XII. yüzyılın sonlarına doğru Mengücüklüler, Divriği ve çevresinde anıtsal
yapılarını ortaya koymuştur. Kale Camii 1180-1181 yılında Şehinşah b.
Süleyman tarafından Meragalı usta Hasan b. Firuz’a yaptırılmıştır. Dikine üç
nef halinde gelişen yapıda yanlarda dörder kubbe, ortada bir beşik tonoz
örtüyü meydana getirmektedir.
Bu eserde sanat heyecanı Büyük Selçuklu ve Karahanlılar’a kadar bağlanabilen çeşitli geometrik ve bitkisel süslemenin
yer aldığı portallerde görülür. Taş yanında tuğlanın da kullanıldığı bu
yapıdan sonra Mengücüklüler’in en önemli yapısı Divriği Ulucami ve
Şifahanesi’dir.
Mengücüklü döneminden Divriği Ulucamii ve Şifahanesi
Birbirinin yanında, bitişik olarak yer alan yapıları Ahmed Şah
bir külliye olarak 1228-1229 yılında yaptırmıştır. Şifahane de eşi Melike
Turan’ın adı geçer. Cami ve şifahane, mimari mekân ve emsalsiz taş işçiliği
ve şahane ahşap minberiyle erken devir Anadolu Türk mimarisinde ayrı bir
yere sahiptir.