DİLBİLGİSİ İSİM CÜMLESİNİN ÖGELERİ
Arapçada isimle başlayan cümleye isim cümlesi denir. İsim cümlesinin iki unsuru vardır: Mübtedâ ( مبتدأ ) ve haber ( . (خبر
Mübteda ve Haber
Mübteda, sözün kendisiyle başlayıp hükmün üzerine kurulduğu öznedir. Haber ise mübtedaya dayandırılan ve ondan bahseden unsurdur, yüklemdir.Mübteda genellikle marife (belirli, özel isim), haber ise genellikle nekre (belirsiz) isimden olur.
Bunu bir örnek üzerinde gösterelim:
(Ali öğrencidir.) عليٌّ طالبٌ
Bu cümle bir isim cümlesidir, isimle başlamıştır, Ali’nin öğrenci olduğundan bahsedilmiştir. Cümlede عَلِيٌّ mübteda (özne) ve marifedir çünkü özel isimdir, طَالِبٌ kelimesi haberdir (yüklem) ve nekredir. Cümlenin her iki unsuru da merfû‘dur, burada mübteda ve haberin her ikisi tekil isim oldukları için son harflerinin harekesi olan zamme ile merfû‘ olmuşlardır.
Şu örneklerde mübteda ve haberin yapısına ve irabına dikkat ediniz:
(Kitap arkadaştır.) الكتابُ صَدِيقٌ
(Yağmur yağmaktadır.) . المطََرُ نَازِلٌ
(Fiyatlar yüksektir.) . الأَسْعَارُ مُرْتَفِعَةٌ
(Spor yararlıdır.). الرِّيَاضَةُ مُفِيدَةٌ
Haberin birden fazla kelimeden oluşması (taadüdü) mümkündür. Örnek olarak, “Muhammet, şairdir yazardır hikâyecidir” anlamındaki şu sözü verebiliriz:
( مُحَمَّدٌ شاعِرٌ كاتِبٌ قاصٌّ ) Şu ayette geçen habere dikkat ediniz:
هُوَ الغَفُورُ الوَدُودُ ذوالعَرشِ المجَِيدِ.
“O bağışlayandır, sevendir, Arş’ın sahibidir, yücedir.”(Buruc/85, 14-15) İsim cümlesi hakkında geniş bilgi edinmek için M. Meral Çörtü’nün Arapça Dilbilgisi (Nahiv) adlı kitabına bakınız.
Bir cümlenin oluşması için özne ile yüklemin (mübteda-haber) birbirlerine dayandırılması (isnadı), kurallar çerçevesinde birbirleriyle ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Bu ilişkinin kurallı olması gerektiği gibi anlamlı olması da gerekmektedir. Çünkü cümle bir anlamı ortaya koyan sistemli bir yapıdır. Her kelime bir birine dayandırılarak cümle oluşturulamaz, oluşturulsa bile anlamsız bir söz dizimi olur. Zira kelimeler cümle içinde anlam kazanırlar.
0 Yanıt
2071 Gösterim