Konu: Toplumsal Ahlâk

[Ders Hocası]

İnsan, bedeni ve ruhuyla bütünlük arz eden bir varlıktır. O, bedenî ve ruhî
eğilimleriyle bir bakıma bir “istekler ve eğilimler” varlığıdır. Ancak onun bu
istek ve eğilimlerini nasıl gerçekleştireceği, son derece önemlidir. İşte bu
nokta, insanın ahlâkî boyutunu oluşturur. Ahlâk, bizden arzu ve isteklerimizi
makul ve mutedil biçimde gerçekleştirmemizi ister. Nitekim ahlâkî erdemler
böyle ortaya çıkar.

Öte yandan, insan toplumsal bir varlıktır. İnsan kavramının türediği “üns”
kökü bile, “beraber yaşama” anlamıyla bize onun “toplumsal” yönünü
hatırlatır. Zaten ahlâkî erdemler de insan ancak bir topluluk içinde yaşarken
gerçekleşir. İnsan yalnız başına yaşarken “erdemli” olamaz. Çünkü iyilik ya
da kötülük yapma imkânı yoktur.

İnsan “toplumsal” bir varlık olunca, onun toplumda, başkalarına karşı
uyması gereken birtakım ilkeler vardır. İşte bu ilkeler “toplumsal ahlâk”
olarak adlandırılır. Bu ilkelerde din, ahlâk ve hukuk birbirine destek verir.

İslâm ahlâkının koyduğu ahlâk ilkeleri, toplumsal huzur ve mutluluğun
elde edilmesinde büyük önem arz eder. İslâm ahlâkı “başkası”nı önemsediği
ve ona değer verdiği için, başkalarıyla iyi geçinmemizi istemiştir. Doğruluk,
yardımlaşma ve dayanışma, başkalarıyla iyi geçinmek, büyükleri saymak ve
küçükleri sevmek, iyiliği tavsiye etmek, kötülükten sakındırmak, kardeşlik,
akraba, komşu ve dostluk ilişkilerini önemseyip bunların hakkını gözetmek
vb. ilkeler, İslâm ahlâkının koyduğu toplumsal ilkelerdir. Dikkat edilirse
bunlar, hep “başkası” ile gerçekleşen ilkelerdir. “Başkası”nı korumayı,
hakkını gözetmeyi, ona yardım etmeyi ve onu “iyi”leştirmeyi ilke edinen bir
ahlâk anlayışının kurduğu medeniyet, bir “hayır medeniyeti” olmuştur. Hz.
Peygamber, her konuda olduğu gibi, sosyal hayata ilişkin davranışlarıyla,
toplumsal ilişkileriyle de bizim için çok yönlü, güzel bir örnektir.
İnsanın olabildiğince bireyselleştiği, toplumsal sorunlarımızın arttığı
çağımızda, İslâm ahlâkının koyduğu ilkeler, ilişkilerimize yön verebildiği
oranda, problemlerimiz daha kolay çözülebilir, toplumsal huzur ve mutluluğa
daha kolay ulaşabiliriz.