Alm. Tausendfüsser, Fr. Myriapodes, İng. Centipedes and millipedes.
Eklembacaklıların zengin bir sınıfı. 2700’den fazla türü vardır.
Vücutları baş ve çok sayıda halkalı bir gövdeden meydana gelir. Başlarında bir çift anten, iki-üç çift ısırıcı-çiğneyici ağız parçası, petek veya basit gözler bulunur. Bâzı türlerde göz yoktur. Yaşayışlarına uygun olarak antenlerindeki koku alma tüyleri çok hassastır. Vücutları silindirik veya basıktır. Halkalardan birer çift veya ikişer çift bacak çıkar. Ayakların uçlarında pençeye benzer birer tırnak bulunur.
Karada, nemli yerlerde yaşayan gececi hayvanlardır. Taşlar, çürüyen yapraklar, kütükler altında, lavabo kenarlarında ve bodrumlarda bol rastlanırlar. Püskül veya boru şeklinde trake sistemiyle solunum yaparlar. Çiyan ve kırkayaklar, bu sınıfın tipik eklembacaklılarıdır.
Nebâtî ve hayvânî besinlerle beslenirler. Gündüzleri nemli yerlerde barınır, gece faaliyet gösterirler. Zehirli olanları, boyları 1-2 milimetreden 26.5 santimetreye kadar değişen tipleri vardır. Kırkayaklar çürümüş yapraklar gibi nebâtî besinlerle beslenir. Bâzan genç bitki köklerini de yediklerinden bahçeler için bir âfet olurlar. Bütün çıyanlar etçildir. Gövdelerinin ilk halkasındaki bacaklar bir çift zehir çengeli şeklindedir. Böcek, solucan, sümüklü böcek, hattâ kertenkele ve fâreleri çengelleri ile ısırarak, zehirlerini enjekte ederek, avlarını felce uğratıp yerler.
“Bermuda çıyanı” 15 santimetreden küçük olup, ısırdığı insanı, birkaç gün ateşler içinde yatağa düşürür. Boyu 26.5 santimetreye varan Güney Amerika ve Hindistan’daki “dev çıyan” insanı öldürebilir.
Çokbacaklılar yumurta ile ürerler. Dişi yumurtalarını topraktaki oyuklara bırakır. Yumurtaları koruyan ve yavrulara bir süre bakan türler vardır. Yumurtadan çıkan yavrular erginlere benzerse de, bâzılarının vücut halka sayısı azdır. Deri değiştirme devrelerinde halkaların sayısı artarak büyürler. Kırkayaklarda halkalardan ikişer çift, çıyanlarda birer çift bacak çıkar. Bacakların sayısı türlere göre değişir. Kırkayakların çoğunda 115 çift bacak bulunur. Çıyanlarda 15 çiftten 173 çifte kadar değişir. Çokbacaklılar her zaman tek sayıda bacak çiftine sahiptirler. Vücut renkleri bulundukları ortama uygun olarak, siyah, kahverengi, sarı vs. olur. Tropik bölgelere gidildikçe boyları ve zehirlerinin tesirleri artar.
0 Yanıt
2126 Gösterim