Konu: İlahiyat 1. Sınıf - İslam Sanatları Tarihi - Ünite 4 - Konu Anlatımı

[Ders Hocası]

*Hattatlara verilen en eski isimler katip, muharrir, verraktır.

*İslamın doğuşunda meşk ve cezm adıyla 2 ayrı forumda yazı bilinmekteydi.

*Hz.Peygamber mescidi nebevinin suffe denilen bölümünde ashabına bizzat ders vermiş okuma ve yazma yaygınlaştırılmış ve kurumsallaştırılmıştır..

*Geometrik yazı farklı dönemlerde en fazla işlendiği bölgeye nispetle mekki medeni ve son olarak kufi adını almıştır..

*Geometrik yazı taş üzerinde meşk hattı ise devlet kurumlarında günlük işlerde ve mektuplarda kullanılmıştır..

*Peygamberin vefatından önce yazıya geçirilmiş ezberlenmiş olan ayet ve surelerin 2 kapak arasında toplanıp güvence altına alınması hz.ebubekir zamanında olmuştur..

*Hz.Osman devrinde Zeyd b. Sabitin başkanlığında mekki medeni hatla siyaha yakın koyu renkle mushaflar parşömen (deri )üzerine yazılmıştır.

*Hz.Osman döneminde Kuran sayfalarını çoğaltarak kitap haline getirmiştir.

*Hüsn-i hatla yazan emeviler devrindeki ilk celi yazı hattatı Halid b. Ebü'l Heyyacdır.

*Emevi sarayında ücretle çalışan ve mushaf yazan malik b. dinarda adı geçen önemli hattatlardandır..

*Emevi devrinde yetişen ilk büyük yazı ıslahatçısı Kutbe el- muharrir dir..

*Arap hattının aslı fenike yazısına dayanan onun daha gelişmiş şekli olan nabati yazıya bağlanır..

*Mevzun ve asli harfler emevilerin son Abbasilerin ilk zamanlarında I.ve II.yüzyılda ortaya çıkmıştır..

*Arap alfabesindeki imla problemiyle ilgili ilk ciddi çalışmayı yapan Ebü'l Esved ed Düelidir..

*Dönem olarak ise Abdülmelik b. Mervan zamanıydı..

*Arap alfabesi ve imlasında en önemli ıslahatı yaparak bugünkü harekeleme usulünü ortaya koyan halil b. ahmeddir..

*Abbasiler zamanında dahhak adlı bir hattat kutbenin yapılarını daha da güzelleştirmiştir..

*11 yazının kurallarını koyan mem'un'un güçlü saray hattatı ahvel el muharrirdir..

*Abbasi döneminin 2 büyük hat üstadı abbasi veziri ibn mukle ve kardeşi ebü abdullah el hasandır..

*İbn Mukle aklamı sitte belirlenmesinde ilk önemli reformları yapmıştır..

*İbnül Bevvab aklamı sittede tespit ettiği estetik kaideleri daha ince geometrik nispetlere bağlamış 2.büyük hattatır..

*İbnül bevvabtan sonra aklamı sitteyi farklı biçimde ortaya koyan sanatkar yakut el müsta'sımdır..

*Aklamı sitte diye bilinen islami yazıları gelişme sırasına ve gruplarına göre tevki-rika, muhakkık, reyhani, sülüs, nesih yazılarıdır..

*Küfi islam doğuşundan itibaren mushaf yazımında kullanılan kitabe ve tezyinatında kullanılan celi şekline verilen isimdir..

*Kufi uslupları:
-cahiliye dönemi kufisi (cezm)
-asrı saadet kufisi(mekki, medeni)
-celi küfi
-tezyini ve çiçekli kufi
-örgülü kufi
-ma'kır, bannai, satanci

*Tevki-rika:hat sanatında sultanlara ait büyün belgelerin yazıldığı yazı çeşididir.

*Celi yazı her yazının tabii büyüklüğünden daha iri yazılara verilen addır..

*Sultan Mehmed zamanında aylıklı sanatkarların çalıştığı ehl-i hiref adı verilen bir teşkilatın varlığı bilinmektedir..

*Osmanlı hat ekölünün temeli büyük ölçüde amasyada atılmıştır..

*Hafız Osman Hilye-i şerifi düzenleyen ilk hattattır.

*Ta'lik İstanbulun fethinden sonra osmanlı meşihat dairesi ve ilmiyye sınıfının resmi yazısı olmuştur..

*Divani yazı tevki ve ta'lik hususiyetleri taşır..

*Osmanlı padişahlarına ait en eski tuğra örneği sultan orhan tuğrasıdır..

*Osmanlı 2 rik'a uslubu geliştirilmiştir..
-babıali memuralrından mümtaz efendinin eski rikası (babıali rikası)
-izzet efendi uslubu..

*Osmanlı ta'lik ekolünün kurucusu yesarizade izzet efendidir.. en güçlü üstatları sami efendi ve talebeleridir..

*Hz.Osman devrinde çoğalan mushaflar MEDENİ hatla yazılmıştır..

*Mevzun ve asli hatlar müsenna yazı tarzından geliştiği kabul edilmiştir..

*Hat sanatında birbirini takip eden ve aklamı sittenin doğmasında ve gelişmesinde rol oynayan üç üstad
-ibn mukle, ibnül bevuda, yakut el müta'sım..

*Osmanlılarda mimari ve levhalardan celi şekli en çok kullanılan yazı türü sülüstür.

*Osmanlı türk ta'lik ekolünün kurucusu Yesarizade Mustafa İzzet'tir.