Konu: İman ve İslam

[Ders Hocası]

İman ve İslam kelimeleri Kur’ân’da bazen eş anlamlı, bazen tamamen ayrı
bazen de iç içe girmiş anlamlarda yer alır. Bu nedenle İslam âlimleri de bu
konu üzerinde farklı görüşleri savunmuşlardır. Ameli imanın bir parçası
kabul edenler, iman ve İslam ayrımı dini metinlerde olsa da iman ve İslam
aynıdır, birdir görüşündedir. İmam Mâtüridî’ye göre, Kur’ân ve Sünnet’te
ayrı zikredilse da iman ve İslam aynıdır. Çünkü imandan çıkan İslam’dan
çıkmış olur, İslam’dan çıkan da imandan çıkmış olur. Kaldı ki iman ve İslam
bazı ayet ve hadislerde aynı manaya kullanılmaktadır: “Musa dedi ki: Ey
kavmim, eğer Allah’a iman ettiyseniz (mümin) ve O’na teslim olduysanız
(Müslim) sadece O’na güveniniz” (Yûnus 10/84). Bu ayette her iki kelime de
birbirinin anlamına kullanılmakta ve aralarında bir fark gözetilmemektedir.
Yine hadislerde de bu anlam bütünlüğünü gösteren kullanımlar vardır.

Meselâ İslam’ın beş şey üzerine bina edildiğini belirten hadiste Hz.
Peygamber, Kelime-i tevhîd’i İslam içinde zikretmiştir (Buhârî, “Îmân”, 1, 3)
Bu görüşe göre aralarında fark olmadığı için mümin olan herkes Müslim ve
Müslim olan herkes de mümindir.

Diğer taraftan bu iki kavramın ayrı olduğunu belirten bilginler de
kendilerine ayet ve hadislerden destek bulmuşlardır. Onlara göre iman ve
İslam iki farklı kavramdır. İman içten bağlılık, İslam ise dıştan boyun eğmek
demektir. İman kalp, İslam organ işidir. İmam Eş’arî bu görüştedir ve
İslam’ın imandan daha geniş olduğunu ve İslam’ın imanı kuşattığını söyler.
Bazılarına göre de iman başlangıç, İslam işin ortası ve ihsan ise işin
kemalidir. Bunların delilleri arasında Bedevîlerin halini konu edinen (elHucûrât,
49/14) ayet yer alır. Allah Teâlâ onların durumunu Hz. Peygamber’e
haber vererek inandık demiş olmalarına rağmen teslim olduklarını ve imanın
kalplerine girmediğini haber vermiştir. Yine Cibril hadisinde (Buhârî,
“İman”, 37) iman, islam ve ihsan kavramları ayrı ayrı Hz. Peygamber’e
sorulmuş ve her birine farklı cevaplar alınmıştır.

İmanın kalben teslimiyeti, İslam’ın da organlarla yapılan ibadetler
anlamını daha çok karşıladığı yaygın bir anlayış olmakla birlikte her birinde
teslimiyetin esas olduğunu unutmamak işin en doğru yoludur.