Nokta (.)
Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur: Öğrenciler arka bahçede oynuyor.
"-(ı)ncı" eki yerine kullanılır: Onlar 7. Sokak'ta oturuyor.
Tarihlerin yazılışında gün, ay, yıl rakamlarının arasına konur: 20.10.2000,05.06.1998...
Saatlerin yazımında saatle dakikayı gösteren rakamların arasında kullanılır: Sınav 21.30'da başlayacak.
Sözcük kısaltmalarının sonunda kullanılır: Dr., Doç. Dr., Prof. Dor., Av., s. (sayfa)
Çarpı işareti yerine kullanılır: 7.8=56
Uyarı: Kitap, dergi, yazı ve şiir başlıklarından sonra nokta konmaz.
Acımak, Bingöl Çobanları, Çalışma Tutkusu...
Virgül (,)
Cümlelerin, eş görevli sözcüklerin, söz gruplarının arasında kullanılır:
Kitapları ciltledi, rafa dizdi.
Annesini, kardeşini özlemiş.
Derginin son sayısı yeni denemecilere, yeni şairlere
Özne yüklemden uzak düşmüşse özneden sonra konur: Serhat, sabahları biraz yürüdükten sonra kahvaltı yapar.
Mektuplarda hitaplardan sonra konur: Aziz Dostum, Sevgili Kardeşim,
"Evet" ve "hayır" gibi sözlerden sonra konur: Evet, onları gördüm.
Anlam belirsizliğini gidermek için konur: Pencereden, akan insan seline bakıyorum.
Cümlede tekrarlanan sözler arasına konur: Akşam, yine akşam, yine akşam.
Cümlede ara söz göreviyle kullanılan açıklayıcı sözlerin başında ve sonunda virgül kullanılır:
Geçen hafta, senin İzmir'e gittiğin gün, İstanbul'a kar yağdı.
Uyarı: İkilemelerin arasına, tamlayan ile tamlananın arasına, "ve, veya" bağlaçlarından önce ve sonra virgül konmaz.
Noktalı Virgül ( ; )
Öğeleri virgülle ayrılmış cümleleri bağlamak için kullanılır: At ölür, meydan kalır; yiğit ölür şan kalır.
İki cümleyi birbirine bağlayan "ama, fakat, ancak" gibi bağlaçlardan önce konur:
Yemek yedi; ama çay içmedi.
Havuzda yüzebilirim; fakat denizde yüzemem.
Virgülle ayrılmış tür ve grupları birbirinden ayırmada kullanılır: Manavdan elma, portakal; patlıcan ve domates aldım.
Uyarı: Noktalı virgülden sonra sözcükler büyük harfle başlamaz.
Soru İşareti (?)
Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna konur:
Dün kim size geldi?
Buradakileri tanıyor musun?
Sıralı cümlelerin her ikisinde de soru anlamı varsa soru işareti ikinci cümlenin sonuna konur: Sinemaya mı gidelim, yoksa tiyatroya mı?
Parantez içinde soru işaretinin kullanılması, cümleye alay veya bilginin şüpheyle karşılandığı anlamını katar: Babası gençliğinde çok iyi (?) güreşçiymiş.
Uyarı: Soru işaretinden sonra cümle büyük harfle başlar.
Üç Nokta (...)
Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:
Gökyüzünde kara kara bulutlar...
Onunla yarın görüşürsem...
Benzer örneklerin devam ettiğini göstermek için konur: Bu bölgede birçok kuş vardı: kartal, şahin, atmaca...
Söylenmek istenmeyen sözler yerine konur: Ağzında... sözü çıktı.
Bir sözün alıntı olduğunu göstermek için kullanılır: ... Kendine uygun olmayan kalıplar içinde kötürümleşti.
Uyarı: Üç noktadan sonra büyük harfle başlanır.
İki Nokta (:)
Açıklama yapılacak cümlelerden sonra kullanılır: Masada her şey vardı: peynir, zeytin, bal, yağ...
Tırnak içine alınmış alıntı sözlerden önce iki nokta konur: Atalarımız: "Görünen köy kılavuz istemez." demiş.
Yazı içinde bir kişinin konuşmasını göstermek için, konuşma çizgisinden (-) önce konur.
Arkadaşına döndü:
- Eline sağlık, çok güzel olmuş, dedi.
İki noktadan sonra cümle gelirse büyük harfle başlanır, cümle gelmezse küçük harfle başlanır. Dün farklı bir iş yaptım: Çalışma odamı boyadım.
Tırnak İşareti (" ")
Alıntı sözler tırnak içine alınır: "Zaman, en kıymetli hazinedir." derdi.
Cümlede belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır: Son yazısında "cesaret" kavramı üzerinde durmuş.
Eser adları tırnak içine alınır: Geçen hafta "Yaban"ı okudum.
Ünlem İşareti (!)
Şaşma, kızma, acıma, beğenme gibi duyguları içeren cümlelerin veya kelimelerin sonuna konur:
Ne ilginç bir kuş böyle!
Hey, buraya gelsene!
Tüh! Yine derse geç kaldım.
Parantez içinde kullanılan ünlem işareti cümleye alay, küçümseme anlamı katar: Mahallemizin en cesur (!) genci geliyor.
Kısa Çizgi (-)
Bu işarete hece birleştirme çizgisi de denir.
Satır sonuna sığmayan sözcükler satır sonunda bölünürken kullanılır:
...............düşüncelerine katılıyorum.
Satır sonuna sığmayan birleşik sözcükler hecelerine ayrılırken basit bir sözcükmüş gibi ayrılır:
...............aslanağzı vardı, (yanlış)
...............aslanağzı vardı, (doğru)
Aralarında bir ilgi, ortaklık bulunan sözler arasına konur:
Fenerbahçe-Galatasaray maçını izledik.
İtalya-Rusya görüşmeleri askıya alındı.
Bir olayın başlangıcını ve sonunu gösteren tarihlerin arasına konur: I. Dünya Savaşı (1914-1918) yılları arasında oldu.
Eklerin belirtilmesinde, sözcüklerin köklerini ve eklerini ayırmada kullanılır: -ecek, -siz, -t;
insan-lar-ın
Fiil kök ve gövdelerinden sonra mastar eki yerine kullanılır: konuş-(konuşmak), güldür-(güldürmek)
Ara söz ve ara cümlelerin başında ve sonunda kullanılır: Evdeki herkesi -en çok da annemi- çok özledim.
Kesme İşareti (')
Özel adlara getirilen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır: Muğla'nın havası temizdir.
Rakamlardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır. İzmir'e 1996'da yerleştik.
Kısaltmalara gelen ekler kesme işaretiyle ayırılır: DSİ'de arkadaşı çalışıyor.
Şiirlerde ölçüden dolayı hece düşmesini göstermek için kullanılır: N'eylersin ölüm herkesin başında?
Harflerden veya eklerden sonra gelen ekleri ayırmak için konur:
Türkçede -lik'le türetilmiş çok sözcük var.
Ansiklopediyi, a'dan g'ye kadar ben inceledim.
Ayraç (Parantez)
Cümle içindeki açıklamaların, ara sözlerin belirtilmesinde parantez kullanılır: Tanzimat edebiyatında N. Kemal'in (vatan şairi olarak bilinir) yeri tartışılmaz.
Kimi sözcüklerin eş anlamlıları ayraç içinde gösterilir: Benzetme (teşbih) edebiyatımızda sıkça kullanılan sanattır.
Yabancı sözcüklerin okunuşları ayraç içinde verilir: Balzac (Balzak) Fransızların ünlü yazarıdır.
Tiyatro metinlerinde yapılacak hareketler ayraç içinde yazılır: Kavuklu (ellerini kaldırarak) dua etti.
Bir olayın başlangıç-bitiş tarihleri ya da ünlü bir ismin doğum-ölüm tarihleri parantez içinde verilir: Nurullah Ataç (1898-1957) usta bir deneme yazarımızdır.
0 Yanıt
3033 Gösterim