Genleşme miktarı:
- maddenin cinsine,
- sıcaklık değişimine ve
- madde miktarına bağlıdır.
1. Maddenin Cinsi
Farklı maddelerin atomik yapıları ve atomlar arasındaki
mesafeleri birbirinden farklıdır. Aynı miktardaki sıcaklık
değişimlerine farklı tepkiler gösterir ve farklı oranlarda genleşir.
Maddenin cinsine bağlı bir nicelik olan genleşme katsayısı,
sabit basınç altındaki bir maddenin sıcaklığının 1 oC değişmesi
durumunda hacmindeki değişimin ilk hacmine oranıdır.
Boyutları aynı olan iki maddenin sıcaklıkları eşit miktarda
artırıldığında genleşme katsayısı büyük olan madde daha fazla
genleşir. Aynı şekilde bu maddelerin sıcaklıkları eşit miktarda
azaltıldığında genleşme katsayısı büyük olan madde daha fazla
büzülür.
Gaz hâldeki maddelerin atomları arasındaki bağlar katı ve
sıvılara göre daha zayıf olduğu için en fazla genleşme gazlarda
oluşur. Bütün gazlar bulundukları kabı tamamen doldurduğu
için genleşme, gazlar için ayırt edici bir özellik değildir. Sıvı
hâldeki maddelerin atomları arasındaki bağlar da katı hâldeki
maddelerin atomları arasındaki bağlardan daha zayıftır. Bu
nedenle sıvıların genleşme katsayıları, katıların genleşme
katsayılarından daha büyüktür.
2. Sıcaklık Değişimi
Maddelerin aldığı ya da verdiği ısı enerjisi ne kadar büyük
olursa sıcaklıklarındaki değişim o kadar fazla olur. Sıcaklıktaki
değişim ne kadar fazla olursa madde taneciklerinin hareketleri ve
dolayısıyla hacimdeki değişim de o kadar fazla olur. Dolayısıyla
genleşme veya büzülme, sıcaklık değişimiyle doğru orantılıdır.
3. Madde Miktarı
Maddelerin ısı alışverişi yapmadan önceki hacmi ne kadar
fazla ise hacimlerindeki değişim de o kadar fazla olur. Genleşme
ve büzülme miktarı, maddelerin ilk hacimleri ile doğru orantılıdır.
Genleşme, maddenin tüm boyutlarında yani hacminde
meydana gelir. Ancak maddenin bir boyutundaki genleşme diğer
boyutundaki genleşmelerle kıyaslandığında ihmal edilebilecek
kadar az olabilir. Örneğin ince ve uzun bir telin kesit alanında
meydana gelen genleşme, boyundaki genleşmeye göre çok
küçüktür. Bu durumda ince bir telin hacmindeki genleşmeden
değil, boyundaki uzamadan bahsedilir. Bu nedenle genleşme;
boyca uzama, yüzeyce genleşme ve hacimce genleşme şeklinde
üç ayrı durum için incelenir.
0 Yanıt
8893 Gösterim