Yazım Kuralları
Bir yazının amacına ulaşabilmesi için uyulması gereken
kurallara yazım kuralları denir. Türkçenin yazım
kurallarının oluşması süreci, Türk Yazı Devrimi ile
başlamış, 1981 yılına değin Yeni Yazım Kılavuzu beş kez
basılmış, Türkçenin yazımı büyük ölçüde geleneksel bir
yapıya kavuşmuştur. Yazımla ilgili kurallar zaman içinde
değişebilmektedir fakat temel
konularda büyük ölçüde birlik sağlandığı görülmektedir.
Büyük Harf Kullanımı
Bütün özel isimler, kısaltmalar, iki nokta veya tırnak içi
cümleler, unvan ve lakaplar büyük harfle başlar.
Özel İsimler Dışında Yabancı Sözcüklerin Yazımı
Türkçeye doğu dillerinden giren sözcükler okunduğu
biçimde, batı dillerinden giren sözcükler sözcükler
özgün yazımı ile yazılmaktadır.
Birleşik Sözcüklerin Yazımı
İki sözcük birlikte kullanıldığında ses düşmesi, türemesi,
anlam değişmesi, birleşik yapıdaki kişi ve kurum adları,
ara yönleri bildiren ve “alt, “üst”, ”üzeri” sözcükleriyle
kurulan sözcükler, pekiştirme sıfatları birleşik yazılır.
Ayrı Yazılan Sözcükler
İsim+fiil tarzında kurulan sözcükler, hayvan, bitki, eşya,
zaman, yol, renk vb. sözcüklerden biri ile oluşan ve
bunlardan birisinin anlamını koruduğu bileşik sözcükler
ve ikilemeler ayrı yazılır.
Karıştırılması Olası Eklerle Bağlaç ve Edatların
Yazımı
Aitlik bildiren “ki” eki bitişik, iki cümleyi bağlayan “ki”
ve pekiştirme görevindeki “ki” ayrı yazılır.
“Da” , cümleden çıkardığımızda anlam bozuluyorsa
birleşik, bozulmuyorsa ayrı yazılır.
“İle” , bağımsız veya ekleştirilerek kullanılabilir.
Ekleştiğinde, ünsüzle biten sözcüklere gelince baştaki /i/
sesi düşer; sonu ünlüyle biten sözcüklerde ise /i/ > /y/ olur.
Soru Ekinin Yazımı
Soru eki, diğer eklerden farklı olarak daima ayrı yazılır ve
sonuna “?” işareti konur.
Ancak soru eki “DI mI” zarf-fiil yapısında , “iyisi
mi” gibi kalıp ifadelerde , ikilemelerde pekiştirme
amacıyla kullanıldığında soru
işareti kullanılmaz.
Kısaltmaların Yazımı
Tek sözcük kısalacaksa bu büyük ya da küçük harfle
yazılabilir, bu kısaltmanın anlamını değiştirmez. Birden
çok sözcükten oluşan kısaltmalar sözcüklerin ilk harfleri
biraraya getirilerek oluşturulur ve tamamı büyük
harflerden oluşur.
Ses Uyumları ve Yazım Kuralları
Türkçede asıl olan büyük ünlü uyumudur ve ekler de bu
kurala uyar.
Küçük ünlü uyumu, büyük ünlü uyumu kadar yaygın
değildir. Ancak bugün Türkçede eklerin ünlüsü küçük
ünlü uyumuna göre getirilir.
Türkçedeki ünsüz uyumu ötümlü ve ötümsüz diye ikiye
ayrılır. Sözcük ötümsüz ünsüzle bitiyorsa ötümsüz ünlü,
ötümlü ünlüyle bitiyorsa ötümlü ünlü getirilir: (Türk+çe,
yol+cu).
Dilimizde sonu /ç/, /t/, /p/ veya /k/ ile biten birtakım
sözcükler, ünlüyle başlayan ek aldığında veya ünlüyle
başlayan sözcüklerle kullanıldığında, bu seslerin
geçici olarak, srasyla /c/, /d/, /b/ ve /g/ olduğu görülür.
Ünlü Daralması
Türkçede fiillere bir ek geldiği zaman temel olarak kök
değişmez. Ancak birtakım eklerde geçici ünlü daralması
görülür.
Tek Heceli Sözcüklere Ek Geldiğinde Ünsüz
Türemesi
Türkçede ikiz ünsüz yoktur. Bu yüzden dilimize
Arapçadan giren ve aslında sonunda ikiz ünsüz bulunan
sözcükler tek ünsüzle yazılır. Ancak bu tip sözcükler
ünlüyle başlayan ek veya fiille kullanıldıklarında sondaki
ünsüz ikizleşir.
İkinci Hecelerdeki Ünlülerin Düşmesi
Türkçede kurallı olmamakla birlikte ünlüyle başlayan
sözcüklere ek geldiğinde, ikinci hecedeki dar ünlüler düşer
(gönül+ü+m > gönlüm, koyun+u+n+a > koynuna,
burun+u > burnu vb.)
0 Yanıt
1432 Gösterim