İlk Dönem Kelâmî Şahsiyetler
MA’BED el- CÜHENİ
Ø Kaderin olmadığı ezelde kulların fiillerinin belirlenmediği fikrini ilkolarak yüksek sesle söyleyendir. Ø İnsanı fiillerinde hür kabul eder.
§ Kader konusunda ilk konuşanlar Ma’bed el- CÜHENİ ve Gaylan ed- DIMAŞKİ ‘dir §Bu iki kişinin görüşleri doğrultusunda Kaderiye fırkası gelişmiştir.
*Bu kişilerin fikirlerini açıklamasından evvel Ebu Zer el –Gıfari isimli zatMüslümanların mallarını Allah’ın malı ilan etti ve kendilerine yönetimin ve bumallar üzerinde tasarruf etmenin ilahi kader ile geçtiğini söyledi. Cüheni veDımaşki ‘nin fikirlerinde bu görüşe karşı çıkmanın da etkisi olmuştur.
Hayatta bulunan sahabe bunların görüşlerine karşı çıkmıştır. ( Selamlarınıalmayın selam vermeyin cenaze namazlarını kılmayın demişlerdir. ) Ø Siyasifikir ve faaliyetlerinden dolayı idam edilmiştir. Ø Mutezilenin fikirlerini oldukçaetkilemiştir. Bazıları onları mutezilenin Medine grubu olarak sayarlar. Ø Yahyabin. Main Ebu Hatim darekutni İbni Hacer gibi âlimler ise onu hadis rivayetindegüvenilir kişilerden kabul etmiştir. GAYLAN ed- DIMEŞKÎ
! Gaylan Ma’bed ile irade hürriyedi ile ilgili fikirleriyle Kaderiyyefırkasının temellerini atmıştır. ! Başlangıçta Emevi yönetimiyle arası iyiydi.Kaderi inkâra gidip halkı yönetime karşı kışkırttı. Emevilerin ekonomipolitikasını eleştirdi. Emevi halifeliğini tanımadığını ilan etti. Bunlarınsonunda idam edildi. § Gaylan çeşitli kaynaklarda farklı gruplar içindeanılmıştır. Bunlar ; Mürcie Kaderiyye Mutezile dir. § Mürcie içinde anılmasınınsebepelri
! İmanı kalbin tasdiki dilin ikrarı olarak kabul eder. ! Ameli imana dahiletmez. ! Büyük günah işleyenin kâfir olmadığı görüşündendir. Mutezile ileanılmasının sebepleri
! Mutezilenin “Usulü Hamse “prensiplerinin ilk dile getiren ilk şekillendirenkişidir. ! İlahi sıfatlar zatın aynıdır fikri Mutezilenin TEVHİD anlayışıylabağdaşır. ! K.K yaratılmıştır fikri mutezileyle aynıdır. ! İrade hürriyetiyleilgili fikirleri Mutezilenin ADALET prensibinin şekillenmesinde önemliolmuştur. Bu nedenle Kaderiyye ‘nin Ma’bed El Cüheni’den sonra ikinci önmliisim olarak sayılmaktadır.
İmametle ilgili Görüşü ! İmamet konusunda liyakat ve vasıf iilkelerine ağırlıkvermiştir. ! Ona göre halife K.K ve Sünneti iyi bilmelidir. ! Ümmet üzerindeittifak ettiği takdirde Kureyş dışından biri de halife olabilir. CA’Db.DİRHEMİlahi sıfatlar halkul Kur’an insanların fiilleri konularını İslamdüşünce tarihinde ilk konuşan kelamcılardan biridir. Fikirleri ölümünden sonrayayılmıştır. Cehmiyye olarak anılmıştır. Akılla nass çatışırsa akıl esasalınarak nass buna göre tevil edilmesi gerektiğini ilk savunan kişidir.
Bazı Kelami Görüşleri ! Alah’ın zatı dışında kadim sıfatları yoktur. ! Allahyarattıklarına benzemez. Yedvechayn ifadeleri tevil edilemez. ! K.Kyaratılmıştır. ! İnsan fiillerinde özgürdür.
Ca’d inançla ilgili konuları aklın ışığında açıklamaya çalışan ilkkelamcılardan olduğuna şüphe yoktur. CEHM b. SAFVANØ Ca’d bin Dirhem’denetkilenmiştir. Ø İlk kelamcılardandır. Ø CEHMİYYE fırkasının kurucusudur.
Görüşleri : ! K.K hadistir.(yaratılmıştır.) ! İnsanın iradesi yoktur. Olupolacaklar evvelden bellidir. ! Kadim sıfatları inkâr eder. ! Allah’a subuti vehaberi sıfatlar nisbet edilemez. ! Allah yarattıklarına benzemez. ! Allah’tanbaşka her şey sonradan yaratılmıştır. ! Allah’ın ezelde âlim ve kadir sıfatlarıyoktur. Çünkü ilahi kudrete konu olacak nesne yoktur. Yarattıklarını yaratmadanevvel onlarla ilgili bilgisi yoktur. Çünkü var olmayanla ilgili bilgi sahibiolunamaz. ! Yed vech gibi ifadeler zahiren alınamaz. Uygun şekilde teviledilmelidir. ! İnsanın fiillerinde bir gücü yoktur. Mutlak olarak cebr altındadır.( İnsan fiilleriyle ilgili olarak Kaderiyyenin tam tersini savunur.) ! İmanAllah’ı bilmek küfür ise bilmemektir. (kişi Allah’ı bilip tanıdıktan sonradiliyle inkâr ederse küfre girmiş olmaz. Çünkü ilim ve marifet inkâr ile yokolmaz. ) ! İmanın mahiyeti gibi derecesi de değişmez. Peygamber (SAV) ile diğermüminler arsında iman bakımından bir fark yoktur. ! Allah ahrettegörülmeyecektir. ! Kabir azabı sırat mizan yoktur. ! Cennet de cehennem deebedi değildir. Ehli bir süre sonra yok olacaktır.
Ø Emevilere karşı isyan hareketlerine katılmıştır. Siyasete dâhil olmuştur. ØEbu Hanife ve Vasıl b. Ata ile karşılaşmıştır. Ø Tefsirci Mukatıl b. Süleymanile münazaralar yapmıştır. EBU HANİFEAkaid Konularında İstifade Ettiği EhliBeyt Alimleri Hz.Ali Zeyd b. Ali Muhammed el Bakır Cafer es Sıddık
Görüşlerinin şekillenmesinde etkili olduğu kimseler Abdullah b. Mes’ud HasanBasri Ata b. Rebah Sa’id b. Müseyyeb Ömer b. Abdülaziz
Görüşleri Ebu Yusuf Ebu Muti el Behli Ebu mukatil es Semerkandi tarafından kalemealınmıştır.
El alim ve’l müteallim
El Fıkhul Ekber
El fıkhul ebsat
Er risale
El vasiyye
Ø Ebu Hanife K.K ‘e ve ona aykırı olmayan sahih hadislere dayanarak İslamakaidini belirlemeye çalışmıştır. O naklin yanında aklı ihmal etmemiş itikadi meseleleriaçıklamak için aklî kıyas yapmıştır.
Görüşleri :
Uluhiyet : ! Allah her şeyin yaratıcısıdır. ! İnsan davet almadan da Allah’ıbulabilir. ! Allah’ın zati ve fiili sıfatları vardır. ! Allah’ın zatısıfatlarından ayrı düşünülemez. İsim ve sıfatları ezelidir. ! Allah’ınkendisine nispet ettiği sıfatlardan başkası fikir yürütülerek nispet edilemez.! Allah sayı itibariyle değil eşi benzeri olmaması ile birdir. ! Nassla Allah’anisbet edilen vech yed nefs nüzül gibi sıfatların keyfiyeti bilinemez. Bunlartevil de edilemez. Nasıllıkları sorulmadan öylece iman edilir. Halkul Kur’an :! Kur’an Allah’ın kelamıdır ve mahlûk değildir. ! Kur’an’ı telaffuz edişimizyazışımız mahlûktur. Allah’ın kelamı olan Kur’a mahlûk değildir. Kader: ! Herşey Allah’ın takdir ve kazasına göre cereyan eder. ! Kullarda fiilleriserbestçe yapabilme iradesi vardır.
Peygamberlik: ! Peygamberlerin gösterdikleri mucizeler de haktır. ! PeygamberinAyın yarılması miraç gibi mucizeleri de haktır. ! Peygamberler şirkten ve büyükgünahlardan korunmuşlardır. Sadece küçük zelleler işleyebilirler. ! Tümpeygamberler tevhid esasına dayalı bir din getirmişlerdir. ! Allah’a inandığıhalde peygamberin nübüvvetini benimsemeyen Allah’a da iman etmiş olmaz. Ahiret:! Kabir azabı haktır. ! İnsanların ölümden sonra dirilmesi ve amellerinintartılması haktır. ! Müminlerin günahları sebebiyle görecekleri muameleAllah’ın takdiridir. ! Sadece peygamberler ve hakkında nasslar bulunanlardoğrudan cennete gideceklerdir. ! Allah Teala keyfiyetini bilemeyeceğimizşekilde müminlere görünecektir. İman Amel ilişkisi: ! İmanın asli unsuru kalbentasdiktir. Artmaz ve eksilmez. ! Peygamberler ve melekler dahil bütünmüminlerin imanı aynıdır veya birbirine benzer. ! Günah işlemek mümini imandançıkarmaz. (Hz. Ali dekendisiyle savaşanları mimin olarak nitelendirmiş) ! Müminkararlı olarak bn müminim demelidir. İman şüphe kaldırmaz.
Tekfir : Ø Ebu Hanife’ye göre insanların kendi beyanları ibadet şekilleri dinialamet sayılan kıyafetleri tekfir sebebi olabilir. Ø K.K tefsir ve te’vil edipümmetin çoğunluğuna aykırı da olsa hükümler çıkaranlar yahut Hz peygamberenispet edilen hadislere dayalı bazı itikadi hususları tevatüren gelmediği içinkabul etmeyen kimseler tekfir edilemez.
Tekfir edilebilecekler; ! Allah’ın sıfatlarını inkâr eden ! Allah Teâlâ’yıyaratılmışlara benzeten ! Kaderi inkar eden inanmayan ! K.K nın nasslarınıinkâr eden kabul etmeyen ! Günah işlemeyi helal sayan ! K.K nın bir harfinidahi inkâr eden
İmamet : ! Devlet başkanı müminlerin bir araya gelip istişarede bulunmalarıylaseçilmelidir. ! Hz. Ali muhalifleriyle olan anlaşmazlıklarında haklıdır. HASANBASRİTalebeleri ; Eyyub es Sahtiyani Katabe b. Diame Amr b. Ubeyd Vasıl b. AtaMalik b. Dinar
Görüşleri : Uluhiyet : ! Allah Teâlâ’nın kemal sıfatları vardır onlarlanitelenir. ! Allah Teala ahrette görülecektir. Kader : ! Kulların iradeleriyleyaptıkları fiillerin ilahi takdirin zorlayıcı tesirinde olmaz. § Bu görüşüEhlisünnetle bağdaşır. Peygamberlik: ! Kadından peygamber gönderilmemiştir. ! Peygamberinisra ve miracı bedenen değil ruhen olmuştur.Ahiret : ! Kalbinde iman bulunup dagünahlarını çekmek üzere cehenneme giren kimseler ilahi şefaat sayesinde oradançıkacaktır. ! Ergenlik çağına girmeden ölen kâfir çocukları cehennemegirmeyecektir. İman –Amel İlişkisi : ! Gerçek iman kişiyi dinin buyruklarınaitaat etmeye sevk eder. ! Amelsiz imanın bir değeri yoktur. ! Dolayısıyla imanartar eksilir. ! Büyük günah işleyen kimse münafıktır. (kâfir anlamında değil)§ Hasan Basri ’ nin büyük günah işleyeni mümin kabul ettiğini de nakledenlerolmuştur.
0 Yanıt
1756 Gösterim