Konu: Dil Bilgisi Yapı Bilgisi: Kök Kavramı - Konu Özeti

[Uyanan Gençlik]

Kök Kavramı:
Bir sözcüğün aynı anlamlı en küçük parçasıdır.
- Kök olan sözcükle anlam ilgisi olması gerekir.
- Sözlükte yer almalıdır.

Örnek:               
                           Kök
Kalemlerim    ---> Kalem-  isim kök   (kal --->kalemlerimle anlam ilişkisi yok)
Sorguladılar   ---> Sor-      fiil kök
Bencilsin        ---> Ben    isim kök  (Ben diyen insan bencildir)
Gelinliğim       ---> Gel-     fiil kök (Gelin gidince gelinlik giyilir. Anlam ilişkisi var)
Kurumsallığın  ---> Kur-     fiil kök
Dönemde        ---> Dön-    fiil kök
Uykusunu       ---> Uyu-    fiil kök 
Çevrenin        ---> Çevir-   fiil kök   (Çevre beni çevirendir. Arkadaşlarım benim etrafımı çeviriyor)
Benzettim       ---> Beniz  isim kök (Beniz, yüz anlamında)
Dalgın            ---> Dal-     fiil kök

Kökler İkiye Ayrılır.

1. İsim Kök
- Bir varlığı, kavramı karşılar.
- -mek, -mak ekleri almaz.
örnek:
Ev, ağaç, insan, taş...

2. Fiil Kök
- İş, oluş ve hareket bildiri.
- mek, -mak eki alır.
Örnek:
Oku, sev, anla, git,

UYARI:
______ altı çizili sözcüğün kökü tür bakımından farklıdır?

Hastamız yıllarca bitkisel hayatta kalabilir.
         (bit- fiil kökü. Ağacın bitmesi, yeşermesi)

Bu sınavlarla seviyenizi belirliyoruz.
        (Sınav- fiil kökü.)

Hiç de azımsanmayacak bir maaş verdiler.
        (az- isim kökü.)

Bana kendinizi kısaca tanıtır mısınız?
        (kıs- fiil kökü.)

Bu yazılar yayın kurulundan geçmez.
        (yay- fiil kökü.)     

Sesteş kök:
Yazılışları aynı anlamları farklı olan.
İsim kök veya Fiil kök olabilir.
Örnek:
Yaz, gül, al, ak, çay, asma, çember, ben, var, şiş, kaz...

Bana iki satır mektup yaz. (yazı yazmak anlamında)
Bu yaz tatile gidemedim. (mevsim)
Anlamsal bağı yoktur. Sesteş kök diyoruz.

Bahçede gül yetiştiriyor. (bitki, çiçek anlamında)
Bu sözlerime hepsi güldü. (gülme eylemi)
Anlam farkı vardır. Sesteş kök diyoruz.

Ortak kök:
Yazılışları da anlamları da aynıdır.
isim kök veya fiil kök olabilir.
Örnek:
Boya, eski, güven, göç, toz, sıva, savaş, barış...

Evin duvarı için 2 kg boya aldım. (Boya isim kök)
Evin duvarlarını sarıya boyadım. (boya- : fiil kök)
Yazılışları ve anlamları aynı olduğundan ortak kök diyoruz.

Gömleği eskimiş. 
Gömleği eskiydi.
Yazılışları ve anlamları aynı olduğundan ortak kök diyoruz.

Bana güven vermiyor.
Ona bir türlü güvenemedim.
Yazılışları ve anlamları aynı olduğundan ortak kök diyoruz.