TÜRKİYE'DE YERLEŞME
Anadolu'da eski yerleşmeler günümüzden 11 000-12 000 yıl öncesine tarihlenmektedir.
Bunda ılıman iklim, zengin bitki örtüsü ve su kaynakları, coğrafî konum, çeşitli toprak tiplerinin varlığı, geniş kumsallar ile koy, körfez ve kıyıların varlığı etkili olmuştur. Paleolitik devrinde ilk yerleşmeler Kara-in (Antalya), Yarımburgaz (Küçük Çekmece) gibi mağaralarda olmuştur. Neolitik'te Anadolu'da yerleşik yaşamın ve buna dayalı olarak tarımın başladığı da görülür. Anadolu Lidyalılar, Hititler, Yunanlılar, Romalılar, Persler, Selçuklular, Osmanlıların yerleşim alanı olmuştur. Bu medeniyetlerin çeşitli kalıntıları halen varlık ve izlerini sürdürürler.
Bir yerin köy ya da kent olmasında etkili olan faktörler; o yerin nüfusu, konut sayısı, yönetim yapısı, tarım, sanayi, ticaret gibi ekonomik etkinlik ve belirgin bir iş bölümünün yapılmasıdır.
Bir yerleşim merkezinin gelişmesinde; eğitim ve sağlık hizmetleri, yer altı kaynakları, yönetim yapısı, turizm, tarım, ulaşım, ticaret etkili olan faktörlerdir.
Türkiye'de yerleşmeler kırsal ve kentsel yerleşmeler olarak ikiye ayrılır. Bu yerleşme birimlerini birbirinden ayıran önemli farklar nüfus, geçim kaynakları ve iş bölümüdür.
Kırsal yerleşmeler: Kır yerleşmelerinde nüfus, geçimini tarımsal ve hayvansal ürünlerden sağlar. Hayat tarzı olarak konargöçerlik ve yaylacılık gibi yarı yerleşik biçim ile beraber sürekli yerleşik yaşam daha etkindir. Kırsal yerleşmeler; suyun az olduğu alanlarda toplanmadan dolayı İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülen toplu yerleşme şeklinde olduğu gibi, suyun ve eğimin fazla olduğu Karadeniz Bölgesi'nde dağınık yerleşmeler olarak görülür.
Köy altı yerleşmeleri (çiftlik, mezra, kom, divan, yayla, oba), köyler, beldeler, ilçeler kırsal yerleşme çeşitlerini oluştururlar.
Köy, nüfusu 2000'den az olan yerlerdir. Mahallelerin gelişmiş olduğu sosyo-ekonomik yerleşim birimleridir. 1927'de ülkemizde köylerde yaşayanların sayısı 10.3 milyon ve nüfusun %75'i iken, 2000 nüfus sayımına göre köylerde yaşayanların sayısı 23.7 milyon ve nüfusun %35'i olmuştur
Ekonomik etkinliklerine göre ülkemizde; tarımla uğraşan köyler, hayvancılıkla uğraşan köyler, sebze, meyve ve sanayi bitkileri yetiştiren köyler, orman köyleri, balıkçı köyleri, el sanatları ve imalat faaliyetleri ile uğraşan köyler bulunur.
Köyler coğrafi konuma göre; ova köyleri, tepe ve yamaç köyleri, orman kenarı ya da orman içi köyleri olmak üzere farklılık da gösterirler.
Kentsel yerleşmeler (şehirler): Kentler, köylere göre on binlerce nüfusu barındırır ve iş kolları çok çeşitlidir. Kentlerdeki yaşam standardı köylere göre çok yüksektir. Kentler nüfus yapılarına göre beşe ayrılır (2000 yılı nüfus sayımına göre örnek-lendirilmiştir):
*Çok küçük kentler (kasaba) (nüfusu 10 000-25 000 arasında olan yerler: Şile, Hereke...)
*Küçük kentler (nüfusu 25 001-50 000 arası olan yerler: Bayburt, Bartın, Ardahan...)
*Orta boyutlu kentler (nüfusu 50 001-100 000 arasında olan yerler: Kilis, Tunceli, Yalova, Gümüşhane, Artvin...)
*Büyük kentler (nüfusu 100 001-500 000 arasında olan yerler: Tokat, Kütahya, Zonguldak, Elâzığ, Erzincan...)
*Çok büyük kentler ya da metropolitan kentler (Nüfusu 500 001'den fazla yerler: İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Konya, Gazi Antep, Mersin, Samsun, Erzurum...)
Ülkemizde kentler, nüfuslarının yanı sıra fonksiyonlarına göre tarım, ticaret, liman, askerî, üniversite, turizm, idarî ve sanayi kentleri olarak da ayrılabilir.
Türkiye'de meskenler dört ayrı tipte görülür: Bunlar ormanların bol bulunduğu Karadeniz Bölgesi'nde ahşap meskenler, İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerimizde ormandan ve ev yapımı için elverişli taşların varlığından uzak olduğu için kerpiç meskenler, yörede mevcut olan taşlara göre örneğin Akdeniz Bölgesi'nde kalkerlerden, Ege Bölgesi'nde şistlerden, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerimizde bazaltlardan yapılma taş meskenler ve mimarî bir plan dahilinde betonun içine demirin konulmasıyla çok katlı binalar biçiminde yapılan betonarme meskenlerdir.
0 Yanıt
3206 Gösterim