CUMHURİYETİN İLANLARININ NEDENLERİ
• Devlet başkanlığı sorununu çözmek.
• Rejim tartışmalarını sona erdirmek.
• Milli egemenliğin tam olarak gerçekleştirilmesini sağlamak.
• Hükümet kurmada yaşanan bunalımları önlemek.
Cumhuriyetin İlan edilmesi
• Yeni Türk devletinin yönetim şekli belirlendi.
• Meclis hükümeti sisteminden kabine sistemine geçildi.• TBMM hükümetleri dönemi sona erdi.• Meclis başkanlığı ile hükümet başkanlığı birbirinden ayrıldı.,
Cumhuriyetin ilanı ile çözümlenen konular.
• Devlet başkanlığı
• Devletin adı
• Hükümet bunalımı
Atatürk ilkeleri
• Türk toplumunun ihtiyaçlarından doğmuştur.• Temelinde milli kültürümüz vardır.• Akla ve bilme dayanır.
Atatürkçülük
• Egemenliğin halka ait olması• Kişi hak ve hürriyetlerine önem verilmesi• Sorunların barışçı yollardan çözülmesi
Atatürk :
• 1881 – 1938 yılları arası yaşamıştır.
• Atatürk 1918 yılında böbrek rahatsızlığı dolayı Karslbad’ de tedavi görmüştür.
• Türkiye’nin ilk Cumhurbaşkanı ve 15 yıl Cumhurbaşkanı görevini yaptı.
• Ankara – Çankaya Köşkü Atatürk Hayata gözlerini kapadı.
• Atatürk’ün naşı geçici olarak Etnografya müzesindeydi
• Atatürk mal varlığının bir kısmını vasiyeti üzerine Türk Tarih Kurumuna bağışladı
23 Nisan 1920: Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılmasıyla yeni bir Türk Devletikurulmuştur.
29 Ekim 1923: Cumhuriyetin ilanı
HALİFELİK
Halifelik: Halife, Arapça “halef“sözcüğünden türemiştir. Birinden sonra onun yerine geçenonun görevini devralan kimse anlamına gelir.
Halifelik: 1517 yılında Memlük Devletinden geçmiştir.
Abdülmecit Efendi : Son Halife dir. ( TBMM tarafından seçmiştir.)
Halifelik makamının kaldırılmasındaki amaçlar.
• Devlet düzenini laikleştirmek.
• Ulusal egemenliği güçlendirmek.
• İnkılapların gerçekleştirilmesini kolaylaştırmak.
3 Mart 1924’te yapılan inkılaplar
• Halifeliğe son verilmesi
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkarılması.
• Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaletinin kaldırılması
• Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırılması
Devletin yapısında laikleşmeyi sağlamak için yapılan inkılaplar.
• Saltanatlığın kaldırılması
• Tevhid-i tedrisat kanununun çıkartılması
• Halifeliğe son verilmesi
Cumhuriyet döneminde kurulan partiler
• Serbest Cumhuriyet Fırkası ( Ali Fethi Okyar‘ın kurduğu parti)
• Cumhuriyet Halk Fırkası ( Atatürk’ün kurduğu parti )
• Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ( Genel Başkanı Kazım Karabekir )
ÇOK PARTİLİ DÖNME GEÇİŞ
Milli Kalkınma Partisi : İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı döneminde çok partili hayata geçildikten sonra kurulan ilk siyasi partidir.
Cumhuriyet Halk Fırkası: Atatürk tarafından kurulan siyasi parti (fırka) dır. 10 Kasım 19241925 – 1930 yılları arasında TBMM’de Cumhuriyet Halk Fırkasının dışarıda bir partinin bulunmayışı durumu Hükümetin denetlenmesi durumunu imkansız kılmıştır.
Terakkiperver(ilerici) Cumhuriyet Fırkası ve şeyh Sait Ayaklanması
17 Kasım 1924: Kazım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Rauf Orbay ve Adnan Adıvar Cumhuriyet Halk Fırkasından ayrılıp Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası adında parti kurdular.
3 Haziran 1925: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı
Şeyh Sait İsyanı: Terakkiperver Cumhuriyet fırkasının kapatılmasında etkili olmuştur.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası : Genel Başkanı Kazım Karabekir.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası: Şeyh Sait isyanının ayaklanması partinin kapatılmasına neden oldu.
Şeyh Sait ve Menemen olayları : Türkiye’de çok partili döneme geçilmesini geciktirmiştir
Şeyh Sait İsyanı :
• 13 Şubat 1925’de Başlamıştır.
• Cumhuriyet rejimine karşı çıkan ilk isyandır.
• Türkiye’de çok partili döneme geçişi geciktirmiştir.
İngiltere : Şeyh Sait İsyanının çıkarılmasında önemli rol oynamıştır.
Şeyh Sait İsyanlarının çıkış nedenleri
• Halifelik ve saltanat yanlılarının inkılap hareketlerine karşı halkı kışkırtmak.
• Parti programında dini inanç ve görüşlere saygı olduğunu benimseyen Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Cumhuriyet karşıtı çevrelere cesaret vermesi.
• Yine bu partinin meclisteki sert eleştirileri ve propagandaların eski rejim yanlılarının cesaretlendirilmesi
• İngiltere’nin bu sırada görüşülmekte olan Musul Meselesi’nde Türkiye’yi başka sorunlarla uğraştırıp zayıflatarak, Musul Meselesi’nde kendi lehine çözmek istemesi isyanda etkili olmuştur.
Takrir-i Sükun Kanunu : Şeyh Sait isyanını bastırmak için ve yeniden asayişi sağlamak için çıkartılan kanun.
MUSTAFA KEMALE SUİKAST GİRİŞİMİ
• 15 Haziran 1926 : Eski milletvekillerinden Ziya Hurşit Saruhan (Manisa) milletvekili Şükrü Bey, Eskişehir milletvekili ve Atatürk’ün eski arkadaşlarından Arif Bey ile eski ittihatçılar planlarını hazırladılar. İzmir’de suikast girişimi yapacaklardı.
• Terekiperver Cumhuriyet fırkasının kapatılmasından sonra M. Kemale suikast girişimi yapıldı
SERBERST CUMHURİYET FIRKASI VE MENEMEN OLAYI
Menemen olayı
• 23 Aralık 1930 Tarihinde meydana gelmiştir.
• Atatürk Döneminin Siyasi olaylarından biridir.
• Mustafa Kemal bu olay sonrası çok partili geçiş düzenini durdurmuştur.
İNKILABIN GELİŞMESİ VE TOPLUM KURUMLARININ LAİKLEŞMESİ
TÜRK MEDENİ KANUNU
5 Aralık 1934 : Türk kadını, seçme ve seçilme hakkı doğmuştur.
Medeni Kanunu: Hukuk alanında çağdaşlaşma ve laikleşmeyi hedefler.
Türk Medeni Kanunu: Sosyal ve ekonomik alanda kadın erkek eşitliğini sağlar.
Türk Medeni Kanunu ile kadınlara tanılan haklar
• Mirastan eşit pay alma hakkı.
• Dilediği mesleğe girme hakkı.
• Boşanma hakkı.
İsviçre medeni kanunu’nun seçilmesinin nedenleri
• Avrupa’da hazırlanan medeni kanunlarının en sonuncusu en yenisi olması
• Çeşitli sorunlara son derece pratik ve çözümlemeler getirmesi
• Çağdaş ve laik ilkelerine uygun olması
• İfade ve kavramların açık olması
• Demokratik ilkelere uygun olup kolay uygulanabilir olması
• Türk toplumunun sosyal yapısına uygun olması
17 Şubat 1926: Türk medeni kanunu’nun kabulü
EGİTİM VE KÜLTÜREL ALANDA İNKILAP HAREKETLERİ
Egitim ve Kültür alanında inkilaplar
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkartılması.
• Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi• Medreselerin kapatılması
Tevhid-i Tedrisat Kanunu : Milli Eğitim Bakanlığını, tüm eğitim ve öğretim işlerinde tek sorumlu kurum yapan kanun dur.
Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nu güçlendirmek amacı ile uygulamaya konulan kanunlar
• Medreselerin kapatılması
• Yeni Türk harflerinin kabul edilmesi
• Maarif Teşkilatı hakkında kanun’un çıkartılması
1 Kasım 1928: Türk harfleri’nin kabulü
Harf inkılabı
• Avrupa ile kültür alışverişi hızlandı.
• Okuma yazma daha kolaylaştı.
• Okur – yazar oranı arttı.
• Bilimde ve kültürde gelişme sağlandı.
Harf İnkılabının sonuçları
• Çağdaşlaşma yönünde önemli bir adım olması
• Okur – yazar oranının artması
• Okuma – yazma öğreniminin kolaylaşması
Türk Dil Kurumu
“Ülkesini yüksek bağımsızlığını korumasını bilen Türk milleti, dilini ve yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.” diyen Atatürk, düşüncesini gerçekleştirmek amacıyla kurulmuştur.
Türk Dil Kurumunun amacı : Türkçeyi yabancı dil ve kuralların etkisinden kurtarmak.
Türk Dili Tetkik Cemiyeti : Türk Dil Kurumunun ilk adı.
Yabancı okullar sorunu :
• Türkiye Cumhuriyeti devleri yabancı okullar sorununun çözümünde, içişlerine müdahale edilmesi ilkesi gereği, Avrupalı devletlerin görüşme isteğini reddetmiştir.
• Türkiye bu meseleyi kendi iç sorunu sayarak konuyla ilgisi olan devletlerin görüşme isteklerini reddetti.
• Türkiye yaşanan bu sorunu, bağımsız bir devlet olarak kendi konuları çerçevesinde çözümledi.
Türkiye Cumhuriyetinin dayandığı temel ilkeler : Cumhuryet.ilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Laiklik, Devletçilik ve İnkılapçılıktır.
Cumhuriyetçilik: Devlet yönetiminde millet egemenliğini ön gören Atatürk ilkesidir.
Milliyetçilik
• Eğitim alanında ülkesinin ve milletinin çıkarlarını kişisel çıkarlarından üstün tutan nesiller yetiştirmeyi öngörmektedir.
• Türk milletini sevmeyi ve onun menfaatleri için çalışmayı ön gören Atatürk ilkesidir
Halkçılık: Bir toplumda sınıf mücadelesinin olmaması ve toplumun dayanışma içinde bulunması durumu.
Laiklik : Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasını esas kabul eden Atatürk ilkesi
Devletçilik : Ekonomik bir model olarak uygulanan Atatürk ilkesidir.
İnkılapçılık: Her türlü kalıplaşmaya ve durgunluğa engel olmak için sürekli yenileşmeyi ön gören Atatürk ilkesidir
TOPLUMSAL YAŞAYIŞIN DÜZENLENMESİ
Toplumsal yaşayışın düzenlenmesi için yapılanlar.
• Kıyafette değişiklik yapılması
• Tekke ve zaviyelerin kapatılması
• Soyadı Kanunu’nun kabul edilmesi
Soyadı Kanunu
• Toplumdaki sınıf ve zümre ayrılığını kaldırmak amacıyla kurulmuştur.
• Toplumsal yaşayışın düzenlenmesi için yapılan yeniliktir.
ANTLAŞMALAR
Montrö Boğazlar Sözleşmesi
• Montrö Boğazlar Sözleşmesini imzalayan devletler : Türkiye, İngiltere, Japonya, Romanya, Fransa• Lozan Antlaşmasının boğazlar üzerinde Türk egemenliğini zedeleyen hükümler Montrö Sözleşmesiyle kaldırılmıştır.
Balkan Antantı
• Türkiye bu anlaşma ile batı sınırlarını güvence altına almıştır .
• Balkan Antantı’na katılan devletler : Türkiye, Yugoslavya, Yunanistan, Romanya
II. Dünya Savaşı :
• Balkan Antantı’nın geçerliliğini yitirmiştir.
• II. Beş yıllık kalkınma planı’nın uygulanmasına engel olmuştur.
Sadabat paktı :
• İtalyan tehlikesine karşı Orta Doğu’nun güvenliğini sağlamak amacıyla imzalanan antlaşma.
• Yakın Doğu’da barış ve güvenliği sağlamak,
• Asya ve Afrika’da genişlemek isteyen italya’nın emperyalist emellerine engel olmakamacıyla kurulan ittifaktır.
• Sadabat paktı Tahran da imzalanmıştır.
Sadabat paktına katılan devletler: Türkiye, İran, Irak, Afganistan
Varşova Paktı: İkinci dünya savaşı’ndan sonra Sovyetler Birliği’nin öncülüğünde Nato’ ya karşı kurulan uluslar arası örgüt.
Kuzey Atlantik Paktı : II. Dünya Savaşından sonra Sovyetler Birliğinin izlediği yayılmacı politikayı önlemek amacıyla ABD önderliğinde kurulan askeri ve siyasi nitelikli uluslar arası örgüt.
Panmunjom Mütarekesi: Kore Savaşını sona erdiren antlaşma
Ankara antlaşması : Türkiye – Irak sınırı belirlenmiştir.
DEVLETLER
Birleşmiş Milletler Güvenlik konseyinin daimi üyeleri : ABD, Çin, İngiltere
Mihver Devletler : Almanya, İtalya, Japonya
Mihver Devletlere karşı kurulan savaşan müttefik devletler : İngiltere, Fransa
Almanya:
• II. Dünya Savaşından sonra doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı.
• ABD devletlerinin II. Dünya savaşına girmesine sebep oldu.
Japonya: Pearl Harbour Limanın da bulunan ABD donanmasına baskın yaparak ABD’nin II. Dünya Savaşına girmesine sebebi oldu.
Finlandiya: II. Dünya Savaşının çıktığı ilk yıllarda Almanya ve Rusya tarafından işgal edilerek bu devletler arasında paylaşılan ülkedir.
Fransa : Türkiye Hatay sorunun yaşanmıştır.
Suriye : Türkiye ile sınırlarını oluşturması Bulgaristan, İran, Gürcistan’dan sonra oldu
Tayfur Sökmen : 2 Eylül 1938 tarihinde resmen kurulan Hatay Cumhuriyeti devlet başkanıydı.
ABD: Japonya’ ya atom bombası atan devlet. Not : Atom bombası ilk kez ikinci Dünya Savaşında kullanıldı
1939 – 1945 : İkinci Dünya Savaşının yapıldığı yıllar
Fransa : 1936 yılında Fransa, Suriye ve Lübnan üzerindeki manda yönetimini kaldırarak bu iki ülkeye bağımsızlı vermeyi kabul etmiştir.
İspanya – Yunanistan : Türkiye’nin Milletler Cemiyetine üye olarak kabul edilmesini teklif eden devletlerdir.
Sovyetler Birliği: II. Dünya Savaşı’nda Baltık ülkelerini egemenlik altına alarak Baltık kıyılarına yerleşen ülke.
KİŞİLER
Atatürk’ün vefat ettiği dönem
Başbakan ; Celal BayarTBMM Başkanlığı ; Abdülhalik Renda
Abdülhalik Renda : Atatürk vefat ettiği sırada TBMM başkanıydı
Cemal Gürsel : Atatürk’ ten sonra Türkiye Cumhurbaşkanı olmuştur.
İsmet İnönü :
• Cumhuriyetin ilanından sonra Yeni Türk Devletinin ilk başbakanıdır
• Atatürk’ü vefatından sonra Türkiye Cumhuriyetinin Cumhurbaşkanı oldu.
• M. Kemal’in ilk Cumhuriyeti kurma görevini verdiği devlet adamı.
Mahmut Şevket Paşa : Türk Hava Kuvvetlerinin temelini atmıştır.
Çaka Bey: İlk Türk denizcisi olarak kabul edilir.
Fethi Okyar: İlk meclis başkanı.
İsmet İnönü : İlk Başbakan
Nuri Demirağ : İsmet İnönü’nün cumhur başkanlığı sırasında çok partili siyasi hayatın başlaması üzerine ilk siyasi partiyi kurmuştur.
Adnan Menderes : Demokratik parti genel başkalığı yaptı.
Not: Demokrat parti ilk defa 1950 de iktidar olmuştur.
Roosevelt – Churchill: Atlantik bildirisini yayımlayan devlet adamlarıdır.
ASKERİ
Askeri güç: “Milli politikanın uygulanmasında ve milli hedeflerin elde edilmesinde kullanılan fiziki güçtür.”
Milli Savunma Bakanlığı : Ordumuzun beslenme, barınma, silah ve araç - gereç ihtiyacını karşılamak için kurulan kurum.
Milli Güç : “Bir ulusun, ulusal hedeflerine ulaşabilmek amacıyla kullanabileceği maddi ve manevi kaynakların toplamıdır.”
TARIM
Tarımsal üretimin artmasına yönelik uygulamalar
• Aşar Vergisi’nin kaldırılması
• Tohum ıslah istasyonlarının kurulması
Şeker Fabrikası : Özel teşebbüs’ün ilk şeker fabrikası Uşak’da açılmıştır.
TİCARET
Kabotaj Kanunu : Türk kara sularında yolcu ve yük taşıma hakkını sadece Türk gemilerine tanımıştır.
İzmir İktisat Kongresi : “Milli Ekonomi ilkeleri” kabul edilmiştir
Milli Bankaların kurulması : Bu inkılap ticaretin gelişmesine yöneliktir.
İş Bankası : Türkiye de kurulan ilk ulusal ticari bankası
Batı ülkeleriyle ticareti ve resmi ilişkileri kolaylaştırmak için yapılanlar
• Ölçüler, saat ve takvim değişikliğin yapılması
Ekonomik güç : Milli gücün tüm unsurlarının gelişip güçlenmesini sağlayan milli güç unsurudur.
1929: Dünya büyük bir “ekonomik kriz” yaşadığı yıl
Monarşik Devlet:
• Egemenlik kaynağı kral, padişah ve pens gibi ünvanları olan bir hükümdardadır.
• Yasama, yürütme ve yargı gücü tek bir kişide toplanmıştır.
• Başta bulunan kişi hem kanun yapıcısıdır hem de uygulayıcısıdır.
Teokratik Devlet
Din kurallarına göre kurulup yönetilmesi
Şurta : Günümüzdeki jandarma teşkilatının Selçuklulardaki adı.
UPU : Türkçe açılımı “Dünya Posta Birliği” dir.
Nüfus Mübadelesi :
• Atatürk döneminde dış politikada yaşanan Türk – Yunan sorunudur.
• Türkiye’de yaşayan Rumlarla Yunanistan’daki Türklerin karşılıklı yer değişmesidir.
10 Nisan 1928 de anayasadan din ile ilgili olan hükümlerin çıkartılmasıyla anayasanın laik niteliğe kavuşturulması amaçlanmıştır.
5 Şubat 1937 : Anayasa’ya “Türk devleti laiktir” maddesi girmiştir.
Milletler Cemiyeti: Türkiye, 1932 yılında Atatürk’ün “yurtta sulh, cihanda sulh” sözü gereğince dünya barışına katkıda bulunmak için üye olmuştur.
Birleşmiş Milletler Teşkilatı; 10 Aralık 1948 tarihli “ İnsan Hakları evrensel beyannamesi” kabul edilmiştir.
Hatay : Türkiye Cumhuriyeti sınırlarına giren en son ildir.
Nato Konseyi : Üye ülkelerin dış işleri bakanlarından oluşmaktadır.
0 Yanıt
1766 Gösterim