Konu: Hükümlerden hangisi gerçek anlamda ruhsattır?

[Uyanan Gençlik]

SORU: Aşağıdaki hükümlerden hangisi gerçek anlamda ruhsattır?
A) Ölüm tehdidi altında olan kişinin haram gıdaları yemesi ve içmesi
B) Açlık ve susuzluktan ölmek üzere olan kişinin haram gıdaları yemesi ve içmesi
C) Önceki şeriatlerdeki bazı ağır hükümlerin kaldırılması
D) Namazın ibadethane dışında kılınması halinde geçerli olması
E) Ramazanda yolculuğa çıkan kişinin oruç tutmayı terk etmesi




CEVAP: Ramazanda yolculuğa çıkan kişinin oruç tutmayı terk etmesi

Ruhsat, kulların özürlerine bağlı olarak ve geçici olmak üzere konulmuş istisnâî hükümlerdir.

Hanefilere göre ruhsat hükümleri dört tür olup bunların ilk ikisi gerçek anlamda ruhsat diğer ikisi ise mecâzî anlamda ruhsat olarak isimlendirilir.

Gerçek Anlamda Ruhsat:
• Birinci tür: Bir fiilin haramlık sebebinin ve haramlık hükmünün devam etmesine rağmen mübah sayılması:
Örneğin ölüm ve bir organın yok edilmesi tehdidi ile Allah’ı inkâra zorlanan bir kimse, kalben imanını korumak şartıyla sözlü olarak inkâr edebilir. Mükellef bunu yapmayıp azîmete göre hareket ederek ölmeyi de seçebilir.
Nitekim Hz. Peygamber, müşriklerin şiddetli işkencesine maruz kalan ve sözlü olarak inkâr eden Ammâr b. Yâsir’e tekrar işkence yaparlarsa
aynı şeyi yapmasını söylemiştir.

• İkinci tür: Bir fiilin haramlık sebebinin bulunduğu halde haramlık hükmünün kaldırılarak mübah kılınması: Örneğin yolcu için tanınan oruç
tutmama ruhsatı, bu türdendir. Şöyleki Ramazan ayında bulunduğu için yolcunun oruç tutmayı terk etmesi haramdır. Fakat “Sizden kim hasta
olur veya yolculuk halinde bulunursa tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutsun” (Bakara 2/184) ayeti sebebiyle bu haramlık hükmü
kaldırılarak yolcu ve hastanın oruç tutmayabileceği ifade edilmiştir.

Mecâzî anlamda ruhsat
• Üçüncü tür: Bir fiilin haramlık sebebinin ve haramlık hükmünün kaldırılarak mübah kılınması:
Örneğin ölüm tehdidi altında ya da açlık ve susuzluktan ölme tehlikesi ile karşı karşıya kalan kişinin yenilmesi ve içilmesi haram olan şeyleri yiyip içmesi bu türden bir ruhsattır.

• Dördüncü tür: Önceki şeriatlerdeki bazı ağır hükümlerin bizden kaldırılmış olması: Örneğin namazın ibâdethane dışında bir yerde kılınmaması, malın dörtte birini zekat verme, ganimetlerin haram olması gibi önceki şeriatlerde
bulunan bazı ağır hükümler, bizim için ya kaldırılmış ya da hafifletilmiştir. Bu da bir önceki kısım gibi mecazen ruhsat olarak isimlendirilir.
Çünkü kaldırılan hükümlere göre hareket etme imkânı yoktur.