah’ın Hz. Hacer ve oğlu Hz. İsmail’e ihsan ettiği ve kaynağı Kabe’nin doğu tarafında bulunan suyun adıdır.
Safa ve Merve: Kabe’nin doğu tarafından yaklaşık 450 metre mesafede, sa’y ibadetinin başlangıç ve bitiş yeri olan iki tepenin adıdır.

Sa’y: Safa’dan başlayıp Merve’de birmek üzere dört gidiş ve üç gelişten ibaret olan, usülüne uygun bir yürüyüştür.

Hervele: Erkeklerin sa’y yaparken yeşil direkler arasında kısa adımlarla ve koşmaya yakın hızda yürümelerine verilen isimdir.

Halk ve Taksir: Umre’nin bitiminde erkeklerin ihramdan çıkmak için saçlarının tamamını kestirmelerine “halk”, bir miktar kestirmelerine ise “taksir” denir. Hanımların ise saçlarının herhangi bir yerinden az miktar kestirmeleri ihramdan çıkmak için yeterlidir.

Nafile Tavaf: Umre tavafını ve sa’yını yapıp ihramdan çıktıktan sonra Mekke’de geçirilen zaman içinde ihramsız yapılan ve tavaf namazı kılınarak tamamlanan bir ibadettir.