Ahlâk ilminin tanımlarından birisi de, “beğenilen güzel fiilleri yapıp,
beğenilmeyen fiillerden kaçınmayı sağlayan, insani nefsin eylemlerinden ve
huylarından bahseden bir ilim”dir. Bu tanımdaki güzel davranışlar erdemleri,
kötü davranışlar reziletleri temsil etmektedir. Fazilet-rezilet kavramları
gerçekte iyi-kötü kelimelerine tekabül etmektedir. Ancak İslâm ahlâkı
kitapları ve özellikle bu konunun tartışıldığı gelenekler fazilet ve rezileti
tercih ettiğinden, söz konusu geleneği hatırlatmak için klasik söylem yeni
kullanımla birlikte ünite içinde yinelenecektir.
Bu tanıma göre insanın ahlakı ilgilendiren vasıfları fazilet ve rezilet
olarak iki kısma ayrılmaktadır. Fazilet, insanda iyi fiilleri ortaya çıkaran
meleke iken, kötü fiillerin ortaya çıkması rezilet ile alakalıdır. Fazilet sahibi
insan, ahlaklı insandır; fazilet sahibi olmayan insan ise, ahlaksız ve kötü
ahlaklı bir insandır. Felsefe geleneği içinde telif edilmiş olan klasik ahlak
kitaplarımız ahlaki bir varlık olarak insanı ele alırken, bu ciheti ön plana
çıkarırlar. Hangi fiillerin fazilet ve reziletlerin alt başlığında ele alındığı
yakından incelendiğinde, iyi ve kötü fiillerin neler olduğu konusunda felsefi
gelenek içersinde eserlerini telif etmiş olan düşünürlerle tasavvuf ve hadis
geleneği içerisinde eserlerini telif etmiş olanlar arasında esasa müteallik
farkların bulunmadığı görülür. Fark, özellikle felsefi gelenek içinde eserlerini
telif etmiş olan düşünürlerin ahlakı, fizik ve psikolojinin verileri çerçevesinde
ve onların bir devamı olarak ele almalarından kaynaklanmaktadır. Yalan
söylemek, cehalet, kötü bir durumda kalmış bir insanı kurtarmak için
müdahele cesareti gösterememek, bütün ahlakçılarımız tarafından kötü olarak
kabul edilir. Ancak bunun açıklaması söz konusu olduğunda ve bunun
aşılması ile ilgili teklifler söz konusu olduğunda önemli farklar ortaya
çıkmaktadır.
Bu bölümde biz bir taraftan felsefi gelenek içerisinde iyi ve kötü fiillerin
nasıl tasnif edildiğini dikkate almakla birlikte, genel olarak insanın ferdi
hayatında, kendisine has olarak sahip olduğu iyi ve kötü vasıfların neler
olduğunu ele alacağız. Faziletler ve reziletler nihai olarak fertlerin sıfatı
olduğu için, bu ayrım ferdi ahlakın da iki ana mevzusunu teşkil etmektedir.
0 Yanıt
1342 Gösterim