Çevremizdeki varlıklar, Kur’an’ın belirttiği üzere, düşünen insanlar için bir
akıl yürütme kaynağı ve insanların ‘nereden geldik, nereye gidiyoruz?’ gibi
büyük varoluşsal ve metafiziksel sorularını cevaplamalarında ders alacakları
önemli rehberlerinden biridir. Ayet ilkesi her şeyden önce insanları, çevreyi
gözlemleyip üzerinde düşünmeye (taakkul) ve bu derin düşünceden değerli
ve doğru dersler çıkarmaya (tefekkür) çağırmaktadır. Kur’an’da insanı bu
tarz düşünmeye ve çevreye bu gözle bakmaya davet eden pek çok ayet vardır.
Bunlardan sadece biri şudur: “Göklerin ve yerin yaratılmasında, gece ile
gündüzün birbiri ardınca gelmesinde, insanlara yararlı şeylerle denizde
süzülen gemilerde, Allah’ın gökten indirip yeri ölümünden sonra dirilttiği
suda, her türlü canlıyı orada yaymasında, rüzgârları ve yerle gök arasında
emre amade duran bulutları döndürmesinde, düşünen kimseler için deliller
[ayetler] vardır.” (Bakara/2: 164. Krş. Al-i İmran/3: 190; Rum/30: 20-25, 46;
Şura/42: 29) “Kesin olarak inananlara, yeryüzünde ve kendi içinizde Allah’ın
varlığına nice deliller vardır; görmez misiniz?” (Zariyat/51: 20,21)
Bu ilke tabiata okul gibi, kitap gibi (tekvini kitap) ve hatta öğretmen gibi
bakmayı ve ondan ders almayı tavsiye etmekte ve gerektirmektedir. Tabiatın
ders vericiliği, başta doğal teoloji veya doğa teolojisi bağlamında ilahiyat,
özellikle teleolojik delil bağlamında din felsefesi ve ahlâki erdemlerin
kozmik temellendirilmesi bağlamında etik veya ahlâk olmak üzere
öğrenmenin ve kendini geliştirmenin pek çok alanını kapsamaktadır. Bu ders
vericilik ve ders alma bağlamında bir ayette şöyle denmektedir: “Yukarıdan
size su indiren O’dur. Ondan içersiniz; hayvanları otlattığınız bitkiler de
onunla biter. Allah onunla size ekinler, zeytin ve hurma ağaçları, üzümler ve
her türlü ürünü yetiştirir. Düşünen kimseler için bunda dersler vardır.”
(Nahl/16: 10. Krş. Casiye/45: 3-6 )
Yararlılık kuramının nimet ve ayet ilkelerinden başka ilkeleri de olabilirse de
biz bu iki temel ilkeyi vurgulamayıyeterli bularak,
bunların bir üstünde ve tamamlayıcısı olan sorumluluk
kuramının iki temel ilkesine geçiyoruz.
0 Yanıt
1412 Gösterim