GİRİŞ
1. Bilinen en erken tarihli tezhip örneği hangisidir?
Cevap: 1435 tarihli Makāsıdü’l-elhân adlı bir mûsiki
nazariyat kitabıdır.
2. Osmanlı tezhip sanatının en parlak devri ne zamandır?
Cevap: Sultan II. Bayezid dönemi ve XVI. Yüzyıl.
TEZHİP
3. Arapça’da “altınlamak” mânasına gelen tezhip
kelimesi ezilmiş varak altın ve çeşitli renklerin
kullanılmasıyla yapılan cazip kitap sanatına ne denir?
Cevap: Tezhip denir.
4. Tezhip sanatının asıl malzemezi nedir?
Cevap: Altın’dır.
5. Tezhip’te ana renkler hangileridir?
Cevap: Siyah, beyaz, lâciverd, mâi (mavi), kırmızı
(surh, verminyon) , parlak kırmızı , tuğla kırmızısı, sarı,
turuncu , yeşil.
6. Tezhip sanatının başlıca aleti nedir?
Cevap: Adı kılkalem olarak geçen fırça.
7. Sanatkâr’ın motifleri gerçekçi bir bakışla tabiattan
alması , esas çizgilerini koruyarak ayrıntılarını atması ve
buna kendi zevk ve görüşlerini de katarak çizmesine ne
denir?
Cevap: Üslûplaştırma veya üslûba çekme.
8. Bitki kaynaklı motifler hangi grupta toplanır?
Cevap: Hatâyî grubu.
9. Hatâyî grubu adı altında toplanan motifler nelerdir?
Cevap: Yaprak, penç, goncagül, hatâyî, yarı
üslûplaştırılmış çiçekler (gül, lâle, karanfil, bahar ağacı,
zambak vb.).
10. Tezhip sanatında çiçeklere ne ad verilir?
Cevap: Şükûfe .
11. Hayvan motifleri nelerden oluşur?
Cevap: Hayal mahsulü efsanevî hayvan motifleri (ejder,
sîmurg, ki’lin ) ve tabiat kaynaklı, üslûplaştırılmış hayvan
motifleri (aslan, pars, tavşan, geyik ve çeşitli kuşlar)
12. Sembolik düşünce mahsulü motifler hangisidir?
Cevap: Çintamani motifi.
13. Hayvansal çıkışlı motifler hangileridir?
Cevap: Münhanî ve rûmî motifler.
14. Her devirde önemli bir motif olarak kullanılan ve pek
çok çeşidi bulunan rûmî motifin ismi ne demektir?
Cevap: Anadolu”ya ait demektir.
15. Motiflerin, belli bir üslûp ve usul çerçevesinde bir
araya gelmesiyle hazırlanan şey nedir?
Cevap: Desen.
16. Sınırı olmayan sonsuzluğu ifade eden desen
hangisidir?
Cevap: Helezon.
17. Tezyinî motifler, desendeki yerlerine ve görevlerine
göre hangi grupta toplanır?
Cevap:
1. Desenin hâkim noktalarında kullanılan, büyükçe
ve ayrıntılı ana motifler,
2. Boşlukları dolduran, deseni zenginleştiren,
sapların kesişme noktalarını kapatan, daha küçük
ve sade görünüşlü yardımcı motifler.
18. Hazırlanış biçimleri dikkate alınırsa desenler kaç
grup’tur?
Cevap:
1. Pano özelliği taşıyan desenler.
2. Ulama (raport) desenler.
3. Geometrili desenler.
NAKKAŞHANELER
19. Ehl-i Hiref nedir?
Cevap: Saray sanatkârları topluluğu’dur.
20. Hükümdar sarayı bünyesinde nakkaşhane bulunması
Türklerde ne zamandan beri süregelmektedir?
Cevap: Uygur Türklerinden, Anadolu Selçukluları’ndan
ve Timurlu sarayından beri süregelmektedir.
TEZHİP ÇEŞİTLERİ
21. Tezhipte en çok kullanılan tarz hangisidir?
Cevap: Klasik tarz.
22. Kâğıda geçirilen desende ilk olarak gereken kısımlara
jelatinli su yardımıyla altın sürülüp mühre ile parlatılıp,
çiçeklerin astar renkleri konduktan sonra tahrirler
çekilerek , daha sonra zemin rengi ve çiçeklerin renkleri
ilave edildiği ,tığlarla bezeme ile son bulan tarz
hangisidir?
Cevap: Klasik tarz.
23. Tezhip sanatında iki renk veya tek renk altının mat ve
parlak şekillerinin kullanılarak işlenmesiyle ortaya çıkan
klasik tezhip tekniğine ne denir?
Cevap: Zerenderzer.
24. Sulu altınla gölge verilip koyu altınla tahrirlenen
bezeme üslûbuna ne ad verilir?
Cevap: Halkârî.
25. Halkârîde boya ile altının birlikte kullanılması
tarzındaki bezemeye zer- şikâf; altınla gölgelendirmenin
ince fırçayla taranarak yapılmasına ne denir?
Cevap: Tarama halkârî.
26. Tahrirleri birbirine paralel iki çizgi halinde çizilen
desenlere verilen isim nedir?
Cevap: Çifttahrir (Havalı).
27. Varak altının kalbur şeklinde delikli bir kutuya
konulup içinde kuru fırçanın hareket ettirilmesiyle altın
parçalarının kalburun deliklerinden aşağıya dökülmesi
işlemine ne ad verilir?
Cevap: Zerefşan (Altın Serpme).
28. Tezhip sanatı nerelerde kullanılır?
Cevap: Mushafların el yazması eserlerin, hüsn-i hat
levhalarının, murakka‘ların (yazı albümü), kıtaların, berat
ve fermanların bezenmesinde önemli rol oynar.
29. Yazma kitaplarda esas metnin başladığı ilk sayfanın
arkasındaki sayfa veya sayfalar için kullanılan tabir
nedir?
Cevap: Zahriye.
30. Metin dışında kalan sahaya tezhibi yaptıran şahısların
önemine göre işlenen tezhibe ne ad verilir?
Cevap: Zahriye tezhibi.
31. El yazması kitaplarda metnin başladığı tezhipli
sayfalara ne ad verilir?
Cevap: Serlevha (Dîbâce) Tezhibi.
32. Yazma kitaplarda fasıl veya bahir adı verilen her bir
bölümün başında bulunan, mushaflarda ise her sûrenin
başladığı yeri gösteren tezhipli sahalara ne denir?
Cevap: Bölümbaşı (bahirbaşı, fasılbaşı, sûrebaşı)
Tezhibi.
33. Yazma eserin diğer sayfalarında yazı alanı, farklı
kalınlıkta ve farklı renkte tahrirlenmiş altın cetvellerle
çerçevelenmesine ne denir?
Cevap: Durak.
34. En çok karşılaştığımız duraklar hangileridir?
Cevap: Şeşhâne durak (altıgen nokta), mücevher durak
(geçmeli nokta), helezon durak ve pençhâne durak
çeşitleridir.
35. Desen ve işçilik olarak tezhip sanatının en seçkin ve en
yüksek seviyede eserleri hangi devrin eserleridir?
Cevap: Timur devrinin eserleridir.
36. Fâtih Sultan Mehmed devrinde hazırlanan yazma
eserlerde görülen tezhip hangi üsluptadır?
Cevap: Baba Nakkāş üslûbu.
37. Tezhip te Osmanlı devri saray üslûpları nelerdir?
Cevap: A. Baba Nakkāş Üslûbu, B. Sazyolu Üslûbu, C.
Kara Memi Üslûbu, D. Ali Üsküdârî Üslûbu, E. Atâ Yolu
(Pesend) Üslûbu, F. İlhanlı ve Memlük Üslûbu, G. Safevî
Dönemi Tezhip Üslûbu.
0 Yanıt
1994 Gösterim