GİRİŞ
1. Cilt sanatın uygulamasına Türkçe’de ne denir?
Cevap: Teclîd denir.
2. Osmanlı Türkleri’nde kitabın başladığı sayfaların
önündeki kaba ne denirdi?
Cevap: Üst kap.
3. Kap üstlerine kalıp yardımıyla basılan bölümlerden
ortadaki beyzî (yumurtamsı) şekilli bölüme ne ad verilir?
Cevap: Şemse denilir.
4. Kitap boyu kareden dikdörtgene dönüştükten sonra,
şemsenin şekli beyzîye çevrilmiş olsa da, üstünde ve
altında kalan boşlukları doldurmak için buralara eklenen
parçalara ne ad verilir?
Cevap: Salbek (selbek) adı verilir.
5. Bir kapta, şemse ve salbekin dışında tabii deri olarak
bırakılan boşluktan sonraki dört köşeyi bağlayıcı nitelikte
yer alan bölümlere n e denir?
Cevap: Köşebend denir.
6. Alt kaba bağlı olarak pek çok kitap kabında görülen
beşgen şekilli kısma ne ad verilir?
Cevap: Mıkleb adı verilir.
7. Ezilip jelatinli suyla karıştırılarak elde edilen
zermürekkep (altın mürekkebi) ile deriyle kaplanmış kabın
üzerine fırçayla desenler işlenilip parlatılması ile elde
edilen kaplara ne denir?
Cevap: Yazma kap veya yazma cilt adı verilir.
8. Masif altınlanmış desenlerin üzerinde yekşah demiri
yürütülerek çukurlaştırılan ince kanallar açılmasına ne
denir?
Cevap: Yekşah kap denir.
9. Zermürekkeple kabın üstüne kafes tarzında geometrik
çizgiler çizilip kesişen yerler nokta demiriyle
çukurlaştırılmasına ne denir?
Cevap: Zilbahar kap denir.
10. Bilhassa XIX. yüzyılda zermürekkep ve gerektiğinde
ilâve renklerle ve fırçayla işlenen Batı tarzı çiçeklerin yer
aldığı yazma kaplara ne denir?
Cevap: Şükûfe cilt (şükûfe kap) denir.
11. Motiflerin altın sürülmeden deri renginde
bırakılmasına ne ad verilir?
Cevap: Soğuk şemse denir.
12. Kalıpla basılmış desenlerin hem girintili hem çıkıntılı
yerlerine fırça ile zermürekkep sürülüp parlatılmasına ne
denir?
Cevap: Mülemma‘ şemse denir.
13. Kitap kabında deri renginden başka, fazladan bir veya
birkaç renk de yer alıyorsa böyle kaplara ne denir?
Cevap: Mülevven şemse adı verilir.
14. Kabın üstünde desenin belirli noktalarına çakma
yoluyla kıymetli taşlar da yer alıyorsa buna ne ad verilir?
Cevap: Murassa‘ kap denir.
15. Desenler mukavvaya henüz yapıştırılmamış olan deri
üzerine altın iplikle işlendiyse buna ne denir?
Cevap: Zerdûz kap denir.
16. Desenler mukavvaya henüz yapıştırılmamış olan deri
üzerine gümüş iplikle işlendiyse buna ne ad verilir?
Cevap: Sîmdûz kap denir.
17. Türklerde cilt sanatına İslâmiyet’e giriş öncesi nerede
rastlanır ?
Cevap: Doğu Türkistan’daki Uygur Türkleri’nden kalma
bazı eserlerde, sanki sonradan geliştirilen ciltleme
tekniğinin ilkel şeklini hatırlatan izlere rastlanmıştır.
18. Asya kıtasında cilt sanatının en güzel örnekleri
hangileridir?
Cevap: Timurlular’ın bıraktığı Herat ciltleridir.
19. Osmanlı devri kitap kaplarınıda kimin etkileri
görülür?
Cevap: İlk örneklerinde Selçuklu tesiri belirgindir. Fâtih
Sultan Mehmed devrinde (1451-1481) yapılan ciltlerde
Timurlu, Akkoyunlu ve Karakoyunlu tesirleri de görülür.
EBRU
20. Kitreli su üzerine serpilen boyalarla bezenmiş kâğıt ve
bunu hazırlama sanatına ne denir?
Cevap: Ebru denir.
21. Almanya , Fransa ve İtalya’da ebru sanatı hangi
adlarla tanınmıştır?
Cevap: Mermer kâğıdı veya Türk mermer kâğıdı, hatta
sadece Türk kâğıdı adıyla tanınmıştır.
22. Ebruculukta hangi boyalar kullanılır?
Cevap: Tabiattaki renkli kaya ve topraklardan elde edilen
ve toprak boya denilen boyalar kullanılır.
23. Ebruculukta kullanılan boyalar hangilerdir?
Cevap: Sarı renk için zırnık (arsenik sülfür); mavi renk
için çivit ağacından elde edilen ve en makbûlü Pakistan’ın
Lahur (Lahor) şehrinden gelen Lâhur çividi; siyah renk
için is mürekkebinin de ana maddesi olan balmumu isi
veya beziryağı isi; lâciverd renk için Afganistan’daki
Bedahşan’dan gelen ve lâcivert taşı (lapislazuli) adıyla
bilinen Bedahşî lâciverdi; beyaz renk için isfidaç (üstübeç,
bazik kurşun karbonat); tuğla kırmızısı renk için gülbahar
(demir oksitleri fazla olan bir toprak boya cinsi); morumsu
vişneçürüğü renk için Hindistan’da bazı dalların üstünde
şebnem şeklinde oluşan lök (lak) maddesi; tütün rengi için
Çamlıca toprağı. Boya çeşitleri sınırlı olmakla beraber,
bunların birbirine katılmasıyla yeni renkler (meselâ: yeşil
renk, zırnık ve Lahur çividi karışımıyla bulunur) elde
edilmesi sağlanmıştır.
24. Teknenin içine konulacak suya kıvam vermek, böylece
serpilen boyaların çökmesini önlemek için kullanılan ve
geven isimli çalı sınıfından bir Anadolu bitkisinin salgısı
olan maddeye ne denir?
Cevap: Kitre.
25. Ebruculukta kullanılan alet ve malzemeler nelerdir?
Cevap: Boyalar, Ebru Teknesi, Kitre, Öd, Fırça, Tarak,
Tel çubuk.
26. Her yeni atılan renk, içindeki öd miktarına göre daha
evvel atılanları itip sıkıştırarak kendisine yer açar, bu
tarzdaki ebruya ne ad verilir?
Cevap: Battal ebrusu adı verilir.
27. Renkler battal ebrusu hazırlar gibi serpildikten sonra,
ucu kitreli suya dokundurulmak şartıyla ince tel çubuk
önce yukarıdan aşağıya veya sağdan sola, sonra da diğer
yönde keskin ve muntazam hareketlerle bütün satıhta
yürütülürse, ortaya çıkan ebruya ne ad verilir?
Cevap: Tarama (gelgit) ebrusu denir.
28. Tel çubuk yardımıyla kenardan merkeze doğru
helezonî hareketler yapılırsa hangi tür ebrular elde edilir?
Cevap: Mutaf ebrusu veya bülbül yuvası adıyla anılan
ebrular elde edilir.
29. Osmanlı devrinin tanınmış ebrucularından Ayasofya
Camii hatibi Mehmed Efendi’nin (ö.1773) buluşu olan
ebru çeşidine ne ad verilir?
Cevap: Hatip ebrusu denir.
30. Çiçekli ebrular, sanat tarihimizde nasıl tanınır?
Cevap: Necmeddin ebrusu adıyla tanınır.
31. Eski yazma kitaplarda kâğıttaki yazı sahasının ayrı,
etrafının ayrı renge boyanmasına ne ad verilir?
Cevap: Akkâse denir.
32. İsimleri zamanımıza gelen Osmanlı ebru sanatkârları
kimlerdir?
Cevap: Şebek Mehmed Efendi, Hatib Mehmed Efendi,
Şeyh Sâdık Efendi, Hezarfen İbrahim Edhem Efendi.
33. Ebru nerelerde kullanılır?
Cevap: Kitapların ciltlenmesinde (ebru kap) ve yan kâğıdı
olarak, bundan başka kıt‘a ve levhaların iç ve dış
pervazlarında, ayrıca koltuk denilen kısımlarında çok
kullanılmıştır.
0 Yanıt
2088 Gösterim