Alm. Platane (f), Fr. Platana (f), İng. Plane tree. Familyası: Çınargiller (Platanaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Marmara, Ege, Akdeniz bölgesi.
Uzun boylu, kalın dallı, dik veya kıvrık gövdeli, yaprakları el ayası biçiminde ve 3-5 parçalı, parçaları sivri, gayri muntazam sûrette dişli, parlak yeşil renkte ve çınargiller familyasına bağlı ulu ağaç.
Ormanlarda, bilhassa dere içlerinde ve nehir yataklarında rastlanır.
Ülkemizin tüm bölgelerinde, sahil ve akarsu kıyılarında bolca yetişir. Derin, taze ve
verimli topraklarda iyi gelişir. Kumlu, çakıllı, kireçli topraklarda yetişmeye uygundur.
Şiddetli donlardan zarar görür. Ilıman iklimleri sever. Nem isteği fazladır.
Soğuğa dayanıklıdır. Geniş bir taç yapar. Hızlı büyür. 25 -30 metre boylanır. Işık ve yarı gölge ağacıdır. Çiçeklenmesi mayıs gibidir. Yaprakları açık yeşil renkte, 10 -20 cm genişlikte ve derince 5-7 dilimlidir. Tohum ile üretilir. Ağaçlardan toplanan meyveler ufalanarak tohumlar çıkarılır. Kum ile karıştırılarak ilkbaharda ekilir.
Çınar ağaçları çabuk büyüme özelliğine sâhiptir. Ulu ağaç hâlini alarak kalınlaşan gövdenin içerisi çürüdüğü hâlde, yaşamalarını sürdürürler. Kütük sürgünü verme özelliğine de sâhiptirler. Yetiştirilmeleri tohumla olur. Çiçekleri bir cinsli, erkek ve dişi çiçekler sık küre şeklinde toplanmışlardır. Tozlaşmaları rüzgâr aracılığıyla olur. Birkaç türü vardır. Memleketimizde tabiî olarak tek türü bulunur.
Doğu çınarı (Platanus orientalis): Doğu Akdeniz memleketlerinden, Himalaya’ya kadar olan bölgelerde yetişir. Türkiye’de bulunan tek türüdür. Boyu 30 m’ye, gövde çevresi bâzan 10 m’ye ulaşır.
Türkiye’de orman bölgelerindeki dere içlerinde nehir yataklarında tabiî olarak bulunduğu gibi, şehir, kasaba ve köylerde su başlarında, yol kenarı, park ve bahçelerde süs bitkisi, gölge ağacı olarak da rastlanır. Başta İstanbul ve Bursa olmak üzere Türkiye’nin birçok yerlerinde ulu çınar ağaçları vardır. Bunların bâzıları târihi öneme sâhiptir ve “tabiî anıtlar” olarak korunmaktadır. Uzun seneler yaşayan çınar, yurdumuzun pekçok yerinde târihî eser olarak muhâfaza edilmektedir. Kalınlaşmış gövdesi, etrafa dal budak salmış, yapraklandığında koyu gölge meydana getirmiş hâliyle nesillerin altında oturduğu bir târih olarak görülmektedir.
Bilhassa Osmanlılar zamânında belli başlı şehirlerin meydanlarında, câmi avlularında en çok rastlanan bir ağaçtır. Uzun ömrü ve ihtişamla görünüşü meşhurdur. Osmanlı Türk medeniyetlerinin tabiata âit unsurlarından biridir. Edebiyâtta ve diğer sanat kollarında da isim ve şekil olarak çok sık rastlanır.
Anayurdu Kuzey Amerika olan Amerikan veya Batı çınarı (P. occidentalis) en uzun boylu türdür. Bâzılarının boyu 50 m’yi aşar.
Kullanıldığı yerler:
Park ve bahçelerde dekoratif süs bitkisi, gölge ve yol ağacı olarak da yetiştirilir. Çınar ve yaprakları toz ve gazdan fazla etkilenmez. Onun için, büyük şehirlerde ve endüstri merkezlerinde çok rastlanır.
Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar:
Kabuklu bit, kırmızı örümcek en çok görülen zararlılardır. Külleme ve karaleke en çok görülen hastalıklardır.
0 Yanıt
4146 Gösterim