Alm. Erz (n), Edelstein (m), Fr.Minerai (m), İng. Ore; jewel, gem.
Genel bir târifle, mâdencilik usûlleriyle çıkarılan, esas îtibâriyle minerallerden meydana gelen ve işlenmesi bir kâr temin eden cisimler.
İktisâdî açıdan düşünüldüğünde, bir maddenin cevher sayılmasında önemli olan onun iktisatlı olarak işlenebilmesidir. Bu da bâzı faktörlere bağlıdır. Meselâ elde ediliş şekli, taşıma ve başka masraflar gibi. Çıkarılması ve taşınması zor olan zengin bir mâden yatağı cevher sayılmadığı halde, iktisatlı olarak işlenebilen düşük dereceli bir yatak cevher sayılabilir.
Cevher içerisindeki ana mâdenden başka ikinci derecede mâdenlerin bulunması da çok önemlidir. Bunlar iktisatlı olarak işlenebilse iyi; aksine asıl maddenin elde edilişi sırasında zararlı rolleri olursa kötü olurlar.
Bir cevherin tenör’ünün, yâni içindeki kıymetli maddenin yüzdesinin bir asgarî sınırı vardır. Bu sınır, elde edilme masraflarının piyasa fiyatı ile mukâyese edilmesi sonucu ortaya çıkar.
Cevher içindeki esas mâden “cevher minerali” olarak adlandırılır. Umûmiyetle kıymetsiz ve ekseriyeti teşkil eden öteki kısım ise “gang” ismini alır. Cevherlerin taşınmasında ve işlenmesinde bu gang maddeleri fazla masrafa sebep olur. Bu îtibârla ekseriyâ cevher daha taşınmadan fizîkî yollarla gangdan kısmen arındırılır.
Cevher, bünyesinde bir tek mâden bulundurabildiği gibi çeşitli mâdenler de bulundurabilir. Böylece basit veya kompleks cevher olarak sınıflandırılırlar. Meselâ demir, manganez, alüminyum, civa, kalay cevherleri basit cevherler olup, bunlardan yalnız bu sayılan mâdenler elde edilir. Gümüş, çinko, kurşun, kobalt, bakır, antimon, nikel cevherleri ise ekseriyâ iki veya üç mâden bulundurur.
Arsenik, bizmut, kadmiyum ve selenyum gibi bâzı mâdenler ise başka mâden cevherlerinin ergitilmesi sırasında ikinci derecede ürünler olarak elde edilirler.
Bâzı hallerde cevherden metalin çıkarılmasına lüzum olmaz ve cevher olduğu gibi kullanılır. Meselâ, krom-manyezit tuğlası, krom metali, kromit cevherinden ayrılmadan, kromit manyezitle karıştırılmak sûretiyle yapılır.
Cevherler (saf olanlar hâricinde) şu şekilde sınıflandırılır:
1.Alçak tenörlü: Verimi az olan,
2.Yüksek tenörlü: Verimli,
3.Ham cevher: Ocaktan çıktığı hâlde,
4.Som cevher:Muâmele görmeden satılabilen veya ergitilmeye gönderilebilen,
5. Elle ayıklanabilen,
6.Konsantrasyon yolu ile zenginleştirilmeye lüzum gösteren,
7. Konsantre cevher: Meselâ manyetik yolla veya flotasyonla (yağla kaplı cevheri çalkalama ile gangdan ayırıp yüzdürme işlemi) tenörü yükseltilmiş,
8. Ergitilecek cevher: Metalin, cevherden ergitilme yoluyla çıkarılması gereken cevherdir.
0 Yanıt
2197 Gösterim