Başlangıçta genellikle grafik ve animasyon üzerine yoğunlaşan kullanıcılar tarafından tercih
edilen, Macintosh İşletim Sistemi, kısaca Mac OS, ilk olarak 24 Ocak 1984 tarihinde
Apple şirketi tarafından piyasaya sürülmüş ticari bir işletim sistemidir. Bugün artık Mac’
ın geniş ürün yelpazesi nedeniyle kullanımı da yaygınlaşmıştır. Bu işletim sistemi yasal
olarak Apple marka bilgisayarlara uyumlu çalışmaktadır ve firma tarafından satılan bilgisayarlar
üzerinde kurulu olarak kullanıcıya gelir. Bir diğer deyişle bu işletim sistemi ayrıca
satın alınmaz ve firma tarafından üretilmeyen cihazlara kurulumu da önerilmez. Diğer
taraftan Apple tarafından üretilen bilgisayarlara Windows gibi farklı bir işletim sistemini
kurmak mümkündür.
Apple firması son olarak OS X (X Romen rakamında 10 anlamında) işletim sistemi sürü-
münü geliştirmesine rağmen bu bölümde yaygın olarak kullanılan Mac OS işletim sistemi
tanıtılacaktır.
Mac OS anlatılırken yaygın olarak kullanılacak kavram ve tanımlar aşağıda sıralanmıştır.
Fareye tıklama: Farenin sol tuşuna tıklamayı ifade eder.
Sağ Tıklama: Farenin sağ tuşuna tıklamadır.
Çift tıklama: Farenin sol tuşuna hızlı bir şekilde iki defa basmadır.
Sürükleme: Sol fare düğmesini basılı tutarak fare imlecini hareket ettirmektedir.
Masaüstü Bileşenleri
Windows işletim sisteminde gördüğümüz gibi Mac OS işletim sistemi de açıldığında eğer
sisteme bir kullanıcı tanıtılmış ise karşınıza gelen ilk ekran kullanıcı parolası girilecek
bir açılış ekranıdır. Ardından, uygulama pencereleri, sürücüler (sabit ve çı-
kartılabilir), klasör ve dosyaları kapsayan Mac OS masaüstü alanı görünecektir (Şekil
1.20). Mac işletim sisteminde ekranın en üstündeki yatay çubuk Menü Çubuğu
olarak adlandırılır. Bu çubuğun en solunda Apple logosu yanında etkin uygulama
menüsü ve en sağında bildirim alanı bulunur. Masaüstünün alt bölümünde İngilizce’ de Dock olarak adlandırılan bilgisayardaki uygulamalara hızlı erişim sağlayan bir menü yer alır.
Ana ekran içindeyse sabit disk sürücüsü, harici bellekler, klasör ve dosyalar bulunur.
Hatırlarsanız, Windows işletim sisteminde açtığınız herhangi bir program, dosya ya
da klasör ekranınızda pencere diye adlandırılan bir çerçeve içinde görülür ve işletim sistemi
de adını bu çalışma düzeninden almıştır. Mac işletim sisteminde ise kilit öğe menü
çubuğudur. Bu çubuğun ne olduğunu anlamak, Mac OS’ u etkili bir şekilde kullanmamız
açısından oldukça önemlidir. Bu çubuk üstünde iki tane sabit ikon bulunur: En soldaki
Apple Logosu ve en sağda üzerine tıkladığınızda arama kutusu açılan Büyüteç Logosu.
Apple Menü:
Apple logosuna tıklandığınızda açılan Apple menüsü içinde bilgisayarın en
temel fonksiyonları yer alır. Bunlar; Yazılım Güncelleme, Sistem Tercihleri, Dock (Uygulamalara
Hızlı Erişim Menüsü), Uyut, Yeniden Başlat, Sistemi Kapat gibi seçeneklerdir.
Etkin Uygulama Menüsü:
Menü çubuğu üzerinde Apple logosunun sağındaki simgeler
o anda kullanılan uygulamaya göre değişkenlik gösteren Etkin Uygulama Menüsü olarak adlandırılır. Windows kullanıcıları için şöyle açıklamak da fayda var: Etkin uygulamalar menüsü
Windows’ ta her açtığımız pencerenin üstündeki menü çubuğuna oldukça benzer bir yapıdadır.
Mac işletim sisteminde her program açıldığında ayrı bir pencere görünümü yerine masaüstündeki
bu menü çubuğu aynı işlevi görür. Mac OS’ ta hangi programı kullanıyorsanız masaüstünde
varsayılan üst menü kullandığınız uygulamanın menülerine dönüşür. Apple logosunun
hemen yanında çalıştırdığınız uygulamanın adı kalın harflerle gösterilir (iTunes, Safari, iPhoto
gibi).
Bildirim Alanı:
Menü çubuğunun sağ tarafı olarak adlandırılan Bildirim Alanı simgeleri
ise etkin uygulamalar menüsünün tersine daha az değişken olmakla birlikte, kullanıma göre
kalabalıklaşabilen bir alandır. Bu alanda az önce belirtildiği gibi en sağda büyüteç logosu
(Spotlight) bilgisayarımızda kapsamlı arama yapmamızı sağlayan bölümdür.
Arama kutusundan başka menü çubuğunun sağ üst kısmında başka simgeler de
mevcuttur. Bunlar tarih ve saat, ağ bağlantı durumu, ses kontrolü, batarya göstergesi, Bluetooth,
kullanıcı adı gibi simgelerdir. Bu alana isteğe bağlı olarak başka simgeler eklenebilir.
Uygulamalara Hızlı Erişim Menüsü (Dock):
Ekranının alt kısmında görünen Uygulamalara Hızlı Erişim Menüsü (Dock) sıklıkla kullanılan uygulamalara, klasörlere ve dosyalara hızlı erişim sağlayan bir alandır. Menü her ne kadar Mac ekranının alt bölümde bulunsa da, isteğe bağlı olarak Dock’ u fareyle tutup, sürükleyerek ekranın sağ veya sol kenarına da yerleştirilebilirsiniz. Bu alandaki öğeler tek tıklama ile çalışır. Bu bölümü Windows’ ta Başlat veya Hızlı Başlat menülerine benzetebiliriz.
Kullanıcının açtığı ve simge durumunda küçülttüğü programlar Dock üzerinde yan
yana dizilidir. Bu alanda bulunan ve sık kullanıma bağlı olarak içinde birden fazla dosya
barındıran klasörler “yığınlar” olarak adlandırılır. Bir yığını tıkladığınızda klasör içindeki
öğe sayısına bağlı olarak yığın, yelpaze veya ızgara şeklinde serpilerek açılır.
Dock’ un boyut, konum ve benzeri özelliklerini kişiselleştirebilirsiniz. Bunun için,
Apple menüden Dock ve açılan menüden tercihlerinden birini (gizlemeyi aç, büyütmeyi
aç, vb.) seçmeniz gerekir. Örneğin; Büyütmeyi Aç seçeneğini tıkladığınızda, bunu denemek
için imleci Dock’ un yakınına getirin. Bu seçenekteyken Dock’ taki hangi uygulamaya
imleci getirirseniz o simge büyüyecektir. Bu tercihinizi değiştirmek için tekrar Dock
tercihlerine gelerek Büyütmeyi Kapat seçeneğini tıklamalısınız. Dock’ a yeni bir öğe eklemek
istediğinizde öğeye sol tıklayıp, basılı tutarak Dock üzerine sürükleyin. İşlem sonunda
öğenin simgesi Dock’ a yerleşecektir. İstediğiniz bir öğeyi Dock’ tan kaldırmak için
öğeyi tutarak Dock’ un dışına sürüklemeniz gerekir. Atmak istediğiniz öğenin simgesinin
üstünde bir duman bulutu görüntüsü belirecektir. Masaüstünde boş bir alana bıraktığınızda
öğe pu şeklinde bir sesle kaybolacaktır. Endişelenmeyin, bu işlem öğeyi bilgisayardan
değil sadece hızlı erişim menüsünden silecektir.
Bu menüde en sık kullanılan simgeler; Mac OS işletim sistemi gezgini olan Finder,
Sistem Tercihleri ve Çöp Kutusudur. Şimdi bunları tanıyalım.
Finder (Mac OS Gezgini): Windows Gezgini gibi Finder (arayıcı), Mac bilgisayarda
sürücülere, uygulamalara, dosyalara ve klasörlere erişim ve bunlar arasında gezinmeyi sağ-
layan ve tüm öğeleri düzenli tutmaya yardımcı olan bir araçtır. Bunların dışında Finder’ ı
istediğiniz öğeleri aramak, istemediğiniz dosyaları silmek ve benzeri işler için de kullanabilirsiniz.
Finder’ ı açmak için alt menüdeki Finder (gülen mavi surat) simgesine tıklamanız
yeterlidir. Karşınıza çıkan ilk pencere Tüm Dosyalarım penceresidir. Tüm dosyalarım
penceresi Mac’ deki tüm belgeleri gösteren özel bir penceredir. Şekilde görüldüğü
gibi sol sütunda, bilgisayarda bulunan sürücüler (sabit ve harici), klasör ve uygulamalar
sıralanmıştır. Ortadaki sütunda, sol sütundan seçmiş olduğunuz öğenin içindekiler görüntülenir.
İsteğe bağlı görüntülenen en sağ sütunda ise orta sütunda seçtiğiniz öğe ve simgesi
görülür. Örneğin, şekilde Mac’ teki Uygulamalar klasöründe yer alan elemanlardan (adres
defteri, hesap makinesi, iPhoto, iTunes, FaceTime vb.) Hesap Makinesi seçilmiş ve pencerenin
sağ kısmında seçilen öğenin görüntüsü ile bilgisayarda kapladığı boyut, erişim tarihi
gibi bilgilere ulaşılabilir.
Finder penceresinin sol sütununda yer alan favori uygulamalara (tüm dosyalarım, air drop,
uygulamalar, vb.) üst menüden “Git” sekmesini tıklayarak da ulaşabilirsiniz.
Pencere Boyutlandırma:
açılan bir pencerenin boyutlarını değiştirme ve kapatma düğmeleri Windows’ un aksine pencerenin sol üst köşesinde bulunmaktadır. Şekilde gösterildiği gibi en soldaki çarpı (X) işareti pencereyi Kapatma ve ortadaki Simge Durumuna Küçültme (-) komutu ise pencereyi simge halinde Dock paneli üzerinde küçülmesini sağlar. Artı (+) ile sembolize edilen Ekranı Kapla komutu, ekranı
kaplamayan bir pencerenin tüm ekrana yayılarak kaplamasını sağlar. Aynı düğmeye tekrar
tıklandığında ise pencere eski halini alır.
Sistem Tercihleri:
Sistem Tercihleri, sistem genelindeki donanım ve yazılıma ilişkin ayarların
kontrol merkezidir. Bu uygulamaya ekranın sol üst köşesindeki Apple menüsünden
veya Dock üzerinde Uygulamalar simgesine tıklayarak erişebilirsiniz. Sistem Tercihleri, Windows’
taki Denetim Masası ile benzer fonksiyonları yerine getirir. Sistem Tercihleri
penceresindeki uygulamalar kişisel, donanıma ilişkin, internet ve kablosuz ağ ve sistem
şeklinde gruplandırılarak verilmiştir. Bu temel grupların içinde yazıcı ayarları, masaüstü ve
ekran koruyucu, ekran çözünürlüğü, klavye ve fare denetimi, ses, güç ayarları, ebeveyn ayarları,
paylaşma ayarları, hesaplar ve diğer pek çok özelliğe ulaşabilir ve değişim yapabilirsiniz.
Dosya ve Klasör İşlemleri
Bu bölümde Mac OS masaüstünde klasör oluşturma, dosya ve klasörleri taşıma ve silme
yöntemlerini açıklayacağız.
Klasör Oluşturma ve Dosya/Klasör Taşıma:
Dosyalarınızı düzenlemek amacıyla klasör
oluşturmak için masaüstünde boş bir alana sağ tıklayıp, Şekil 1.26’ da gösterildiği gibi
açılan menüden Yeni Klasör seçeneğini seçerek klasörünüzü oluşturup ardından adlandı-
rabilirsiniz. Oluşturduğunuz klasör içinde saklamak istediğiniz dosya veya klasörleri seçip,
sol tuş basılı iken dosyalarınızı sürükleyerek klasör içine taşıyabilirsiniz. Windows’ ta
olduğu gibi dosya veya klasörün mevcut konumu ile taşınacağı konum aynı sürücüdeyse
dosyalar eski yerlerinden silinir.
Windows’ tan farklı olarak Mac işletim sisteminde masaüstüne sağ tıklandığında “Dosya
Oluştur” gibi bir seçenek yoktur. Mac OS’ ta ayrıca dosya ve klasör taşımada “Kes/Yapıştır”
seçeneği de bulunmaz. Taşınacak öğeler “Kopyala/Yapıştır” kısayoluyla taşınabilir. Bu durumda
dosyayı eski yerine dönerek silmeniz gerekir.
Klasör içinde depolanan öğeleri görmek için klasöre çift tıklayın. Açtığınız klasörün
adı pencerenin üst kısmında simgesiyle birlikte gösterilir.
Oluşturduğunuz bir dosyayı veya klasörü yeniden adlandırmak isterseniz dosya ve klasörün
ismine fareyle yavaş yavaş iki kere tıklayın. Yazı aktif olduğunda istediğiniz değişimi yapın.
Öğeleri silme: Mac OS’ ta herhangi bir öğeyi silmek için çeşitli yöntemler vardır. Bunlardan
ilki silmek istediğiniz öğeyi seçerek, fareye sağ tıklamaktır.açılan menüden Çöp Sepetine Taşı seçeneğini tıklayarak öğeyi silebilirsiniz (a).
Bir diğer silme yöntemi ise sürekle/bırak şeklindedir. Silinmesi istenen öğeyi sol tuşa basılı
olarak tutup, Dock’ ta yer alan Çöp Sepeti simgesine kadar taşıyıp bırakmanız gerekir (b).
Çöp Sepeti simgesini tıklayarak, silinmek üzere saklanmış öğeleri görebilirsiniz. Sepetin
içindeki öğeleri kalıcı olarak silmek için Çöp Sepeti simgesine sağ tıklayarak Çöpü Boşalt
komutunu seçmeniz yeterlidir. Çöp Sepeti’ ne koyduğunuz bir öğeyi silmekten vazgeçtiğinizde,
bu öğeyi Çöp Sepeti’ nden dışarı çıkararak masaüstüne sürükleyebilirsiniz.
Taşınabilir Disk/Sürücüleri Bilgisayardan Çıkarma Mac OS işletim sisteminde yuvaya takılan harici disk/sürücülerin (USB, HDD, CD/DVD vb.) simgeleri masaüstünde
belirir. Bu aygıtlarla çalışmanızı tamamladığınızda Şekil 1.28’
deki gibi bilgisayardan çıkartmak istediniz sürücü simgesinin
üstüne tıklayıp basılı tutarak sürücüyü Şekildeki gibi Çöp
Sepeti’ ne doğru sürüklemelisiniz. Sepetin üstüne geldiğinizde
öğeyi içine bırakın. Simgenin görüntüsü masaüstünden
kalkar ve bu şekilde sürüyücü bilgisayardan güvenle çıkartmış
olacaksınız.
Bilgisayarı Kapatma
Mac bilgisayarı kapatmak için Apple menüye tıkladığınızda Uyut, Yeniden Başlat, Sistemi
Kapat ve Kullanıcı Oturumunu Kapat şeklinde dört seçenekle karşılaşırsınız.
Uyut seçeneği Windows işletim sisteminde anlatıldığı gibi güçten tasarruf etmek amacıyla
programları durdurarak ekranı karartır. Yeniden Başlat bilgisayarı kapatır ve otomatik olarak
tekrar açar. Sistemi Kapat seçeneği bilgisayarı tamamen kapatır. Kullanıcı Oturumunu
Kapat seçeneği ise programları kapatır ancak bilgisayar hala çalışır durumdadır. Bu esnada
kullanıcının şifre girmesi gereken diyalog kutusu ekranda belirir.
0 Yanıt
1914 Gösterim