Hz. Ali’nin, hilâfete geldikten sonra ilk icraatlarından biri Hz. Osman’ın
valililerini görevden azlederek yerlerine yeni valiler ataması olmuştur. Zira
Hz. Osman dönemindeki gelişmelerde valilerin büyük sorumluluklarının
olduğu düşünülüyordu.
Hz. Osman valilerini akrabalarından seçmeyi tercih etmişti. Hz. Ali ise
Hz. Osman döneminde mağdur edildiklerini düşünen muhalifleri tayin etti.
Bu arada yakınlarından da atamalar yaptı. Suriye valisi Muâviye b. Ebû
Süfyân’ın yerine Ensâr’dan Sehl b. Huneyf’i görevlendirdi. Sehl, görev
yerine ulaşamadan Tebük’te karşılaştığı Muâviye’nin adamları tarafından
geri çevrildi.
Basra’ya, Sehl’in kardeşi Osman b. Huneyf’i vali olarak gönderen Hz.
Ali, Cemel savaşından sonra bu göreve amcasının oğlu Abdullah b. Abbas’ı
getirdi. Amcası Hz. Abbas’ın diğer oğullarından Ubeydullah’ı Yemen
valiliğine; Kusem’i ise Mekke valiliğine tayin etti.
Kûfe’ye Umâre b. Şihâb tayin edildiyse de yolda karşılaştığı Tuleyha b.
Huveylid, Kûfelilerin Ebû Mûsâ el-Eş‘arî’den başkasını vali olarak kabul
etmediklerini söyleyerek geri dönmesini istedi. Bunun üzerine Umâre
Medine’ye döndü.
Mısır valiliğine Sakîfe toplantısında Ensâr’ın halife adayı olan Sa‘d b.
Ubâde’nin oğlu Kays b. Sa‘d görevlendirildi. Kays, Mısır’a gittiğinde halkın
siyasî çekişmeler sebebiyle ikiye bölündüğünü gördü. Hz. Ali bir süre sonra
Kays’ı görevden alarak yerine Muhammed b. Ebû Bekr’i atadı. Daha sonra
onu da görevden alarak -Hz. Osman’ın öldürülmesiyle sonuçlanan
ayaklanmada Kûfe’den gelen heyetin içinde yer alan- Eşter Mâlik enNeha‘î’yi
Mısır’a gönderdi. Ancak Eşter, Mısır’a ulaşamadan yolda
Muâviye’nin bir adamı tarafından zehirletilerek öldürüldü.
Muğîre b. Şu‘be, Hz. Ali’ye valilerin hepsini birden azletmemesini,
Suriye valisi Muâviye’yi görevde bırakmasını, aksi takdirde kendisini
akrabası Hz. Osman’ın öldürülmesi sebebiyle itham edeceğini söylediyse de
Hz. Ali bu tavsiyeleri dinlemedi.
Hz. Ali’nin önemli bir icraatı da Hz. Osman dönemindeki mali
uygulamaların bir kısmına son vermesiydi. Bunlardan biri Hz. Ömer
tarafından başlatılan ve Hz. Osman döneminde de devam eden, atıyyelerin
(yıllık maaş) kişilerin İslâm’a hizmetlerine göre verilmesi şeklindeki
uygulamadır. Hz. Ali, halife olduktan sonra atıyyeleri eşit bir şekilde
dağıtmaya başladı. Ayrıca Hz. Osman’ın bazı şahıslara tahsis ettiği arazileri
geri aldı. Bütün bu uygulamalar, Hz. Osman döneminde oluşan tepkileri
azaltmaya yönelikti.
Hz. Ali, ilk icraatlarında topluma hâkim olmak istediği gibi muhalefetin
taleplerini de dikkate almaya çalışmıştır. Ancak onun bazı icraatları, Hz.
Osman taraftarlarını, eski valilerin çevresindeki insanları, beklentileri
karşılanmayanları ve yeni icraatlardan rahatsızlık duyanları kendisine karşı
bir tutuma sürüklemiştir.
Halife olduktan sonra Hz. Ali’ye yönelik önemli taleplerden biri, Hz.
Osman’ın katillerini cezalandırmasıydı. Ancak Hz. Ali halife olduktan sonra
bu hususta arzu edilen adımları atamadı. Zira Hz. Osman’ın öldürülmesinde
etkisi olan ya da öldürülmesine taraftar olan bazı insanların siyasî etkisini
kıramıyordu. Bu durum Hz. Ali’ye karşı yükselen sesleri artırıyordu. Hz. Ali
ise Hz. Osman’ın öldürülmesi meselesinin siyasî istikrar sağlanamadan ele
alınmasının mümkün olmadığı kanaatindeydi.
Hz. Ali’nin ilk icraatlarından olan Hz. Osman’ın valilerinin değiştirilmesi,
Osman’ın yönetiminden rahatsızlık duyanların tepkilerini dindirme amacı da
taşıyan önemli bir karardı. Hz. Ali, valilerin değiştirilmesi gerektiğine inanıyor
ve onları değiştirmenin yönetici olarak hakkı olduğunu düşünüyordu. Ancak bu
kararı, kontrol edilemez olayların başlamasına sebep oldu.
0 Yanıt
1330 Gösterim