1. Bir kimseye bir mal (eşya) üzerinde doğrudan
doğruya hâkimiyet sağlayan ve herkese karşı ileri
sürülebilen haklara ne ad verilir?
A) Aynî haklar
B) Alacak haklar
C) Malî haklar
D) Şahıs varlığı hakları
E) Mamelek hakları
Çözüm: Pozitif hukukta eşya hukuku-borçlar hukuku
ayırımının temelinde haklarla ilgili bir ayırım yatar:
Haklar, konularına yani korudukları menfaatin maddi ya
da manevi olmasına göre (para ile ölçülebilen bir
değerinin olup olmamasına göre) malvarlığı ve şahıs
varlığı hakları olarak ikiye ayrılır. Malvarlığı (mamelek)
hakları para ile ölçülebilen (malî) bir değeri olan haklara
denir. Başka bir deyişle şahısların maddi menfaatlerini
koruyan haklardır. Şahıs Varlığı hakları ise, değeri para
ile ölçülemeyen, şahsın manevi/tinsel menfaatlerine ilişkin
olan haklardır. Başta şahsiyet (kişilik) hakkı olmak üzere,
isim taşıma, velayet ve vesayet hakkı gibi. Sahibi için
manevi bir değer ifade eden bu haklar ilke olarak paraya
çevrilemez, başkasına devredilemez. Eşya ve borçlar
hukuku malvarlığı haklarıyla ilgilenir. Malvarlığı hakları
da iki gruba ayrılır. Bunlardan ilki aynî haklar diğeri ise
alacak hakkıdır. Aynî haklar bir kimseye bir mal (eşya)
üzerinde doğrudan doğruya hakimiyet sağlayan ve
herkese karşı ileri sürülebilen haklardır. Alacak hakkı ise
bir kimseye (alacaklıya) bir başkasından (borçludan) bir
şeyi isteme yetkisi sağlayan haklara denir. Doğru cevap
A’dır.
2. Sahibine eşya üzerinde en geniş ve tam yetkiler veren
aynî hak aşağıdakilerden hangisidir?
A) Milk
B) Menfaat
C) Ayn
D) Mülkiyet
E) Alacak
Çözüm: Mülkiyet, sahibine eşya üzerinde en geniş ve tam
yetkiler veren aynî haktır. Mülkiyet hakkı hukukta
rastlayabileceğimiz en geniş kapsamlı yetkidir. Ayrıca
insanın eşya ve tabiat üzerinde ferdi hakimiyet kurmasıyla
ilgilidir. İnsanın ihtiyaç duyduğu mallara kimin ne şekilde
sahip olacağı, özellikle üretim araçlarının özel mülkiyete
mi yoksa toplum mülkiyetine mi konu olacağı değişik
felsefi görüşler tarafından tartışılmaktadır. Mülkiyetin
eşya hukuku bağlamında alacağı şekil de hukuk alanının
dışına taşan bu genel mülahazaların ve bakış açılarının
tesirinde gelişmiştir. İslam hukuku açısından da mülkiyet,
İslam kültürünün genel anlayışları doğrultusunda şekil
almış bir hukuki kurumdur. Doğru cevap D’dir.
3. Malı, insanın tabiatı icabı meylettiği ve ihtiyaç vakti
için saklanabilen şey olarak tanımlayan hukuk
doktrini aşağıdakilerden hangisidir?
A) Pozitif Hukuk
B) Hanbeli doktrin
C) Mecelle
D) Şafi doktrin
E) Maliki Doktrin
Çözüm: Hanefî doktrininde mal, daha ziyade örfi ve tabii
bir kavramdır. Mecelle malı: “Tab-’ı insani mail olup da
vakt-i hacet için iddihar olunabilen şeydir” diye tanımlar
(md. 126). Bu tarif şöyle açılabilir: “Mal, insanın tabiatı
icabı meylettiği ve ihtiyaç vakti için saklanabilen şeydir”.
Doğru cevap C’dir.
4. Mütekavvim mal ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
A) Hanefilerde gerçek anlamda mallar böyle
adlandırılır.
B) Mal terimi bir ara kavramdır ve gerçek mallar
böyle adlandırılır.
C) Kullanılıp faydalanılması mubah olan maldır.
D) İslam hukuk sisteminde bu maldan yararlanmak
yasaklanmamıştır.
E) Bu mallar aynî haklara konu olmaz.
Çözüm: Hanefîlerde mal terimi ara bir kavram olup
gerçek anlamda mallar mütekavvim mal terimiyle ifade
edilir. Mütekavvim mal, kullanılıp faydalanılması
Müslümanlar açısından mubah olan maldır. Dolayısıyla
bir malın mütekavvim olması için İslam hukuk sisteminin o
maldan yararlanmayı Müslümanlara yasaklamamış
olması gerekir. O halde Hanefîlerin eşya ile ilgili terimleri
üç aşamalıdır. Birinci aşama mal olmayan şeylerdir. Kan,
leş, tek bir pirinç tanesi gibi. İkinci aşama mal olup,
mütekavvim olmayan nesneler, başka bir deyişle
mütekavvim olmayan mallardır. Bunlar sadece üç tanedir:
Hamr (şarap), domuz ve şer’î yollarla kesilmeden
(boğularak vb.) ölen hayvanlar. Bu üç nesne de ehl-i kitap
açısından teknik anlamda maldır. Üçüncü aşama
mütekavvim mallar olup, bu üç şeyin dışında olup, iktisadi
değeri olan ve Müslümanlara mubah kılınmış nesnelerdir
Bir nesnenin mütekavvim mal olup olmasının en temel üç
sonucu vardır:
1. Aynî haklara konu olabilme,
2. Hukuki işlemlere konu olabilme,
3. Hukuki koruma altında olma. Yani bu malları tahrip
edenin tazmin yükümlülüğü olmasıdır. Doğru cevap E’dir.
5. Şâfiî doktrininde köpeğin mal olarak satışa konu
olmamasının sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şer’an necis olması
B) Hayvan olması
C) Yenilebilir bir hayvan olmaması
D) Canlı olması
E) Taşıma hayvanı olmaması
Çözüm: Hanefîlerin dışındaki Şâfiî, Hanbelî ve Mâlikî
doktrinlerinde ise mal terimi, Hanefîlerdeki mütekavvim
mal anlamında kullanılır. Bu bakımdan Hanefîlerdeki
mütekavvim malın unsurları temel olarak bu
mezheplerdeki mal terimi için de geçerlidir. Ayrıca bu
doktrinlerde bir nesnenin mal olması için şer’an temiz
olması (pis/necis olmaması) da şarttır. Mesela Şâfiîler
köpeği pis kabul ettiklerinden onu mal olarak görmezler.
Doğru cevap A’dır.
6. Kiracı ve ev sahibi arasındaki kira sözleşmesi hangi
milk türüne işaret eder?
A) Milkü'l-ayn bilâ menfaa
B) Milku’l-habs ve’l-yed
C) Milku’lmenfaa
D) Milku’l-ayn ve’l-menfaa
E) Milku’l-ayn
Çözüm: Ayn-menfaat ayırımı fıkhın en temel
ayırımlarından biridir. Buna göre milk teriminin
kısımlarını ayn ve menfaat üzerinde kurulu olmasını da
dikkate alarak şöyle belirtebiliriz.
1.Mutlak milk: Kâmil (ya da tam) milk de denilen bu yetki
mülkiyet hakkıdır. Bir eşyanın hem ayn’ı hem de menfaati
üzerinde kuruludur (milku’l-ayn ve’l-menfaa). Bir eşya
üzerinde mümkün olan her türlü yetkiyi içeren ya da başka
bir deyişle kapsamı en geniş olan milk türü mülkiyettir.
Burada eşyanın hem aynı hem de menfaati yani her türlü
kullanma yetkisi milk’e konu olduğundan eşya üzerindeki
hakimiyet en geniş kapsamına ulaşmaktadır.
2.Sınırlı (nâkıs) milk: Mülkiyette bulunan yetkilerden
birini veya bir kaçını verdiği için kapsamı mülkiyete göre
daha dar olan milk türüdür. Sınırlı milk birden çok farklı
hak türünü içine alır. Kendi içinde şu gruplara ayrılır:
- Bir eşyanın sadece menfaatlerini içerin milk (milku'lmenfaa
bilâ ayn). Mülkiyet hakkından sonra milk’in en
yaygın kısmı olan bu hak türünde hak sahibi, başkasına ait
bir eşyayı kullanma ve ondan istifade etme hakkına
sahiptir. Eşyanın ayn’ı başkasına ait olduğu için ayn
üzerinde bir yetki söz konusu değildir. Menfaatler, bir
eşyanın ayn’ından müstakil olarak hak konusu olarak
düşünülmektedir. Özellikle irtifak hakları bu grupta yer
alır.
- Sadece ayn üzerinde kurulu olup menfaatleri içermeyen
milk (milkü'l-ayn bilâ menfaa). Buna çıplak mülkiyet de
denilir. Bir eşyanın tüm menfaatleri bir başkasına ait ise,
mal sahibinin bu eşya üzerindeki mülkiyeti böyledir.
- Bir eşyanın aynını elinde tutma ve zilyetliğinde (yed)
bulundurma konusundaki milk (milku’l-habs ve’l-yed).
Hanefîlere göre rehin hakkı bu tür bir aynî haktır. Doğru
cevap C’dir
.
7. Aynı türe ait olup, görünüm, içyapı, ekonomik fayda
vb. bakımlardan eş özellikte olan ve bu sebeple
dikkate değer bir fark olmadan birbirinin yerine
geçebilen mallara verilen ad aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Kıyemî
B) Mislî
C) Aynî
D) Deyn
E) Menkul
Çözüm: Özellikle borçlar hukuku açısından mallarla
ilgili en önemli ayırım mislî-kıyemî mal ayırımıdır. Bu
ayırıma göre aynı türe ait olup, görünüm, içyapı,
ekonomik fayda vb. bakımlardan eş özellikte olan ve bu
sebeple dikkate değer bir fark olmadan birbirinin yerine
geçebilen mallar mislî; böyle olmayan mallar ise
kıyemîdir. Doğru cevap B’dir.
8. Menkul-Gayrımenkul ayırımı aşağıdaki özelliklerin
hangisine göre yapılmıştır?
A) Bölünebilme
B) Türdeş olabilme
C) Hukuka uygun olup olmama
D) Nakle konu olabilme
E) Mülkiyet hakkı olup olmama
Çözüm: Menkul - Gayrımenkul (Akar) Ayırımı: Bu ayırım
malların en temel özelliği olan ‘nakle konu olabilme’
açısından yapılmıştır. Özüne zarar vermeksizin bir yerden
başka bir yere taşınabilen eşyalar menkul, taşınamayanlar
ise gayrımenkuldür. Doğru cevap D’dir.
9. Belirli ve bütün halinde bir eşya üzerinde tek bir
şahsa ait olan mülkiyet türü aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Hisseli mülkiyet
B) Ferdi mülkiyet
C) Kolektif mülkiyet
D) Özel mülkiyet
E) Müstakil mülkiyet
Çözüm: Müstakil mülkiyet, belirli ve bütün halinde bir
eşya üzerinde tek bir şahsa ait olan mülkiyettir. Birlikte
mülkiyet ise bir eşyanın, bütününden ayrılıp müstakil hale
getirilmemiş bir hissesine malik olmaktır. Mesela bir
tarlaya üçte bir, üçte iki gibi oranlarla malik olan kişilerin
mülkiyeti böyledir. Mülkiyetin diğer bir ayırımı yukarıda
temas edilmiş olan ferdi (özel) mülkiyet ile kolektif
mülkiyet (toplum mülkiyeti) ayırımıdır. Özel mülkiyette
hak sahibi tek bir kişi ya da sayıları belirli birkaç ortaktır.
Kolektif mülkiyet kavramı ise tüm toplumun eşit seviyede
hak ya da özgürlük sahibi olduğu malları ifade eder.
Doğru cevap E’dir.
10. İslam hukukunda aşağıdaki mallardan hangisi özel
mülkiyet olarak değerlendirilir?
A) Denizler
B) Miras kalan hisseli mülkiyet
C) Kendiliğinden biten otlar
D) Madenler
E) Tuz mahalleri
Çözüm: İslam hukukunda, orta malları (genel yollar,
meydanlar vb.) ile tabiatı icabı üzerinde özel mülkiyet
kurulması mümkün olmayan denizler, büyük nehirler gibi
sahipsiz malların yanında, birtakım mallar özel mülkiyet
dışında tutulmuştur. Bu noktada devletin de bu mallar
üzerinde mülkiyeti olmayıp bunlar kolektif bir şekilde tüm
topluma aittir. İşte özellikle bu son noktada İslam
hukukunun kapsamı biraz geniş tuttuğu söylenebilir. Su,
ateş, ot (ve tuz) gibi nesneleri kapsayan bu mallar
üzerinde kimsenin özel mülkiyet hakkı olmayıp bunlar
üzerindeki yetki ibaha ortaklığı (şirket-i ibaha: eş-
şeriketü’lamme) konusudur. İbaha ortaklığı terimi, bu
mallardan istifade etme noktasında tüm toplumun ortak
olduğu ve bu ortaklığın mülkiyet niteliğinde bulunmayıp
bir özgürlük ve serbesti mahiyetinde olduğunu ifade eder.
Doğru cevap B’dir.
0 Yanıt
1846 Gösterim