1. Abbasîler döneminde, Me’mûn zamanında 218/833
tarihinde başlayıp 234/849’de Mütevekkil döneminde
sona eren, hadis tarihi ile ilgili en önemli olaylarından
birisi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tedvin
B) Tasnif
C) Râvî
D) Mihne
E) er-Rıhle fî talebi’l-hadîs
Çözüm: Abbasîler döneminin hadis tarihi ile ilgili en
önemli olaylarından birisi İslam Tarihinde mihne diye
bilinen, Me’mûn döneminde 218/833 tarihinde başlayıp
234/849’de Mütevekkil döneminde sona eren
uygulamadır. Mihne Arapça’da sınama, imtihan etme,
sorgulama, eziyet etme anlamlarına gelir. Dönemin
Abbasî halifeleri, başta hadisçiler olmak üzere âlimleri,
Mutezile Mezhebi tarafından savunulan Kur’ân’ın
yaratılmış olduğu görüşünü benimsemeye zorlamışlar,
kabul etmeyenlere, hapsetme dâhil çok değişik işkenceler
yapmışlardır. Bu uygulama ilk bakışta Mutezile
Mezhebi’nin halifeler üzerindeki etkisiyle bir görüşün
empoze edilmesi gibi görünse de arkasında siyasî
gerekçeler vardır. Bazı tarihçiler mihne’nin, Sünnî-Şia
çatışmasının iç harbe gitme tehlikesine karşı halifelerin
Mutezileyi bir denge unsuru olarak kullanmaları
stratejisinin sonucu olduğu görüşündedirler. Bazı
tarihçiler ise, hadisçilerin ve fakihlerin halk üzerinde çok
önemli bir etki gücü kazanmasından rahatsız olan
halifelerin kendi otoritesine karşı tehdit oluşturan bu
gücün dengelenmesini amaçladığı görüşündedirler. Doğru
cevap D’dir.
2. Sünnet karşıtları ve sünnetten sapanlar için kullanılan
ifade aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ehlü’l-Bid‘a
B) Ehlü’l-Hadîs
C) Ehlü’s-Sünne
D) Muhaddisler
E) Müsteşrik
Çözüm: Ehlü’s-Sünne, Ehlü’l-Hadîs diye isimlendiren
hadisçiler kendilerini İslam toplumunun sünnet çizgisinde
devamından sorumlu bir grup olarak görüyorlardı. Gerek
yazdıkları müstakil konulu reddiyelerde ve tartışma
kitaplarında gerekse çok konulu büyük kitapların ilgili
bölümlerinde, iman amel ilişkisi, Allah’ın sıfatları, kader
gibi ilmî ve fikrî tartışma konularında Ehlü’l-Bid‘a
dedikleri sünnet karşıtlarına ve sünnetten sapanlara karşı,
derledikleri ve tasnif ettikleri hadislerle cevaplar vermeyi
dahası onların etkinliklerini zayıflatarak Sünnet’in
etkinliğini artırmayı amaçlamışlardır. Doğru cevap A’dır.
3. Aşağıdakilerden hangisi hadislerin yazılış ve
düzenleniş yöntemlerine göre yapılan
gruplandırmalardan biri değildir?
A) Hadisleri yok olmaktan kurtarmak için sağlam ve
zayıf her türlü hadisi sıhhat durumları hakkında
hiçbir bilgi vermeden bir araya getirenler.
B) Müslümanları yabancı kültürlerle birleştirerek,
sünnetten sapmalarını önlemek maksadıyla
yapılan tasnifler
C) Sağlam ve sağlam olmayan hadisleri bir araya
getirenler
D) Kendi kanaatlerine göre sadece sağlam
gördükleri hadisleri bir araya getirenler
E) Hadislerin sıhhat durumu hakkında bilgi verenler
ve kendi kanaatlerini belirtenler
Çözüm: Hadis kitapları, içerdikleri hadislerin sağlam
veya zayıf olduklarına göre değil, yazılış ve düzenleniş
yöntemlerine göre gruplandırılmışlardır. Bunlar içinde
hadislerinin güvenilirliği açısından üç tür kitap vardır:
1- Hadisleri yok olmaktan kurtarmak için sağlam ve zayıf
her türlü hadisi sıhhat durumları hakkında hiçbir bilgi
vermeden bir araya getirenler. Hadis kitaplarının
çoğunluğu bu gruba girer.
2-Sağlam ve sağlam olmayan hadisleri bir araya
getirmekle birlikte, hadislerin sıhhat durumu hakkında
bilgi verenler ve kendi kanaatlerini belirtenler. Tirmizî’nin
el-Câmiu’s-sahîh isimli eseri buna örnektir.
3-Kendi kanaatlerine göre sadece sağlam gördükleri
hadisleri bir araya getirenler. İmam Mâlik’in Muvatta’ı
ile Buhârî, Müslim, İbn Huzeyme ve İbn Hıbbân’ın
Sahîh’leri bu grup kitaplara örnektir. Bu kitapların hedef
kitlesi Müslümanların geneli ile hadis tenkidinde uzman
olmayan hadis dışı branşların âlimleridir. Doğru cevap
B’dir.
4. Aşağıdakilerden hangisi tasnif dönemi kitaplarının,
hadisleri konularına göre gruplandıran türlerinden biri
değildir?
A) Tartışma ve reddiye kitapları
B) Muvatta’lar
C) Sünenler
D) Ale’rricâl’ler
E) Musannefler
Çözüm: Tasnif dönemi kitaplarının, hadisleri konularına
göre gruplandıran türleri şunlardır:
1- Tek bir konudaki hadisleri toplayan kitaplar,
2-Birden çok alt konu barındıran tekbir ana konuda
yazılmış kitaplar,
3-Tartışma ve reddiye kitapları,
4- Muvatta’lar,
5- Sünenler,
6- Câmî’ler,
7- Musannefler.
Doğru cevap D’dir.
5. Tasnifin erken dönemlerinde daha çok tek konulu
eserler yazılmıştır. Hicri 2. yüzyılda yazılmış olan bu
eserlerden Kitabü’l-menâkıb’ın yazarı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) A Süfyân es-Sevrî
B) İbrahim b. Tahmân
C) Zâide b. Kudâme
D) İsmail b. Uleyye
E) Abdullah b. el-Mübârek
Çözüm: Tasnifin erken dönemlerinde daha çok tek konulu
eserler yazılmıştır. Daha sonraları bu konular
birleştirilerek ileride göreceğimiz birden çok konulu daha
hacimli eserler ortaya çıkmıştır. Tek konudaki hadisleri
toplama işi daha sonraki yıllarda hatta günümüze kadar
devam etmiş olsa da tasnifin ilk yıllarının karakteristik
özelliği bu tür kitaplardır. Bu eserlerin erken dönemde
yani hicrî ikinci yüzyılda yazılanlarından bazıları:
- Süfyân es-Sevrî (ö.161/777) Kitâbü’l-ferâiz,
- Zâide b. Kudâme (ö161/777) Kitâbü’l-menâkıb,
- İbrahim b. Tahmân (ö.163/779) Kitabü’l-menâkıb,
Kitâbü’l-ıydeyn,
- Abdullah b. el-Mübârek (ö.181/797) Kitabü’l-cihâd,
Kitabü’l-birr ve’ssıla,
- İsmail b. Uleyye (ö.193/808) Kitabü’t-tahâre, Kitabü’ssalât,
Kitabü’lmenâsik, şeklinde sıralanabilir.
Doğru cevap B’dir.
6. Aşağıdakilerden hangisi dinin iman ve ahlak gibi ana
konularında yazılan ve içinde çok sayıda alt konu
içeren türe giren ahlak ve âdâb kitapları
yazarlarındandır?
A) Ebu Bekr b. Ebû Şeybe
B) Ahmed b. Hanbel
C) ed-Derâverdî
D) Süfyân es-Sevrî
E) İbn Ebü’d-Dünyâ
Çözüm: Ahlak ve Âdâb Kitapları:
-Buhârî’nin el-Edebü’l-müfred isimli ahlâk hadislerini
topladığı kitabı bu türün en güzel örneğidir. İbn Ebü’dDünyâ
(ö.282/894), Harâitî (ö.327/938) ve Süleyman b.
Ahmed et-Taberânî (ö.360/971) Mekârimü’l-ahlâk isimli
kitaplar yazmışlardır. İbn Ebû Şeybe’nin de Kitabü’l-edeb
isimli bir kitabı vardır. Doğru cevap E’dir.
7. Aşağıdakilerden hangisi tefsirle ilgili rivayetleri bir
araya getiren kitap yazmamıştır?
A) Harâitî
B) Süfyân es-Sevrî
C) Zâide b. Kudâme
D) İbrahim b.Tahmân
E) Abdullah b. el-Mübârek
Çözüm: Harâitî ahlâk hadislerini bir araya getirmiştir.
Doğru cevap A’dır.
8. Aşağıdakilerden hangisi Meğâzî ve Siyer
Kitaplarından biridir?
A) Kitâbü’l-cum’a
B) Amelü’l-yevm ve’l-leyle
C) Fedâilü’l-Kur’ân
D) Sîretü İbn Hişâm
E) Kitâbü’t-tefsîr
Çözüm: Meğâzî Hz. Peygamber’in savaşları, Sîret/Siyer
ise, hayatı anlamına gelir. Bu konulardaki hadisleri
toplayan kitaplar da aynı isimle anılır. Meğâzî
kitaplarında Hz. Peygamber’in savaşları ile ilgili
rivayetler, Siyer kitaplarında ise hayatı ile ilgili rivayetler
bir araya getirilmiştir. Bunlar da belli bir konudaki
hadisleri toplayan kitaplardan sayılabilir. Fakat yaygın
olarak yazılmış olmaları ve önemlerine binaen ayrı bir tür
sayılabilirler. Bu iki kitap türünden meğâzîler daha önce,
siyerler ise daha sonra yazılmışlardır. İbn Şihâb ez-Zührî,
İbn İshâk ve Vâkıdî ayrıca Siyer isimli kitaplar
yazmışlardır. İslam tarihinde yazılan siyer kitaplarından
en meşhuru ve klasik olanı İbn Hişam’ın (ö.218/833)
Sîretü İbn Hişâm ismiyle meşhur olan eseridir. Doğru
cevap D’dir.
9. Müsned, Arapça’da, bir yere veya birine dayandırılan
şey anlamına gelir. Müsned türü eserlerde hadisler,
hadisin ilk râvîsi olan sahâbîlere göre
sıralanmaktadırlar.
Aşağıdakilerden hangisi günümüze kadar ulaşmış
Müsned türü eserler veren müelliflerdendir?
A) Ma‘mer b. Râşid el-Ezdî
B) Abdullah b. Vehb
C) Rebî‘ b. Habîb el-Basrî
D) Vekî’b. el-Cerrâh
E) Muhammed b. Hârûn er-Rûyânî
Çözüm: Müsnedler genellikle hicrî üçüncü asır
başlarından itibaren yazılmaya başlanmışlardır ve
müelliflerinin ismiyle anılırlar. Hadis tarihinde yüz elli
civarında müsned türü hadis kitabı yazılmıştır. Bunlardan
günümüze ulaşıp basılmış olanları şu müelliflere aittir:
-Abdullah b. el-Mübârek (ö.181/797)
-Ebu Bekr Abdullah b. Zübeyr b. Îsâ el-Humeydî
(ö.219/834)
-Ebu’l-Hasen Ali b. Ca‘d el-Cevherî (ö.230/844)
-Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebû Şeybe
(ö.235/867)
-İshak b. Râhûye (ö.238/852)
-Halîfe b. Hayyât (ö.240/854)
-Ahmed b. Hanbel (ö.241/855)
-Abd b. Humeyd (ö.249/863)
-Ahmed b. Amr el-Bezzâr (ö.292/904)
-Ebû Ya’lâ Ahmed b. Ali el-Mevsılî (ö.307/919)
-Muhammed b. Hârûn er-Rûyânî (ö.307/919)
-Ebû Avâne Yakub b. İshak el-İsferâyînî (ö.316/928)
Doğru cevap E’dir.
10. I. Tasnif döneminin günümüze ulaşan ilk belge
örneklerindendir.
II. Konulara göre tasnif edilmiş hadisleri, sahâbe ve
tâbiûn görüşlerini bir araya getiren ilk kitaplardan ve
bu içeriğinden dolayı hem hadis, hem de fıkıh kitabı
niteliğindedir.
III. Hadis ve fıkıh ilmindeki etkisi ve önemi son
derece geniş ve derindir.
IV. Sonraki kitaplar da ondan büyük ölçüde
yararlanarak yazılmışlardır.
Açıklaması verilen kitap türü aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Muvatta
B) Müsned
C) Mu‘cem
D) Musannef
E) Sünen
Çözüm: Muvatta, tasnif döneminin günümüze ulaşan ilk
belge örneklerinden olması sebebiyle çok önemlidir. İbn
Hacer, Muvatta’dan önceki muhaddislerin her konuda
ayrı kitaplar yazdıklarını, Muvatta’ın konulara göre tasnif
edilmiş hadisleri, sahâbe ve tâbiûn görüşlerini bir araya
getiren ilk kitaplardan olduğunu belirtir. Bu içeriğinden
dolayı hem hadis, hem de fıkıh kitabı niteliğindedir. Hadis
ve fıkıh ilmindeki etkisi ve önemi son derece geniş ve
derindir. Sonraki kitaplar ondan büyük ölçüde
yararlanarak yazılmışlardır. Örneğin Buharî, Muvatta’da
yer alan 300 hadisi Sahih’ine almıştır. İslam tarihinde
üzerinde çok sayıda çalışma yapılmış olup günümüzde de
önemli bir ilgi odağı olan nâdir kitaplardandır. Doğru
cevap A’dır.
0 Yanıt
1567 Gösterim