Konu: Çemberlitaş - Ansiklopedik Bilgi

[busegül]

İstanbul’da Divanyolu üzerinde Osmanlı devrinde Tavuk Pazarı denilen meydanda bulunan sütun.
İlk kısmı, Apollon heykeli sütunudur.



İstanbul’un Bizans devrinin en önemli meydanlarından biri Konstantinos (Çemberlitaş Meydanı) şehrin çeşitli semtlerine giden yolların kavşak noktasıydı. Meydanın etrafında şehrin en önemli çarşıları bulunuyordu. Bizanslıların resmî törenlerini yaptıkları meydanların başında gelirdi. Şehre gelen imparatorlar, senatörler tarafından burada karşılanırdı.

Fetihten sonra, meydan ticarî yönden hareketliliğini kaybetti. Ancak Çemberlitaş’ın etrâfında bulunan salhâneler ile İkinci Meşrutiyete kadar İstanbul’un ekonomik hayâtındaki rolünü devâm ettirdi. Osmanlılar devrinde, Kumkapı yolu üzerinde, elçilerin misâfir edildikleri “Elçihanı” bulunuyordu.

Osmanlılar zamânında Dikilitaş adını alan bu meydandaki sütunun Roma’dan getirildiği ve boyunun 176 metre olduğu rivâyet edilir. Dokuz parça kırmızı porfir kitlesinin üst üste konulmasından meydana gelen sütunun bugünkü yüksekliği 57 metredir. Sütun altıgen mermer kürsü ve porfirden taban üzerine oturmaktadır. Sütunun tepesinde de bir zamanlar üzerinde bulunan heykeli taşıyan kırmızı Mısır porfirinden bir taban bulunmaktadır. Sütun, İstanbul’un kuruluşu esnâsında Roma’dan getirtilmiş ve üzerine Büyük Konstantinos kendi heykelini diktirmiştir. Geçen zaman içinde buradaki imparator heykelleri de değişmiştir. Birinci Alexsioz Kommenos, sütunun üzerine yaldızlı bir haç ve bir kitâbe koydurmuştur.

Osmanlılar devrinde fazla değişiklik görmeyen bu Dikilitaş’ın sadece tepesindeki haç indirilmiştir. 1672’deki büyük İstanbul yangınında, etraftaki büyük sıcaklığın neticesi, sütunun porfir blokları çatlamıştır. Sultan İkinci Mustafa devrindeki imâr hareketi esnâsında, dikilitaş sağlamlaştırılmak için, tabanı üç blok hâlinde duvar içine alınmış ve sütun çemberlerle sağlamlaştırılmıştır. Bu târihten sonra Dikilitaş “Çemberlitaş” olarak anılmaya başlamıştır.

Cumhuriyetten sonra, Çemberlitaş bâzı binalar yıktırılarak sütun maydana çıkarılmıştır. Buradaki en son tâmirat 1955-60 seneleri arasında yapılmış, meydan şimdiki şekline getirilmiştir.