1. Günümüzde bilinen anlamıyla hapishane hangi halife
döneminde ortaya çıkmıştır?
A) Hz. Ebubekir
B) Hz. Osman
C) Hz. Ali
D) Hz. Ömer
E) Hz. Peygamber
Çözüm: Günümüzde bilinen anlamıyla hapishane, Hz.
Peygamber ve Hz. Ebubekir devrinde mevcut değildi.
Bildiğimiz şekildeki hapishane, ancak Hz. Ömer devrinde
ortaya çıkmıştır. Zira Allah Resulü zamanında tutuklanan
sanığın, başkalarından ayrılarak bir ev ya da camide
yalnız kalması sağlanırdı. Doğru cevap D’dir.
2. İslâm ülkesi vilâyetlerine kadılar tayin eden ilk kişi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hz. Ömer
B) Ebu Ubeyde
C) Halife Hişam b. Abdülmelik
D) Harun Reşid
E) Hz. Ebubekir
Çözüm: İslâm ülkesi vilâyetlerine kadılar tayin eden ilk
kişi Hz. Ömer’dir. Kadılar, halife tarafından veya umumî
valiler (yani namaz kıldırma ve vergi işlerini birlikte
yürüten) tarafından tayin ediliyorlardı. Hz. Ömer, Ebu’dDerdâ’yı
Medine kadılığına, daha sonraları “Kadı
Şureyh” olarak şöhret bulan Şureyh b. Haris el-Kindî’yi
Kûfe kadılığına, Ebu Musa el-Eş’arî’yi Basra kadılığına,
Osman b. Kays’ı da Mısır kadılığına tayin etti. Şam
bölgesi kadılığını ise müstakil bir kadılık haline getirdi.
Hz. Ömer, bu kadıların davaları halletmekte
uygulayacakları bir kanun oluşturdu. Doğru cevap A’dır.
3. Aşağıdakilerden hangisi Abbasiler Döneminde
kadıların başlıca görevleri arasında yer almamaktadır?
A) Davalara bakmak
B) Yetimleri, mecnunları ve henüz erginlik çağına
ulaşmamış çocukları koruyup gözetmek
C) Vakıflarla ilgilenmek
D) Valiler ve vergi amilleri hakkında karar vermek
E) Şer’î kanunları ihlâl edenleri cezalandırmak
Çözüm: Abbasiler döneminde “kadı”nın başlıca
görevleri; davalara bakmak, yetimleri, mecnunları ve
henüz erginlik çağına ulaşmamış çocukları koruyup
gözetmek, bunlara veli ve vasi tayin etmek, vakıflarla
ilgilenmek ve şer’î kanunları ihlâl edenleri
cezalandırmaktan ibaretti. Doğru cevap D’dir.
4. I. Kadı, içtihadının gerektirdiği doğrultuda bizzat
kendisi karar verirdi.
II. Kadılar, kararlarında bağımsızdılar, yargı
siyasetten etkilenmiyordu. Tasarruflarında mutlak
yetki sahibi idiler, kararları valiler ve vergi âmilleri
hakkında da geçerliydi. Kısacası yargı, siyasetten
etkilenmiyordu.
Yukarıda kadılarla ilgili verilen özellikler İslam
Dünyasında hangi dönemde yer almaktadır?
A) Hulefâ-yı Râşidîn Devri
B) Emeviler Devri
C) Abbasiler Devri
D) Selçuklular Devri
E) Osmanlılar Dönemi
Çözüm: Emeviler devrinde kadılık görevini yürütenler
halkın seçkinlerinden olup Allah’dan korkar ve insanlar
arasında adaletle hükmederlerdi. Kadıların kararlarında
tamamen bağımsız olmalarına rağmen halife, onların
verdiği kararlarla ilgilenir, onlardan adaletten sapanları
azlederdi. Bu dönemde muhakeme işleri iki yönüyle öne
çıkar:
- Kadı, içtihadının gerektirdiği doğrultuda bizzat kendisi
karar verirdi. Kadıların uymak zorunda oldukları dört
mezhep o sırada yoktu. Bu mezhepler daha sonra
oluşmuştu.
- Kadılar, kararlarında bağımsızdılar, yargı siyasetten
etkilenmiyordu. Tasarruflarında mutlak yetki sahibi idiler,
kararları valiler ve vergi âmilleri hakkında da geçerliydi.
Kısacası yargı, siyasetten etkilenmiyordu.
Doğru cevap B’dir.
5. Selçuklular döneminde orduda görev yapan ve
askerler arasında ortaya çıkan davalara bakan kadılara
verilen isim aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kâdilkudat
B) Kadıleşker
C) Nâib
D) Emir-i Dâd
E) Kâdi’l-Cemâa
Çözüm: Selçuklular Dönemi’nde orduda görev yapan ve
askerler arasında ortaya çıkan davalara bakan kadılar da
vardı. Bunlara Kadıasker veya Kadıleşker denirdi. Doğru
cevap B’dir.
6. Osmanlılar Dönemi’nde Şer’î hükümler aşağıdaki
ilkelerden hangisine dayandırılmamıştır?
A) Kur’an
B) İcmâ
C) Kıyas
D) Hadis
E) Hükümdarın irâdesine bağlı olarak koyduğu
kurallar
Çözüm: Osmanlılar Döneminde Şer’î hükümler, Kur’an,
hadis, icmâ ve kıyas gibi İslâm’ın temel ilkelerine
dayanırken; örf, hükümdarın irâdesine bağlı olarak
koyduğu kurallar ve bunun için çıkarılan fermanlardır.
Doğru cevap E’dir.
7. Asker kadısı veya ordu kadısı anlamındaki
kazaskerlik görevi hangi dönemde ortaya çıkmıştır?
A) Harzemşahlar
B) Emeviler
C) Abbasiler
D) Memlukler
E) Karamanoğulları
Çözüm: Asker kadısı veya ordu kadısı anlamındaki
kazaskerlik görevi Abbasilerde ortaya çıkmış, daha
sonraları Harzemşahlarda, Eyyubilerde, Memluklerde,
Anadolu Selçuklularında ve hatta Karamanoğullarında da
bu makam korunmuştu. Doğru cevap C’dir.
8. 1826 yılında Osmanlı’da Yeniçeriliğin kaldırılmasıyla
birlikte şehir idaresinde daha geniş yetkilerle kontrolü
sağlayacak yeni bir idarî sistemin kurulmuştur. Bu
idare sistemini sağlayan görevli aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Muhtesib
B) İhtisab ağası
C) İhtisab emini
D) İhtisab nazırı
E) Huddam-ı ihtisâb
Çözüm: Osmanlı devlet teşkilâtında köklü değişiklikler II.
Mahmud (1808-1839) zamanında yapıldı. 1826 yılında
Yeniçeriliğin ortadan kaldırılmasından sonra şehir
idaresinde daha geniş yetkilerle kontrolü sağlayacak yeni
bir idarî sistemin kurulması gerektiğinden, başlangıçta
muhtesib, ihtisab ağası, ihtisab emini gibi unvanlarla
hisbe teşkilâtını idare eden kimse, 1826 tarihli nizamnâme
ile “ihtisab nazırı” ünvanını almıştı. Doğru cevap D’dir.
9. Adil bir toplum düzeni oluşturmak gayesiyle ortaya
çıkmış ve İslam medeniyetinde en üst yargı makamı
kabul edilmiş mezâlim mahkemesi ilk defa hangi
dönemde, kim tarafından kurulmuştur?
A) Abbasiler- Harun Reşid
B) Endülüs Emevileri- Abdurrahman
C) Selçuklular-Tuğrul Bey
D) Osmanlılar-II. Murat
E) Emeviler- Halife Abdülmelik b. Mervan
Çözüm: Hz. Peygamber ve Raşid Halifeler dönemlerinde
sıkça rastlanan mezâlim mahkemeleri uygulamasının tam
teşkilâtlı bir kurum olarak ortaya çıkışına dair ilk adımlar
Emeviler döneminde atıldı. Emevilerden, ilk defa mezâlim
olaylarını doğrudan karara bağlamak üzere haftanın belli
bir gününü bu işe ayıran, Halife Abdülmelik b. Mervan
(685-705) olmuştur. Doğru cevap E’dir.
10. Tarihî seyir içinde gelişimine ve uygulamasına ilişkin
olarak aşağıdakilerden hangisi mezâlimin görevleri
arasında bulunmaktadır?
A) Devletten maaş alanların maaşlarının gecikmesi
veya eksik ödenmesiyle ilgili şikâyetleri
incelemek
B) Divan-ı Hümayun’da dinî meseleleri çözmek
C) Haftada beş kez yüksek davalara bakmak
D) Kadı ve müderrisleri tayin etmek
E) E)Dinin hoş karşılamayıp çirkin gördüğü her
türlü kötülüğü (münkeri) ortadan kaldırmak
Çözüm: Tarihî seyri içinde gelişimine ve uygulamasına
ilişkin kısaca temas edilen mezâlimin görevleri de
şöyledir:
- Halka karşı sert davranarak hak ve adalet yolundan
sapan zalim idareciler hakkındaki şikâyetlerin
incelenmesi.
- Memurların, vergi ve diğer devlet mallarını tahsil
ederken yaptıkları haksızlıkların giderilmesi.
- Divan kâtiplerinin denetlenmesi. Bunlar, Müslümanların
malları hakkında kendilerine güvenilen kimselerdir.
- Devletten maaş alanların maaşlarının gecikmesi veya
eksik ödenmesiyle ilgili şikâyetlerin incelenmesi.
- Yöneticilerin veya güçlü kimselerin gasp ettiği mallarla
ilgili şikâyetlerin incelenmesi.
- Umumî ve hususî vakıfların denetlenmesi. Vakıfların,
vâkıfın şartlarına göre idare edilmesi gerekir.
- Kadı mahkemelerinin verdiği kararların uygulanması.
Bazen mahkemelerin verdiği kararı uygulamak
zorlaşabilir. Böyle bir durumda kuvvetçe daha üstün olan
mezâlim mahkemeleri hükmün gereği ne ise onu tam
olarak uygularlar.
- Muhtesiblerin ve özellikle maliye ile uğraşanların yerine
getiremediği kararları uygulamak.
- Cuma ve bayram namazları ile hac ve cihad gibi açık
ibadetlerin yerine getirilmesini sağlamak.
Doğru cevap A’dır.
0 Yanıt
1474 Gösterim