Konu: Bilinen bir hususun bir nükteye bağlı olarak bilinmiyormuş gibi ifade edilmesi

[Uyanan Gençlik]

SORU: Şiir ve nesirde, “bilinen bir hususun bir nükteye bağlı olarak bilinmiyormuş gibi ifade edilmesi” şeklinde tarif edilebilen edebi sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tecâhül-i ârifâne
B) Teşhis ve İntak
C) Hüsn-i ta’lil
D) Tenâsüb
E) Leff ü neşr




CEVAP: Tecâhül-i ârifâne

Osmanlı edebiyat çevrelerinda kısaca “tecâhül” veya “tecâhül-i ârifâne” şeklinde anılan tecâhül-i ârif sanatı, şiir ve nesirde, “bilinen bir hususun bir nükteye bağlı olarak bilinmiyormuş gibi ifade edilmesi”şeklinde tarif edilebilir.

Batı retoriğindeki karşılığı ironidir. Şair bunun için muhatabına aslında cevabını bildiği sorular sorar. Böylece hem maksadı doğrudan söylemenin basitliği yahut yeknesaklığı kırılmış olur, hem de söze nükte ve zarâfet kazandırılır.