Evrende bulunan maddeler fiziksel hâllerine göre katı, sıvı, gaz ve plazma olmak üzere dörde ayrılmaktadır. Dünyaʼnın %71ʼinin sıvı (deniz), %29ʼunun katı (karalar) hâldeki maddelerden oluşmaktadır. Evrenin ise yaklaşık %99ʼluk kısmını plazma hâlindeki maddeler oluşturur.
Maddeler bir hâlden diğer bir hâle geçiş yapabilir. Bir maddenin hâl değiştirebilmesi için hâl değişimi sıcaklığında olması ve bu sıcaklıktayken maddeye ısı verilmesi ya da maddeden ısı alınması gerekmektedir. Maddelerin bulundukları fiziksel hâle,
faz denilmekte ve maddenin bir fazdan diğer faza geçişi
hâl değişimi olarak tanımlanmaktadır.
Hâl değişimine verilebilecek en temel örnek, doğada kendiliğinden
gerçekleşen su döngüsüdür.
Isı alarak buharlaşan ve gaz hâline gelen su, soğuk hava katmanları
ile karşılaştığında yeryüzüne yağmur, kar ya da dolu şeklinde geri döner. Denizlere, akarsulara ya da toprağa sızarak yer altı sularına karışan su, tekrar ısı alarak buharlaşır ve bu şekilde döngü devam eder.
Hâl değişimi 8 çeşittir.
Donma: Sıvı hâldeki bir maddenin ısı vererek katı hâle geçmesi olayıdır.
Suyun buz hâline geçmesi örnek olarak verilebilir.
Erime: Katı hâldeki bir maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmesi olayıdır.
Katı çikolatanın erimesi bu olaya bir örnektir.
Süblimleşme: Isı alan katı hâldeki bir maddenin doğrudan gaz hâle
geçmesi olayıdır. Naftalin ve kuru buz katı hâlden gaz hâle geçen maddeler
arasındadır.
Kırağılaşma: Isı veren gaz hâldeki bir maddenin doğrudan katı hâle geçmesi olayıdır. Soğuk gecelerde havadaki su buharının doğrudan katı hâle geçerek kırağı oluşturması günlük hayattaki örneklerden biridir. Uçak motorundan çıkan su buharının aniden donarak uçağın ardında bir iz bırakıyormuş gibi görünmesinin nedeni de budur.
Buharlaşma: Sıvı hâldeki bir maddenin ısı alarak gaz hâline geçmesi olayıdır. Suyun gaz hâline geçişine verilebilecek en bilinen örneklerden biri çamaşırların kurumasıdır.
Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşir.
Yoğuşma: Gaz hâlindeki bir maddenin ısı vererek sıvı hâle geçmesi olayıdır. Metal kaşığa soluduğumuzda kaşık üzerinde oluşan su damlacıkları, ağzımızdan çıkan su buharının yoğuşmasıyla oluşmaktadır.
Soğuk havalarda camlarımızın buğulanmasının nedeni ev içerisindeki su buharının yoğuşmasıdır.
İyonizasyon: Gaz hâlindeki bir maddenin plazma hâline geçmesi olayıdır. Kutup ışıkları (auroralar), iyonize olmuş atmosfer gazlarıdır.
Deiyonizasyon: Plazma hâlindeki bir maddenin gaz hâline geçmesi olayıdır. Yanmakta olan bir neon lamba kapatıldığında iyonize hâldeki parçacıklar gaz hâline geri döner.
0 Yanıt
3186 Gösterim