FELSEFE ARAYIŞLARI VE CEVAPLARI (Tehafütler geleneği)
1. Eleştiri sözcüğünün kökeni nedir?,
Yunanca ‘ yargılama,ayırt etme ‘ anlamına gelen krisis sözcüğünden gelmektedir.
2. terim olarak ne ifade eder?
Bir kişiyi,bir düşünceyi ,bir eseri,sistemi,alternatif görüşleri belirterek titiz bir incelemeye tabi tutmaktır..bu anlamda felsefi düşünce de ELEŞTİREL bir düşüncedir…
3. eleştiri hangi amaçlarla yapılır?
* hakikati keşfetmek amacıyla yapılan eleştiriler * eleştiri yapanın kendisini, yabancısı olduğu düşüncelere karşı koymak amacıyla yapılan eleştiriler * siyasi egemenliklerini kuvvetlendirmek için, problem teşkil eden fikirlere karşı âlimlerin görevlendirilmesiyle yapılan eleştiriler…
4.yunan felsefesinin tercümesiyle Müslüman düşünürler kaça ayrıldı?
3’ e : 1) sırf felsefe yapanlar 2) felsefeyi dinle uzlaştıranlar ( bunlar filozoflar ) 3) felsefi metotla dini savunanlar ( bunlar da kelamcılar oluyor )
5.felsefenin Müslüman toplumlarda kabul görmesini sağlayan ?
Kindi, Farabi ve İbni sina’nınfelsefeyi dinle uzlaştırma çabaları
6.İslam Dünyasında sırf felsefe yaparak , felsefeyi Batıni fikirlerine alet edenler?,
Selçuklu dönemindeki Batıniliktir… bu hareket siyasi anlamda çok sorunlara sebep oldu… Dolayısıyla batınıliye olan tepkiden felsefe de nasibini aldı…
7.başlangıçta felsefeyi tamamen reddeden ekoller?
Hanbelî-Zahiri fıkıh ve hadis ekolü * klasik selefiyye * ilk dönem Şia * Malikiler *ilk Şafiiler
8.reddetme sebepleri?
İnsanın ihtiyaç duyduğu her şey Kur’an ve hadislerin zahirinde mevcuttur, Kur’an ve sünnet dışı dinle ilgili tüm yorumlar bid’attir…
9.dinden felsefeye olan kelamcılarla, felsefeden dine olan Filozofların oluşturduğu sistemlerde telif edilmek istenen unsurlar nelerdir?
1. Âlem ezeli ve ebedi midir? 2. iki Allah mümkün müdür (haşa, tövbe estağfurullah, ilahiyat okuycaz derken çarpılmasak bari J ) 3.Allah (C.C.) ‘ın zatı ve sıfatları nelerdir? 4. Allah (C.C.) tarif edilebilir mi? 5. Allah (C.C.) zatını, gayrını ve cüz’ileri bilir mi? 6. Gök canlı mıdır? 7. Gök ruhları cüz2ileri bilir mi? 8.ruh nedir? 9.cesetler dirilir mi? 10. Mucize mümkün müdür?
10.İslam dünyasında felsefi alandaki eleştirileri ortaya çıkaran sebepler nelerdir?
* felsefenin siyasi hareketlerce kullanılması ( hassan sabahın felsefeyi kullanarak dine Batıni yorumlar getirmesi gibi)
* Şii Batıniliğinin gelişerek Selçuklunun siyasi gücünü zayıflatan bir tarza dönmesi ( Nizamülmülk bundan çok rahatsız olmuş ve o devrin büyük hocası Gazali bu fikirlerin kaynağın araştırıp, eleştirmek için saray tarafından görevlendirilmiştir.)
11.tehafüt geleneği nasıl başlamıştır?
10.sorunun cevabının devamı olarak; saray tarafından görevlendirilen Gazali TEHAFÜTÜL FELASİFE eserini yazmış ve böylece tehafüt geleneği başlamıştır…
12.Türkçede tehafüt kelimesinin karşılığı?
Daha çok “ tutarsızlık” anlamında. Yanısıra “ yıkım, çöküntü, acelecilik, düşüncesiz sonuç, istikrarsızlık”
13.Gazali’ye göre tehafüt?
Tutarlı bir düşünceye dayanmadan kurulmuş olan fikir yapıları; arka arkaya bir şeyin üzerine düşmek, çarpmak, pervanenin lambaya çarpması gibi, filozofların hataya düşmesi… tehafütül felasife de; filozofların tutarsızlığı anlamında kullanılmıştır.
14.tehafüt geleneği ne üzerine inşa edilmiştir?
Felsefe-din ilişkisi üzerine..zaten bu iki sistem arasında daima bir ilişki vadır..İslam dünyasındaki çalışmalar daha çok din lehinde sonuçlar vermiştir.
15.Nizamiye medreselerinin kuruluş amacı?
İstenmeyen fikri akımlarla mücadele etmek… Gazalinin tehafütü yazma nedenlerinden biri de filozofların ehli sünnet inancıyla bağdaşmayan fikirlerini eleştirerek Eş’ariliği güçlendirmektir… Gazalinin yapması gereken en önemli şey de zaten; geniş halk kitlelerinin inançlarını, onları tehdit eden fikirlerden korumaktı…
16.Gazali, eserini yazma gayesini ne şekilde ifade eder?
Eserinin önsözünde, amacının hakikati bilmek ve bildirmek olduğunu, kendisinin de bir hakikat arayıcısı olduğunu bildirmiştir.
17.tehafüt geleneğinde 2. eseri yazan ve yazma gayesi?
İbn Rüşd…gayesi; Gazali de ki gibi hakikate ,gerçeğe ulaşabilmek..
18.Tehafütler nasıl bir anlayışla yazılmıştır?
Objektiflikten uzak,tarafgir bir yaklaşımla yazılmamıştır…sorgulayıcı , yeni yeni fikirlerin doğmasına zemin hazırlayan bir eleştiri anlayışıyla yazılmıştır…kendinden öncekileri eleştirmek için yazılanların yanında tasdik etmek için yazılanlar da vardır…
19. Gazaliden sonraki tehafütlerin ortak gayesi nedir?
Gazali ve diğer filozoflar arasında ki felsefi tartışmalara hakemlik yapmaktır…bu da Aristoteles felsefesiyle İslam dini arasında uyum olup olmadığı,vahiyle gelen hakikatlere,burhani istidlallerle ulaşılıp ulaşılamayacağı konusuna odaklanma zorunluluğu doğurmuştur.
20.tehafütlerde felsefe din ilişkisini merkeze taşıyan ne olmuştur?
İbn rüşd ve sonrasında gelen tehafütçüler, Gazalinin fikirlerini aktararak sapkınlıklara karşı koymak için yazdıkları tehafütlerde din-felsefe ilişkisiyle karşı karşıya kalmışlardır… Bu durum merkeze almıştır bu meseleyi.
21.Gazali ilimleri kaç grupta değerlendirmiştir?
6 grupta ; * mantık * matematik *fizik *metafizik *ahlak * siyaset
22.Gazali filozofları daha çok ne sebeple eleştirmiştir?
Metafizik görüşlerinin dini ilkelerle örtüşmemesi sebebiyle eleştirmiştir..gayesi ise daha önce de söylediğimi gibi; hakikati bilebilmek ve anlatabilmektir…
23.Gazalinin özgünlüğü nerden kaynaklanır?
Gazali memleketine dönerken eşkıyalar kervanının yolunu keser,her şeyi alırlar,gazali ders notlarının( talikat) alınmasına dayanamayarak, bu notların onların işine yaramayacağını kendisi için ise 5 yıllık bir emek demek olduğunu söyleyince soyguncu başı “ kağıtların elinden alınınca alimliğin gidiyor mu “ diyerek alay etmiş,gazali de bu duruma içerlemiş ve 3 yılını bunları ezberlemeye ayırır…işte özgünlüğü bu bilgileri özümsemesinden kaynaklanır…
24.Gazalinin felsefi ve kelami düşünceyle tanışması nasıl olmuştur?
Hocası olan kelamın Eşari ekolünün büyük üstadı İmamul Haremeyn Ebul Meali el Cüveyni ‘nin öğrettikleri dolayısıyladır…
25.Cüveyninin vefatından sonra Gazali neyle görevlendirilmiştir?
28 yaşındayken ( 28 yaşındakilere duyurulur ) ,Nizamülmülk’ün sarayında siyasi danışman olarak görevlendirilmiştir.
26.bu görevin amacı neydi?
* Hasan Sabbah’ın başkanlığını yaptığı, siyasi cinayetler işleyen Batıniliği, düşünce düzeyinde tutmak…
* Mısırda el ezheri kuran Ezher Şia sının kültürel gelişimiyle rekabet etmek
*Nişaburda insanlara inançlarından dolayı zulmeden Mutezileye cevap vermek…
27.Bağdat Nizamiye medresesine müderris olarak tayin edildiği yıl?
1091
28.Gazali, hocalığının dönemlerini nasıl ifade eder?
İlk yarısını “ mevki kazandıran ilim hayatı “ , ikinci dönem ise “ mevki terk ettiren ilme çağrı”…
29.felsefeye ilk ciddi tenkit kimden gelmiştir?
Gazali ( özellikle ibni Sina ve farabi nin metafizik fikirlerini hedef almıştır.)
30.Gazaliye göre filozofların görüşleri kaça ayrılmıştır?
3 kısıma; 1) bütünüyle dini inançlarla çatışanlar: bunları reddetmek gerekir.
2) dini inançlarla bağlantısı olmayanlar: mantık, riyazî ve geometriyle ilgili ilimler.
3) asıl tartışma konusu olan; ilahiyyat ve tabiiyyat konusundaki görüşleri. Bu görüşlerinden dolayı Gazali filozofları küfürle itham etmiştir…
31.Gazali filozofları eleştirmeye nerden başladı?
Felsefeyi öğrenmekle başladı.2 yıllık çalışma sonucu makasıdül felasife adlı eserini yazdı.,bu eserin gayesi filozofların anlayışlarını kavramak,yanlışlarına vakıf olmaktır.bilmeden eleştirmek ,karanlığa taş atmak gibidir der….
32.Makasıd ‘da felsefi ilimleri kaç başlıkta ele alır?
4 başlıkta : 1) RİYAZİYAT : matematik – geometri ..akıl ve dinle çelişmez.
2) İLAHİYAT: bu kısımda filozofların çoğu görüşü yanlıştır.
3) MANTIK: bu kısımdaki görüşlerin çoğu doğru,azı yanlıştır.anlam ve gayeler de problem yoktur, anlaşmazlık kavramların kullanışlarındadır…
4) TABİİYYAT : bu alanda hak batıla,doğru yanlışa karışmıştır..galip ve mağlup hakkında hüküm vermek mümkün değildir…
33.Gazalinin tehafütünde en dikkat çekici nokta nedir?
Filozofları küfürle itham etmesidir. Konuyu iman meselesi haline getirmesi tartışmaların yüzyıllar boyu gündemde olmasına sebep olmuştur… Bu anlayış, Gazali sonrasında yeni fikirler üretmek, felsefeyle uğraşmak yerine kelami görüşlerin yaygınlaşmasına neden olmuştur.
34.Gazalinin filozoflara karşı çıkma noktası nedir?
Onların bu iddialarını ispatlamada yetersiz olmalarıdır… Yani filozofların delilleri, iddia ettikleri gibi burhani olmayıp, zannidir…
35.Gazali nin doğrudan felsefi eyleme karşı olduğunu söyleyebilir miyiz?
Gazali filozofları sadece metafizik ve tabiiyyat alanında 20 konuda eleştirmiştir, doğrudan doğruya felsefi eylem, entelektüel çabaya karşı olduğunu söylemek imkânsızdır.
36.İslam dünyasında entelektüel anlayışın gelişmesini yavaşlatan ne olmuştur?
Gazalinin eleştirilerinin direk felsefeye olduğu zannı,felsefenin faydasız,bid’at,pratik hayata katkısı olmayan bir eylem olduğu düşüncesi oluşmuştur..bunun sonucunda da İslam medeniyetinde daha çok tefsir,hadis gibi nakle dayalı ilimlerle uğraşılmıştır..bu da entelektüel anlayışın gelişimini yavaşlatmıştır…
37.Gazalinin filozoflara olan eleştirisine ilk ciddi tepki kimden gelmiştir?
Endülüslü filozof İBN RÜŞD den….TEHAFÜTÜT TEHAFÜT adlı eseriyle gazalinin eleştirilerinde haksız olduğunu ortaya koymaya çalışmıştır..
38.İbn rüşd ün Gazali hakkındaki fikirleri neydi?
O Gazalinin bazı meseleleri anlamadan filozofları küfürle itham etmesinden dolayı ahirette hüsrana uğrayacağını ayetlerden deliller getirerek belirtmektedir( Kehf,103-104) ..Gazalinin kitabının isminin tehafüt yerine “ Gazalinin tutarsızlığı “ olması gerektiğini söylemiştir…
39.İbni Rüşd Gazalinin filozofları küfürle itham ettiği mevzuları ne şekilde anlatmıştır?
Gazalinin 3 meselede küfürle itham ettiğini söyler. Bunlardan;
1. si ; cesetlerin haşri meselesi.( bu nazari bir meseledir der İbni Rüşd )
2. si ; Allah (C.C. ) ın cüziyyatı ( tikelleri) bilmediğini söylemeleridir ( bu görüş onların görüşü değildir der yine İbni Rüşd )
3. sü ; alemin kıdemi hakkındaki görüşleri( kıdem sözünü küfürle suçlandıkları anlamda kullanmamışlardır der )…Gazalinin tenkitte insafsız davrandığını söyler
*******sayfa 192 de ibni Rüşd’ün bu üç mesele hakkındaki görüşlerine yer verilmiş… Oradan okumanızı tavsiye ederim kardeşlerim…
40.İbni Rüşd sonrasında tehafütlerin kaleme alınmasının nedenleri nelerdir?
1. Başta Fatih Sultan Mehmet olmak üzere devlet yöneticilerinin akli ve felsefi ilimlere olan ilgisi.
2. felsefe ve kelam arasındaki ortak olan temel problemleri bilimsel seviyede tartışma isteği
3. Gazali ve İbni rüşdün tehafütlerinin incelenip karşılaştırılarak değerlendirilmesi.
4.din-felsefe ilişkisinin incelenmesi
5.fikri dinamizmin yeniden canlandırılmak istenmesi,
6.düşünce alanında tenkitçi ortamın hazırlanmasıyla,taklitten uzak orijinal fikirlerle çözümler üretilmesi.,
41. tehafüt geleneği ne zaman tekrar canlanmıştır?
Gazaliyle başlayıp ibni rüşdle devam eden tehafüt geleneği 2 yüzyıl kadar kesintiye uğramış, Fatih Sultan Mehmetin tehafüt tartışmalarını yeniden başlatmasıyla tekrar ivme kazanmıştır… Fatih’in amacı; felsefi problemler üzerinde tartışma zemini hazırlamak ve eleştirel düşünceyi geliştirmekti…
42.Gazaliden sonra gelip felsefeyle kelamı birleştiren kimdir?
FAHREDDİN RAZİ… Kelamın meşruluğundan yararlanarak kelam içinde okunmuş, ancak felsefe şahsiyetini kaybettiği için ilerleme kaydedilememiştir, hatta gerilemesine ve sönmesine sebep olmuştur…
43.Fahreddin Razi den sonra bu konuyla ilgilenenler kimlerdir?
Sultan Fatih’in görevlendirdiği ; HOCAZADE ve ALİ TUSİ dir…onlardan sonra da daha çok Hocazadenin eserine haşiye babında eserler verilmiştir…bunlardan 1.si; KEMALPAŞAZADE nin haşiyesidir….2. si ; KARABAĞİ’ NİN şerhidir…
44.tehafüt geleneği hangi esere kadar devam etmiştir?
Gazaliyle başlayan bu gelenek Osmanlının son şeyhülislamlarından olan MUSA KAZIM EFENDİ nin yazdığı ; “ İbn rüşdün felsefi metodu ve İmamı Gazali ile bazı konulardaki münazarası ( bi kitap için fazla uzun bi ad gibime geldi )
45. 800 yıllık süre içinde İslam Dünyasında tehafüt ve yorumları anlamında kaç eser verilmiştir?
12
46. Bu eserler kaç kategoride değerlendirilir?
4 kategori; 1) tabiiyyata ait meseleler 2) ilahiyata ait meseleler 3) alemle ilgili meseleler 4 ) gök hakkındaki meseleler
47. Tehafüt geleneği İslam dünyası ve özellikle Osmanlıda felsefi düşünme tarzının devamı konusunda neden etkili olmuştur?
Tehafüt eserlerinde; kelami-felsefi problemlerin analitik bir yaklaşımla, ilmi tenkitçilik çerçevesinde ve rasyonel bir yöntemle alınması sebebiyle…
0 Yanıt
1895 Gösterim