Alm. Esche (f), Fr. Frene (m), İng. Ash, ash- tree. Familyası: Zeytingiller (Oleaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Karadeniz, Marmara ve Akdeniz bölgesinde yer yer.
İki çenekliler sınıfının, zeytingiller familyasından pekçok türü bulunan, ekseri Kuzey Yarım Kürenin ılıman bölgelerinde yetişen bir ağaç cinsi. Kışın yaprağını döken ağaçlardandır. Ülkemizde dört türü bulunur. Çiçekli ve çiçeksiz denilen çeşidi vardır.
Çiçeksiz dişbudak ağacı: (Praxinus excelsior): Nisan-mayıs aylarında çiçek durumları meydana getiren 20-30 cm yüksekliğinde, kıymetli bir orman ağacı. Hafif ve rutubetli toprakları sever. Kökleri derine iner. Gövde dik, karşılıklı dallı, üzerinde esmer lekeler bulunan gri renkli kabukludur. Yapraklar sivri uçlu ve kenarları muntazam dişlidir. Çiçekler bileşik salkım durumlarında olup, yapraklardan önce açar. Bitkiye çiçeksiz denmesinin sebebi çiçek örtüsünün bulunmamasındandır. Meyveleri kanatlı fındıksıdır. Tohum esmer renkli ve uzunca şekillidir.
İzmit, Çankırı, Kastamonu, Samsun, Maraş, Amasya, Toroslar (Mersin) havâlisinde bulunur.
Kullanıldığı yerler: Bitkinin kullanılan kısmı; yaprakları, kabuk ve tohumlarıdır. Yapraklar haziran-temmuz ayları arasında toplanır. Gölgede kurutulur. Yapraklarında reçineli maddeler, tanen, uçucu yağ ve glikozitler vardır. Yaprakları idrar söktürücü, müshil ve süt ifrazını arttırıcı olarak kullanılır. Romatizma ve nikris tedâvisinde de faydalıdır. Kabukları ateş düşürücü ve kabız edicidir. Tohumları idrar söktürücüdür.
Çiçekli dişbudak ağacı (Fraxinus ornus): Mayıs-haziran ayları arasında beyaz renkli çiçekler açan 5-10 m yüksekliğinde bir ağaç. Gövde dik, silindir biçiminde, gri renkli, gençken düz, sonra kabarcıklı kabuklu, yapraklar uzun saplıdır. Çiçekler evvelâ dik duran, fakat sonra sarkan durumlar teşkil ederler. Meyveleri küt uçlu, esmer renkli, yassı şekilli ve kanatlı fındıksıdır.
Trakya, İstanbul, Bursa, İzmir, Manisa Dağı, Toroslar, Osmaniye, Maraş civârında tek başına veya küçük topluluklar hâlindedir.
Kullanıldığı yerler: Bitkinin gövdesinden elde edilen usare kullanılır. Bu usare temmuz-ağustosta ağacın gövdesine yapılan yarıklardan elde edilir. Bu usârede mannitol, şekerler ve reçine bulunur. Hafif müshil etkilidir. Bilhassa çocuklara su veya süt içinde eritilerek verilir.
Dişbudak ağacı şah ve filizden büyüyebilir. Azamî 300 sene yaşar. Kerestesi açık renkli ve parlaktır. Mobilya îmâlinde kullanılır.
0 Yanıt
3122 Gösterim