Hulefa-yi Râşidîn döneminde adlî işlerde Hz. Ömer’in çok ayrı bir yere sahip
olduğu bilinmektedir. Hz. Ebû Bekir’in hilafeti sırasında Medine’de kadılık
hizmetini üzerine alan Hz. Ömer kendi hilafeti döneminde bu göreve Ebü’dDerdâ’yı
getirmiştir.
Kazaî işleri kadılar, malî işleri haraç âmilleri yürütüyordu. Bu görevliler,
halife tarafından tayin ve azledilirdi. Vilayetlere ilk kadı tayinini Hz.Ömer
yaptı. Bazen vali de kadı tayin ederdi. Bu sistem dört halife dönemi sonuna
kadar böyle devam etti. Hz.Ömer, Ebü’d-Derdâ’yı Medine, Şüreyh b. Hâris
el-Kindî’yi Kûfe, Ebû Mûsâ el-Eş‘arî’yi Basra ve Osman b. Kays’ı Mısır
kadılığına tayin etmiştir.
Hz. Ömer, birçok vilayette adlî ve malî işleri genel idareden ayırıp
buralara doğrudan kendisine bağlı kadı ve vergi memurları göndermeye
başladı. Ancak bu görevlerin kesin biçimde birbirinden ayrılmadığı
görülmektedir.
Hz. Ömer, Dımaşk Valisi Muaviye’ye gönderdiği yargılama hukukuyla
ilgili yazılı talimatlarla İslâm tarihinde mümtaz bir yer kazanmıştır. Hz.
Ömer’in, kadının tarafsızlığını, tarafların delil getirme yükümlülüklerini,
hâkimin yanlış kararından dönmesini, Kitap ve Sünnet’te bulunmayan
hususlarda kıyasa başvurulmasını ve yalancılığı anlaşılıncaya kadar her
müslümanın şahit kabul edilmesi gerektiğini belirtmesi bu konuda önemli bir
gelişmedir. Delillerin maddi olarak ortaya konulması, maddi delillerin
bulunmadığı hallerde yemine başvurulması gibi hukukun yargılama usulüyle
ilgili belli başlı esaslarını koyması yine onun tarafından atılmış ileri bir
adımdır.
Hz. Ömer, Suriye bölgesi başkomutanı Ebû Ubeyde b. Cerrâh’a yazdığı
mektuplarda da yargılama sırasında fakir ve yabancı kimselere yumuşak
davranmasını ve onlarla iyi münasebetler kurmasını istemiştir.
0 Yanıt
1423 Gösterim