Türk alfabesinin on yedinci, Arap alfabesine dayanan Osmanlı elifbasının yirmi sekizinci (nun) harfi.
Göktürk alfabesinde ince ve kalın n ile geniz n’si için ayrı işâretler kullanılmıştır. Osmanlı Türkçesine (nun) harfi normal olarak n sesini, sağır kef (üzerine üç nokta konulan kef) harfi geniz n’sini (n) belirtmiştir. Buna sağır kef veya kaf-ı nûni denmiştir. Başka milletlerde bu ses bulunmadığı için “Kâf-ı Türkî” şeklinde de adlandırılmıştır. Bu sesin günümüz alfabesinde yer almayışı dilimizin okunup yazılması için bir eksiklik gibi görülmektedir.
Latin alfabesine dayanan yeni Türk yazı sisteminde yalnız, bir n harfi vardır. Anadolu ağızlarında hâlen kullanılan geniz n’si için yeni Türk alfabesinde özel bir işaret konulmamıştır. N, ses olarak patlamalı, titreşimli bir diş ve geniz sessizidir.
Türkçenin ana seslerinden olan n sesi, dahaçok kelime içinde sonunda kullanılır. Kelime başında bu sese “ne” soru zamirinde ve bundan türeyen kelimelerde (ne, niçin, nasıl, nerede, neden) rastlanır. Bir de çocuk dilinden gelen “ninni” gibi kelimelerle tabiat taklidi sese yer veren sözlerde n sesi başta bulunabilir. Yabancı dillerden alınan, sonradan Türkçeleşmiş bâzı kelimelerin başında n sesinin kullanıldığı görülür. Namlu, nehir, nişasta, not, nüans gibi.
İstanbul ve Telsiz ağzı dışında bütün Anadolu ağızlarında ve diğer Türk lehçelerinde kelime içinde “kâf-ı Türkî” denen geniz n’si hâlen kullanılmaktadır. Sinir, dünür, deniz, gönül gibi. Bu harfi bugünkü transkripsiyon alfabemizde (n), üstü dalgalı bir n ile yazılmaktadır.
İmlâ: Eskiden Arapça ve Farsçadan dilimize geçmiş kelimelerdeki n sesi yazıda da n olarak belirtilirdi. Lâtin alfabesine dayanan bugünkü yazıda b ve p’den önceki n’ler, m’ye dönüşür. Anbar, çenber, tenbel, çarşanba gibi kelimelerin bugün ambar, çember, tembel, çarşamba, şeklinde yazılması kabul edilmiştir. Yalnız İstanbul kelimesinde bu kaideye uyulmaz.
Dilbilgisi: N, tekil ikinci şahıs iyelik (âitlik) eki: baba-n, kitab-ı-n... (Nazal nun, yâni sağır keften gelir.)
N, fiilden isim yapma eki: ek-i-n, tüt-ü-n, yığ-ı-n...
N, fiillerin dönüşlü şekillerini yapmada kullanılan yapım eki: gör-ü-n, dök-ü-n, taş-ı-n.
Ayrıca fiillerde şart, görülen geçmiş zaman ve emir çekimlerinde gel-se-n, gel-e-siniz, bak-tı-nız, sar-u-n, sar-u-nuz, bak-sa-nıza gibi örneklerde görüldüğü üzere “kâf-ı Türkî” yâni nazal nun sesi ile çekim yapılmaktadır.
N, Astronomi ve Coğrafya’da kuzeyi belirtir. Kimyâda azotun sembolüdür.
0 Yanıt
2488 Gösterim