İmkân delili, bir önceki delilin aksine daha çok İslam filozofları tarafından
kullanılmıştır. Varlıkları zorunlu (vâcib) ve zorunsuz (mümkün) varlıklar
olmak üzere ikiye ayıran bu delile Aristo’da da rastlanmaktadır. Âlimlere
göre zorunlu varlık varlığı kendinden olan ve varolmak için bir başkasına
muhtaç olmayan varlıktır. Bu özellik sadece Allah’ta mevcuttur. Mümkün
varlık ise kendi kendisini varedici güce sahip olmayan ve varolmak için bir
başkasına ihtiyaç duyan varlıktır. Bu nedenle varlık ve yokluğu birbirine eşit
olan mümkün varlığın meydana gelmesi için, onun varlığını yokluğuna tercih
edecek bir gücün olması zorunludur. Çünkü mümkün olan varlıklar, kendi
kendilerinin varlık sebebi olamazlar. Kâinatı oluşturan canlılar da mümkün
statüsündedir. Bu nedenle bu nesnelerin varolmaları bir varlığın onları tercih
ederek varetmesine bağlıdır.
Farabi ve İbn Sina tarafından tam olarak ortaya konulan bu delil,
Şehristani’den itibaren kelâm bilginleri tarafından da kullanılmaya
başlanmıştır. Bu delile de çeşitli itirazlar yöneltilmiş, öncüllerinin kesinlik
değeri taşımadığı söylenmiştir. Bunun gibi âlemin varlığını yokluğuna tercih
eden gücün bizzat kendisinin olabileceği ya da onun içinde bulunan bir
cevherin (ruh) bunu gerçekleştirebileceği dile getirilmiştir.
0 Yanıt
1650 Gösterim