Arapça bir kelime olan “hisâb”ın dilimize uyarlanmış şekli hesaptır.
Sorumluluk yüklenenlerin dünyadaki inanç ve davranışlarından ötürü âhirette
hesaba çekilmelerine inanmak da âhiret inancı içindeki konulardan birini
oluşturur. Kur’an’da âhirete verilen isimlerden biri hesap günü anlamına
gelen “yevmu’l-hisâb”, bir diğeri de ayırma günü manasındaki “yevmu’lfasl”dır.
Bunlar âhirette mükelleflerin hesaba çekileceğini vurgular.
Kur’an’da verilen bilgiler göre önce peygamberler hesaba çekilip ilâhî
vahiyleri insanlara tebliğ edip etmedikleri, ardından da insanların bu
vahiylere inanıp inanmadıkları sorulduktan sonra herkese, inancının yanı sıra
bütün yapıp ettiklerini sayıp ortaya koyan ve dünyada yazıcı melekler
tarafından oluşturulan kitap –ki buna amel defteri de denilir- verilip dünya
hayatının değerlendirmesi yapılacaktır (el-Mutaffifîn 83/7-9, 18-21). Bu
kitaplar hatasızdır, tahrif edilemez ve yazıları bozulup silinmez. Herkese
kendi kitabı verilecek ve kitabını okuması kendisine emredilecektir.
Cenneti hak edenlere (ashâbu’l-yemîn veya ashâbu’l-meymene) kitapları
sağ taraftan, cehennemi hak edenlere (ashâbu’ş-şimâl veya ashâbu’lmeş’eme)
ise sol taraftan verilecek, kitabı sağdan verilenler kolay şekilde
hesap verecek ve sevinçli olarak ailesine dönecek, kitabı sol taraftan veya
arka tarafından verilenler “keşke kitabım bana verilmeseydi”, “bu kitaba ne
oluyor ki küçük-büyük her şeyi sayıp dökmüş diyecektir (el-En’âm 6/61; elİsrâ
17/13-14; el-Kehf 18/49; el-Enbiyâ 21/94; ez-Zuhruf 43/8; el-Hâkka
69/19-37; el-İnşikâk 84/7-12).
Hesaba çekilme esnasında deri, göz, kulak, el ve ayak gibi organlarının,
insanların dünyada yapıp ettiklerine şahitlik edeceği de Kur’an’da
verilen bilgiler arasında yer alır (Yâsîn 36/59-65; Fussılet 41/19-21).
İnanç va davanışların değerlendirilmesi ise kurulalacak adalet terazileriyle
gerçekleştirilecektir. Buna dînî terminolojide “vezin” adı verilir. Yapılacak
değerlendirmede hiç kimse haksızlığa maruz kalmayacak, hardal tanesi kadar
küçük bile olsa her şey ortaya konulacaktır. Yapılan ölçmede iyiliği ağır
basan müslümanlar kurtuluşa erenlerden olup cennete götürülecek, iyilikleri
hafif gelip kötülükleri iyiliklerinden fazla olanlar ise hüsrana uğrayacak ve
cehenneme atılacaktır. Allah’ın gönderdiği vahiyleri inkâr etmeleri
inançsızların amellerini boşa cıkartıp geçersiz kıldığından onların hesaplarını
ölçmeye gerek kalmayacaktır (el-A’râf 7/8-9; el-Kehf 18/105-106; el-Enbiyâ
21/47; el-Mu’minûn 23/102-104; el-Kâri’a 101/6-11).
Hadislerde de insanların inanç ve davranışlardan hesaba çekilmesi ve
bunların ölçülüp değerlendirilmesine dair bilgiler mevcuttur. İlgili
rivayetlerde bu ölçme ve değerlendirmenin “mizan” adı verilen bir âletle
yapılacağı belirtilir. Hadislerde hesaba çekilme ve mizan konusu inanılması
gereken esaslar arasında sayılır. Allah mizan vasıtasıyla dilediğini yükseltir
ve dilediğini alçaltır, müminlere lütufta bulunarak mizana konulan iyi
amelleri ağır hale getirebilir. Müminlerin mizanını olumlu yönde etkileyen
davranışlar, tevhîd inancını benimsemek, Allah’ı anıp yüceltmek ve
hamdetmek, gerekli durumlarda hayvanını Allah yolunda harcamak, temiz
ve güzel ahlak sahibi olmaktır (Buhârî, “Tevhîd” 19; Müslim, “Taharet” 1;
İbn Mâce, “Mukaddime” 13; Ahmed b. Hanbel, Müsned, I,319, IV, 260, V,
246, 370, VI, 448).
İslâm bilginlerinin büyük çoğunluğu hesaba çekilmeye inanmanın
müslümanlara farz olduğu görüşünde ittifak etmiştir.
0 Yanıt
1451 Gösterim