OSMANLI TARİHİ I. BEYLİKTEN DEVLETE (1299–1453)
DEVRİN ÖZELLİKLERİ:
a) Osmanlı Devleti XIV. yüzyıl başlarında Batı Anadolu’da Bizans sınırında küçük bir uç beyliği olarak kuruldu.
b) Ancak, kısa sürede güçlendi ve 150 yılda yakın doğuda güçlü bir devlet haline geldi.
c) Orhan Bey döneminden itibaren Rumeli’ye geçilerek Rumeli ve Balkanlar fethedildi. İskân politikası uygulanarak Balkanlar Türkleştirildi.
d) Bu dönemde bir taraftan Balkan toprakları fethedilirken diğer yandan Anadolu Türk birliği sağlanmaya çalışıldı.
e) Timur ile yapılan Ankara Savaşı devletin otoritesini sarstı ve devlet dağılma tehlikesi geçirdi, ancak Çelebi Mehmed devleti toparladı.
f) II. Murad döneminde Balkanlarda Türk egemenliği kesinleşti.
DEVRİN PADİŞAHLARI:
1) Osman Gazi (1299–1324)
2) Orhan Gazi (1324–1362)
3) I. Murad (Hüdavendigar) (1362–1389)
4) I. Bayezid (Yıldırım) (1389–1402)
5) I. Mehmed (Çelebi) (1413–1421)
6) II. Murad (1421–1451)
XIV. YY. BAŞLARINDA YAKINDOĞU VE AVRUPA:
Anadolu’da Türkiye Selçuklu Devleti, Bizans İmparatorluğu, Trabzon-Rum İmparatorluğu vardı. Anadolu’da siyasi birlik bozulmuş ve beylikler yeniden kurulmuştu:
Karamanoğulları (Karaman, Konya)
Germiyanoğulları (Kütahya)
Candaroğulları (Kastamonu, Sinop)
Karesioğulları (Balıkesir)
Osmanoğulları (Söğüt)
Saruhanoğulları (Manisa)
Aydınoğulları (Aydın)
Menteşeoğulları (Muğla)
Hamidoğğulları (Antalya)
Ramazanoğuları (Adana)
Kadı Burhaneddin Devleti (Sivas)
Dulkadiroğulları (Maraş, Elbistan)
Mısır’da Memluk Devleti, İran’da İlhanlılar, Karadeniz’in kuzeyinde Altınorda Hanlığı vardı. Balkanlarda siyasi birlik yoktu. Mezhep mücadeleleri vardı. Macar, Sırp ve Bulgar krallıkları; Bosna, Hersek ve Arnavutluk prenslikleri; Eflak ve Boğdan voyvodalıkları ve Mora despotluğu bulunuyordu.
KAYI BOYU:
Osmanlılar Oğuzların Kayı boyuna mensupturlar. Kayı Boyu, 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya geldi. Kayı, güç ve kudret demektir. Kayılar, I. Alâeddin Keykubat döneminde Ankara Karacadağ’a yerleştirildiler. Kayılar, bir süre sonra Söğüt’ü kışlak, Domaniç’i yaylak olarak kullanmaya başladılar. Bu dönemde Kayıların başında Ertuğrul Gazi bulunuyordu. 1281 yılında Ertuğrul Bey’in ölümünden sonra oğlu Osman Bey boyun başına geçti.
Devletin Kurulduğu Sırada Anadolu:
1243 Kösedağ Savaşı’ndan sonra Anadolu Selçuklu Devleti İlhanlı egemenliğine girerek iyice zayıflamış ve Anadolu’da otorite boşluğu meydana gelmişti. Bu dönemde Anadolu’da beylikler yeniden kurulmuştu. Bu beyliklerden Karamanoğulları, Anadolu Selçuklu Devletinin bıraktığı boşluğu doldurmaya çalışıyordu.
Bizans’ın Durumu: Bizans bu sırada Anadolu’ ve Rumeli’deki topraklarının büyük kısmını kaybetmişti. Merkezde taht kavgaları vardı. Şehirlerde Tekfurlar halka baskı uyguluyorlardı.
OSMAN BEY DÖNEMİ (1281–1326)
Eskişehir yakınlarındaki Karacahisar alınarak merkez yaptı.
Şeyh Edebalı’nın kızı Bala Hatun’la evlendi ve Ahilerin desteğini aldı.
Tekfurların Osman Bey’i ortadan kaldırmak için plan yapmaları üzerine 1298’de Yarhisar ve Bilecik’i alarak beyliğin merkezini Bilecik’e taşıdı. Bilecik’teki demir madeni işlenerek ordunun silah ihtiyacı karşılanmıştır.
İlhanlı Hükümdarının Anadolu Selçuklu Sultanı III. Alâeddin Keykubat’ı tahttan indirerek İran’a götürmesi üzerine iktidar boşluğu oluşmuştu. Bundan yararlanan Osman Bey 1299’da bağımsızlığını ilan etmiştir.
1301’de Yundhisar ve Yenişehir topraklarını fethetti. Osman Bey fethedilen toprakları kardeşlerine dirlik olarak vermiştir.
Koyunhisar Muharebesi (1302): Osman Bey’in Sakarya havzasında ilerlemesi ve İzmit’e yaklaşması üzerine Bursa, Orhaneli ve Kestel tekfurları aralarında anlaşarak Osmanlı Beyliğine savaş açtılar.
Sonuçları:
1) İzmit yolu Türklere açıldı.
2) Bursa üç taraftan çevrilmiştir.
3) İlk Osmanlı-Bizans savaşıdır.
Devletin Teşkilatlanması: İlk akçe Osman Bey döneminde bastırılmıştır. Karamanlı Dursun Fakih Karacahisar’a kadı tayin edilmiştir.
Osmanlı Devleti’nin Kısa Zamanda Gelişmesinin Nedenleri:
a) Uç bölgesinde kurulması ve Moğol baskısından uzak bulunması,
b) Başlangıçta Türk beylikleriyle mücadele etmemesi,
c) Merkezi yönetim anlayışı,
d) Başarılı iskân siyaseti,
e) Gaza ve cihat geleneği,
f) Hükümdarlarının üstün özelliklere sahip olmaları.
g) Fethedilen topraklarda adil ve hoş görülü yönetim uygulamaları
ORHAN BEY DÖNEMİ (1326–1362)
Osman Bey’in ölümünden sonra yerine Orhan Bey geçmiştir. Orhan Bey, babasının Bizans’a karşı yürüttüğü yayılma siyasetini aynen devam ettirdi.
Bursa’nın Fethi (1326):
Orhan Bey döneminde Bursa fethedildi ve beyliğin merkezi oldu. İpek sanayinin merkezi olan Bursa’nın fethi ile hazineye önemli bir gelir kaydedildi. Bizans’ın Marmara’nın güneyindeki etkinliği kırılmış oldu.
Maltepe (Pelekanon) Savaşı (1329) (Osmanlı- Bizans): Bizans’ın Osmanlıların İznik kuşatmasını sonuçsuz bırakmak ve Türk kuvvetlerinin İstanbul Boğazı’na yaklaşmalarını önlemek istemesi üzerine yapılan Maltepe savaşını Osmanlılar kazandı.
Sonuçları:
1) İznik(1331) ve İzmit(1337) fethedildi ve
2) Kocaeli yarımadasının fethi tamamlandı.
3) Bizans’ın Anadolu’daki varlığı sona erdi.
Karesi Beyliği’nin Osmanlılara Katılması (1345):
Orhan Bey Karesi beyliği içindeki karışıklardan yararlanarak bu beyliği Osmanlı topraklarına katmıştır.
Sonuçları:
1) Anadolu Türk birliğini sağlama yolunda ilk adım atılmıştır.
2) Karesi bey ve komutanları Osmanlı hizmetine girmiştir.
3) Karesi donanması Osmanlıların emrine girdi.
4) Osmanlıların Rumeli’ye geçişleri kolaylaşmıştır.
Rumeli’ye Geçiş (1353):
Orhan Bey, Bizans içindeki taht kavgalarında Kantakuzen’e yardım etmiş ve Bizans da bu yardım karşılığında Çimpe kalesini vermiştir(1353). Çimpe kalesi Osmanlıların Rumeli’deki ilk askeri üssüdür. Bundan sonra Süleyman Paşa emrindeki Osmanlı Kuvvetleri Gelibolu, Tekirdağ, Bolayır, Tekirdağ, Keşan, Malkara ve Çorlu ve Lüleburgaz’ı fethetti.
Devletin Teşkilatlanması:
a) Divan teşkilatının kurulması ve ilk vezir tayini,
b) Şehirlere kadı ve subaşı tayini edilmesi,
c) İznik’te ilk medresenin açılması,
d) Yaya ve Müsellem Teşkilatının oluşturulması,
e) Karamürsel’de ilk tersanenin kurulması,
f) Gümüş paranın bastırılması,
I. MURAT DÖNEMİ (1362–1389)
Orhan Bey’den sonra padişah olan I. Murad Rumeli’deki fetihlere devam etti. Öncelikli amacı Bizans-Batı bağlantısını kesmekti.
Edirne’nin Fethi (1363):
Balkanlarda ilerleyebilmek için öncelikle Edirne’nin fethedilmesi gerekiyordu. Sazlıdere Savaşı’nda Bizans ve Bulgar birleşik kuvvetlerini yenerek Edirne’yi fethetti.
Böylece;
1) Edirne alınarak başkent yapıldı.
2) Bizans’ın Bulgar ve Sırplarla olan bağlantısı kesildi.
3) Balkanların kapısı Osmanlılara açıldı.
Osmanlıların Rumeli’de İskân Siyaseti:
Daha önce Rumeli’de Süleyman Paşa’nın fethettiği yerleri Bizans’ın geri alması üzerine, I. Murad, sefere çıkarak Dedeağaç, Lüleburgaz, Dimetoka, Kırklareli ve Çorlu’yu fethetti.
Osmanlı Devleti fethettiği Rumeli topraklarında sadece askeri yöntemlerle tutunamayacağını anladığı için Anadolu’dan getirdiği Türkmenleri buraya yerleştirdi.
İskân yerleştirme demektir. Osmanlı Devleti Balkanlarda fethettiği topraklara Anadolu’dan getirdiği Türkmenleri yerleştirmiştir.
İskân politikasının amacı; fethedilen yerleri Türkleştirmek, yönetimini kolaylaştırmak, fethedilen yerlerde kalıcı olmak ve Türk ve İslam kültürünü yaymaktı.
İskân Nasıl Yapılırdı?
a) Gönüllü ve sürgün olmak üzere iki şekilde gerçekleştirildi. Göçmenler, iskân yerlerine yakın bölgelerden seçilirdi. Göçmen alınan bölgelerde sosyal ve ekonomik düzenin bozulmamasına dikkat edilirdi.
b) Göçmen aileler seçilirken özellikle anlaşmazlık içinde olan ailelerden birisi seçilirdi. Bundaki amaç kan davalarını engellemekti.
c) Göç eden ailelere toprak verilir ve bir süre vergi alınmazdı. Göç edenler yeni yerleşim yerlerini terk edemezlerdi.
d) Fethedilen yerlerdeki yerli halktan ayaklanma çıkarma ihtimali olanlar başka yerlere göç ettirilirdi.
Sırp Sındığı Savaşı (1364) (Osmanlılar X Haçlılar: Sırp, Bulgar, Eflak, Bosna, Macar beyleri):
Savaşın Sebepleri:
a) Osmanlıların Edirne ve Filibe’yi ele geçirmeleri,
b) Haçlıların Türkleri Rumeli’den atmak istemeleri,
Papa V. Urban’ın teşvikiyle oluşturulan Haçlı ordusu, Macar kralı Layoş öncülüğünde Edirne’ye kadar yaklaştı. Hacı İlbey’in gece baskınıyla bozguna uğratıldı. İlk Osmanlı-Haçlı savaşıdır.
Savaşın Sonuçları:
1) Edirne ve Batı Trakya daha emniyetli hale geldi.
2) Meriç ırmağı Osmanlı kontrolüne girdi.
3) Balkanlarda kolay ilerleme imkânı ortaya çıktı, fetihler hızlandı.
4) Balkanlardaki Macar etkisi kırıldı.
Çirmen Savaşı (1371) (Osmanlı X Birleşik Sırp kuvvetleri):
Sırp Sındığı yenilgisini telafi etmek isteyen Sırplar Osmanlı kuvvetlerine karşı harekete geçti. Çirmen’de yapılan savaşı Osmanlı kuvvetleri kazandı.
Savaşın Sonuçları:
1. Makedonya’nın fethi kolaylaştı.
2. Bulgar kralı, Makedonya’daki Sırp prensleri ve Bizans imparatoru Osmanlı hâkimiyetini tanıdı.
I. Kosova Savaşı (1389) (Osmanlı X Haçlılar: Sırp, Boşnak, Macar, Eflak, Arnavut, Leh, Çek kuvvetleri):
Lala şahin Paşa komutasındaki Osmanlı akıncıları Ploşnik’te Sırp ve Boşnak kuvvetleri tarafından yenilince Balkan devletleri bir haçlı ordusu hazırladılar.
Osmanlı Devleti’ni Balkanlardan çıkarmayı amaçlayan Haçlı ordusunu, Kosova’da I. Murad ağır bir yenilgiye uğrattı. I. Murad savaş meydanını gezerken bir Sırplı tarafından şehit edildi.
Bu savaşın önemi; Osmanlı Devleti’nin bu kadar büyük bir orduya karşı yaptığı ilk savaştır.
Savaşın Sonuçları:
1) Sırplar yeniden Osmanlı üstünlüğünü kabul etti.
2) Kuzey Sırbistan yolu Osmanlılara açıldı.
3) Tuna’nın güneyindeki Balkan topraklarında Osmanlılara karşı koyabilecek bir güç kalmadı.
4) Balkanlarda Türk egemenliği pekişti.
Anadolu’daki Siyasi Birliği Sağlama Faaliyetleri:
Murat döneminde Anadolu’da Türk birliğini sağlamada barışçı bir politika izlendi.
a) Karamanoğlu’nun teşvikiyle Ahilerin eline geçen Ankara geri alındı(1362).
b) Germiyanoğulları Beyi Süleyman Şah, kızını Yıldırım Bayezid ile evlendirdi. Kütahya, Tavşanlı, Emet ve Simav çeyiz olarak Osmanlı Devleti’ne geçti.
c) I. Murat Hamitoğulları Beyliği’nden Akşehir, Beyşehir, Seydişehir, Yalvaç ve Isparta’yı 80 bin altın karşılığında satın aldı.
d) Candaroğulları beyliğindeki taht kavgalarına müdahale edilmiş ve II. Süleyman’ın beyliğin başına geçmesi sağlanmıştır. Böylece beylik
Osmanlılara bağımlı hale getirilmiştir.
e) Karamanoğulları Beyliği ile savaşlar I. Murad döneminde başlamıştır(1387). I. Murad kızını Karamanoğlu Alâeddin Ali Bey ile evlendirdi. Ancak Alâeddin Ali Bey’in Beyşehir’i ele geçirmesi üzerine sefere çıkılarak Karamanoğulları yenilgiye uğratıldı (1387) ve Beyşehir yeniden Osmanlı yönetimine girdi.
Devletin Teşkilatlanması:
a) Yeniçeri Ocağının Kurulması (Pençik sistemi),
b) Tımar sisteminin kurulması,
c) Vezir-i azamlık, defterdarlık ve kazaskerlik makamlarının oluşturulması,
d) Rumeli Beylerbeyliği’nin kurulması,
e) ‘Ülke padişah ve oğullarının malıdır’ anlayışının benimsenmesi
I. BAYEZİD DÖNEMİ (1389–1403)
II. Murad’ın I. Kosova savaşında şehit olmasından sonra Yıldırım Bayezid tahta çıktı. O da babası gibi Balkanlarda ilerlemek ve Anadolu Türk birliğini sağlamak için çalıştı.
İstanbul Kuşatmaları (1391, 1395, 1401):
Birinci Kuşatma (1391): Bizans imparatorunun rehin tutulan oğlu Manuel’in, babasının ölümü üzerine habersiz olarak İstanbul’a gitmesi ve Macar kralıyla haberleşmesi üzerine İstanbul kuşatıldı. Manuel’in Avrupa’dan yardım istemesi üzerine Niğbolu Savaşı yüzünden kuşatma kaldırıldı.
İkinci Kuşatma (1396): Niğbolu Savaşından sonra İstanbul yeniden kuşatıldı. Bu kuşatma sırasında 1397 yılında Anadolu Hisarı inşa edildi.
Üçüncü Kuşatma (1401): İstanbul 1401’de yeniden kuşatıldı. Doğuda Timur tehlikesinin ortaya çıkması üzerine Bizans ile bir antlaşma yapılarak kuşatma kaldırıldı:
Bu Antlaşmaya göre;
a) Bizans Osmanlı Devleti’ne verilen haraç artırılacak,
b) İstanbul’da bir Türk Mahallesi kurulacak ve bir cami yaptırılacak,
c) Müslümanlar ile Rumlar arasındaki davaları halletmek üzere bir kadı tayin edilecekti.
İstanbul Kuşatan Osmanlılar;
Yıldırım Bayezid, Musa Çelebi, II. Murat, Fatih Sultan Mehmet
Anadolu Hisarı; 1397 tarihinde Yıldırım Bayezid tarafından İstanbul Boğazı’nı denetlemek ve İstanbul kuşatmalarında Bizans’a Karadeniz’den yardım gelmesini engellemek amacı ile yaptırılmıştır.
Niğbolu Savaşı (1396):
(Osmanlılar X Fransız, İngiliz, Alman, Macar ve diğer Balkan milletleri)
Yıldırım Bayezid 1393’te Bulgar krallığını ortadan kaldırarak topraklarını ilhak etti. Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda ilerlemesi ve İstanbul’u kuşatması üzerine Papa IX. Bonifas’ın girişimleriyle bir Haçlı ordusu oluşturuldu. Macar kralı Sigismund’un komutasındaki Haçlı ordusu Niğbolu Kalesi’ni kuşattı. Bu sırada Osmanlı ordusu İstanbul kuşatmasındaydı. Durumu haber alan padişah kuşatmayı kaldırarak hızla Niğbolu’ya hareket etti. Yapılan savaşta Osmanlı ordusu Haçlıları büyük bir bozguna uğrattı.
Savaşın Sebepleri:
a) Osmanlıların İstanbul’u kuşatması ve Bizans’ın Avrupa’dan yardım istemesi,
b) Osmanlıların Bulgar krallığına son vermeleri,
c) Osmanlıların Balkanlarda ilerlemeleri,
d) Osmanlı sınırlarının Macaristan’a kadar dayanması
Savaşın Sonuçları:
1) Halife Osmanlı padişahına Sultan-ı İklim-i Rum (Anadolu’nun Sultanı) unvanını verdi.
2) Osmanlı Devleti’nin Avrupa üzerindeki baskısı arttı.
3) Macarlar etkisiz hale getirildi.
4) Eflak ve Boğdan Osmanlı hâkimiyetini kabul etti. Bulgar krallığına tamamen son verildi.
5) Balkanlarda güvenliği sağlayan Yıldırım Bayezid, Türk Birliğini sağlamak için Anadolu’ya yöneldi.
Anadolu’daki Siyasi Birliği Sağlama Faaliyetleri:
Yıldırım Bayezid döneminde Anadolu’daki Türk birliğini sağlama faaliyetleri daha da hızlandı. Anadolu Türk birliği savaş yoluyla sağlanmaya çalışıldı.
a) Bu amaçla; Saruhan, Aydın, Menteşe, Germiyan, Karaman, Hamit, Eretna beylikleri ve Candaroğullarının Kastamonu kolu Osmanlı topraklarına katıldı. Böylece Anadolu Türk birliği büyük ölçüde sağlanmış oldu.
b) 1398’de Kadı Burhaneddin Beyliği toprakları ele geçirildi.
c) 1399’da Dulkadiroğulları Beyliğinden Malatya, Elbistan, Darende ve Besni alınarak sınırlar Orta Fırat’a kadar genişledi.
Osmanlı-Karaman rekabetinin ana sebebi; Karamanoğullarının kendilerini Türkiye Selçukluları’nın mirasçısı saymaları ve iki beyliğin de Anadolu Türk birliğini kurmak istemeleriydi.
Ankara Savaşı (1402):
Savaşın Sebepleri:
a) Yıldırım Bayezid ile Timur arasındaki üstünlük mücadelesi,
b) İki devletin birbirine sınır komşusu olması,
c) Çin seferine çıkmak isteyen Timur’un, batı sınırında güçlü bir Osmanlı Devleti’ni istememesi,
d) Her iki hükümdara sığınan beylerin yaptıkları kışkırtmalar,
e) Timur’un istekleri (Anadolu beyliklerinin yeniden kurulması, Karakoyunlu Hükümdarı Kara Yusuf ile Bağdad hükümdarı Ahmet Celayir’in kendisine teslim edilmesi, Bir şehzadenin kendi yanına gönderilmesi, gönderdiği kemer ve külahın kabul edilmesi)
Sebepleriyle başlayan Ankara Çubuk ovasındaki savaşta Osmanlı ordusu yenildi ve Yıldırım Bayezid Timur’a esir düştü.
Osmanlı ordusunun yenilme sebepleri; savaş sırasında önce Kara Tatarların, sonra Anadolu beyliklerinden toplanan askerlerinin Timur’un tarafına geçmesi, Timur’un ordusunda fillerin olması, Yıldırım Bayezid’in savaşı dağlık bölgede kabul etmemesi ve Ankara’ya geldiğinde Timur’un ordusunun hazırlıksız olduğunu gördüğü halde saldırmamasıdır.
Ankara Savaşının Sonuçları:
1) Anadolu Türk birliği bozuldu, beylikler yeniden kuruldu.
2) Timur, Osmanlı topraklarını şehzadeler arasında paylaştırdı ve şehzadeler arasında taht kavgaları başladı. Böylece Osmanlı Devleti Fetret dönemine girdi.
3) Balkanlarda Osmanlı ilerleyişi durdu, Bizans’ın alınması gecikti.
4) Osmanlı Devleti’nin Anadolu’daki bir kısım toprakları elinden çıktı.
5) Anadolu’da sosyal ve ekonomik düzen bozuldu.
6) Akkoyunlu Devleti güçlenerek Osmanlıları tehdit etmeye başladı.
FETRET DEVRİ (1402–1413)
Ankara Savaşı’ndan sonra Yıldırım Bayezid’in oğulları arasında taht kavgaları başladı. Bu durum, Çelebi Mehmet’in 1413 yılında tek başına tahta çıkması ile sona erdi. Fetret devrinde Osmanlı Devleti, Balkanlarda fazla toprak kaybı yaşamadı. Ancak Anadolu’da çok güç kaybetti ve yıkılma tehlikesi geçirdi.
MEHMET ÇELEBİ (1413–1421)
Mehmet Çelebi’nin amacı; Taht kavgalarına son verip merkezi otoriteyi yeniden sağlamak, Anadolu birliğini yeniden sağlayarak kaybedilen toprakları geri almaktı. Mehmet Çelebi Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu sayılır.
Anadolu’da Siyasi Birliğin Yeniden Sağlanması:
Mehmet Çelebi sefere çıkarak Aydınoğulları Beyliği’nden İzmir’i, Karamanoğulları Beyliği’nden Akşehir, Beyşehir ve Seydişehir’i aldı. Daha sonra Menteşe ve Hamit beylikleri de Osmanlılara bağlılıklarını bildirdiler. Saruhan Beyliği tamamen ortadan kaldırıldı. Candaroğulları Beyliği’nden Samsun alındı. Böylece Osmanlı Devleti Akkoyunlu ve Karakoyunlu devletleriyle komşu oldu.
Şeyh Bedreddin İsyanı (1420):
Batı Trakya’da Samona kalesinde doğan Şeyh Bedreddin küçük yaşlardan itibaren ilim tahsili yapmış, Mısır ve Suriye’ye giderek devrin büyük âlimlerinden dersler almıştı. Ancak bu seyahatleri sırasında Bâtınilik akidesinden etkilenmişti.
Şeyh Bedreddin Anadolu’ya döndükten sonra, fikirlerini yaymaya başladı. Ortak mülkiyeti ve eşitliği savunan şeyhin asıl amacı, Osmanlı Devleti’ni yıkarak yeni bir devlet kurmaktı. Fikirleri, fetret devrinin getirdiği siyasi ve sosyal karmaşa içinde yayıldı. Batı Anadolu ve Rumeli’de, tımarları ellerinden alınan sipahiler yoksul halk kesimleri Hıristiyanlar Bedreddin’in etrafında toplandılar.
Müritlerinden Börklüce Mustafa, İzmir civarında, Yahudi dönmesi Torlak Kemal de Manisa’da isyan ettiler. Padişah tarafından İznik’te oturmaya mecbur edilen şeyh, gizlice kaçarak Rumeli’ye geçti. Dobruca ve Deliorman’da isyan etti.
Sadrazam Bayezid Paşa, Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal’i öldürterek müritlerin isyanlarını bastırdı. Daha sonra Rumeli’ye geçerek Şeyh Bedreddin’i yakalayıp etrafındaki kuvvetlerini dağıttı. Şeyh Bedreddin Serez’de yargılanarak idam edildi.
Şehzade Mustafa Çelebi İsyanı (1420):
Timur, Yıldırım Bayezid’in oğlu Mustafa Çelebi’yi Ankara Savaşı sonunda yanında Semerkant’a götürmüştü. Timur’un ölümü üzerine Mustafa Çelebi geri döndü ve tahta çıkmak amacıyla isyan etti. Mehmet Çelebi’ye yenilen Mustafa Çelebi, Bizans’a sığındı.
Mehmet Çelebi Bizans ile bir antlaşma yaptı. Buna göre Bizans, Mehmet Çelebi hayatta olduğu sürece Mustafa Çelebi’yi hapis tutacak Osmanlı Devleti de Bizans’a her yıl üç yüz bin akçe ödeyecekti.
İlk Osmanlı- Venedik Deniz Savaşı (1416):
Venediklilerin Osmanlı gemilerine saldırması üzerine Çalı Bey komutasındaki Osmanlı donanması Akdeniz’e açıldı ve Venedik gemilerine saldırılar düzenledi. Ertesi yıl Gelibolu açıklarında yapılan deniz savaşında Osmanlı donanması yenildi ve Çalı Bey şehit düştü.
Bu savaş; Osmanlıların daha henüz Venedik ile boy ölçüşebilecek güçte olmadığını göstermiştir.
Balkanlarda Fetihler:
Erdel, Macaristan ve Mora’ya akınlar düzenlendi. Akçahisar ve Avlonya fethedildi (1417). Eflak ve Bosna’da Osmanlı egemenliği kuruldu.
II. MURAT DÖNEMİ (1421–1451)
Mehmet Çelebi’nin ölümünden sonra yerine oğlu II. Murat tahta çıktı. Padişahlığının ilk zamanlarında şehzade isyanlarıyla mücadele etmek zorunda kaldı.
Düzmece Mustafa İsyanı (1422):
II. Murat tahta çıktığında Bizans, Mustafa Çelebi’yi serbest bırakarak isyan etmesini sağladı. Mustafa Çelebi Bizans tarafından serbest bırakıldıktan sonra, Edirne’yi ele geçirerek padişahlığını ilan etti.
Mustafa Çelebi, Bursa üzerine yürüdü. II. Murad bu mücadelede, Rumeli askerini ve uç beylerini kendi yanına çekmeyi başardı. Kuvvetleri dağılan Mustafa Çelebi Edirne’ye çekildi ve Eflâk’a kaçmaya çalışırken yakalanarak idam edildi.
İstanbul Kuşatması (1422)
II. Murat, amcası Mustafa Çelebi’yi tahta çıkarmak isteyen Bizans’ı cezalandırmak için İstanbul’u kuşattı. Bizans imparatoru Kuşatmadan kurtulabilmek için padişahın küçük kardeşi 13 yaşındaki şehzade Mustafa’yı isyan ettirdi.
Şehzade Mustafa Olayı (1423):
Küçük Mustafa, Karaman ve Germiyan kuvvetleriyle birlikte Bursa’yı kuşattı. Daha sonra İznik şehrini ele geçirdi. Mihaloğlu’na yenilerek Bizans’a sığındı. Daha sonra İznik önünde yapılan şiddetli çarpışmalar sonuncunda Şehzade Mustafa yakalanarak öldürüldü.
Osmanlı-Venedik Savaşı (1430):
Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda kalıcı olabilmesi için Venedik’in elindeki Selanik ile Makedonya’nın tamamının alınması gerekiyordu.
Bu durum Osmanlı Devleti ile Venedik arasında 1430 yılına kadar süren savaşlara sebep oldu. Bu savaş sonucunda Selanik, Yanya ve Serez Osmanlı Devleti’ne katıldı. Böylece Orta ve güney Arnavutluk’ta Osmanlı yönetimi oluşturuldu.
Balkanlarda Fetihler:
Osmanlı- Venedik savaşından sonra Sırplar Belgrad’ı Macarlara verdiler. Eflak ve Bosnalılar da Osmanlıya bağlılığı kabul etmediler. Böylece Macar kralı Sigismund, Sırp, Bosna ve Eflak ile Osmanlıya karşı ittifak yaptı. Daha sonra Kral Sigismund ölünce Macaristan’da taht mücadelesi başladı. Osmanlı kuvvetleri bozulan dengeyi sağlamak için harekete geçerek Semendire’yi alarak Sırp despotluğuna son verdiler. Bosna ve Hersek’i alarak vergiye bağladılar. Belgrad’ı kuşattılar ise de alamadılar.
Balkanlarda Geçici Başarısızlıklar:
1440- 1444 yılları arasında Osmanlılar Balkanlarda zor bir dönem geçirdiler.
Yeni Macaristan kralı Ladislas’ın tayin ettiği Erdel voyvodası Hunyadi Yanoş, saldırıya geçerek Osmanlı akıncılarını yenilgiye uğrattı. Hünyadi Yanoş'un bu başarıları, Türklere karşı yeni bir Haçlı ordusunun (Macar, Sırp, Eflak) kurulmasına sebep oldu.
Haçlı ordusu Tuna’yı geçerek Niş civarında Osmanlıları yendi. II. Murad, Haçlı ordusunu İzladi Geçidi’nde durduramadı. Haçlı ordusu Yalvaç civarında yapılan savaşta Osmanlı ordusu yenildi.
Osmanlıların Haçlılara yenilmesi ve Karamanoğullarının Osmanlı topraklarına saldırması üzerine II. Murat Haçlılara barış teklif etti
Edirne-Segedin Antlaşması (1444):
1) Bulgaristan’daki Osmanlı egemenliği tanınacak.
2) Sırp despotluğu tekrar kurulacak ve Osmanlılara vergi verecek.
3) Eflak beyliği Macar egemenliğinde kalacak, Osmanlılara vergi vermeye devam edecek.
4) Tuna nehri taraflar arasında sınır olacak.
5) Antlaşmanın süresi 10 yıl olacak.
Varna Savaşı (1444):
(Osmanlı- Macar, Erdel, Eflak, Leh, Venedik, Sırp, Alman)
II. Murad Karamanoğulları üzerine sefer çıkarak Akşehir, Konya ve Beyşehir’i aldı. Karaman Beyliği ile barış yapıldı. II. Murad tahtı II. Mehmed’e bırakarak Manisa’da dinlenmeye çekildi.
Osmanlı tahtına 12 yaşındaki bir çocuğun çıkması üzerine, Haçlılar Segedin Antlaşması’nı bozarak saldırıya geçtiler.
II. Murad devlet adamlarının isteğiyleEdirne’ye gelerek ikinci defa tahta çıktı. 1444’de Osmanlı ordusuyla Haçlılar arasında yapılan Varna Savaşı’nı Osmanlılar kazandı.
Savaşın Sonuçları:
1. Osmanlıların Balkanlarda adlığı yenilgilerin izleri silindi.
2. Osmanlıların Balkanlardaki hâkimiyeti güçlendi.
Varna zaferinden sonra II. Murad tekrar Manisa’ya çekildi. Bu arada yeniçeriler, para ayarının düşüklüğünü ileri sürerek Edirne’de ilk defa isyan ettiler (Buçuktepe İsyanı). Devlet adamlarının girişimleri üzerine II. Murad üçüncü defa tahta çıktı.
II. Kosova Savaşı (1448) (Osmanlı- Macar, Erdel, Eflak, Leh, Alman):
II. Murad Mora despotuna hâkimiyetini yeniden kabul ettirdi. İskender Bey’in üzerine yürüyerek Akçahisar’ı kuşattı. Bu sırada Hünyadi Yanoş, Varna bozgununun izlerini silmek amacıyla büyük bir Haçlı ordusunun başında Sırbistan’ı işgal ederek Osmanlı topraklarına girdi. Kosova’da yapılan savaşta Osmanlılar büyük bir zafer kazandılar.
Savaşın Sonuçları:
1) Balkanlarda Türk egemenliği kesinleşti.
2) Haçlılar savunmaya çekilirken Osmanlılar taarruza geçtiler.
3) Haçlılar Osmanlıları Balkanlardan çıkaramayacaklarını anladılar.
4) Osmanlıların İslam dünyasındaki itibarı arttı.
Devletin Teşkilatlanması:
a) Devlet adamı yetiştirmek amacıyla Edirne’de Enderun Mektebi açıldı.
b) Devşirme sistemi kanun haline getirilerek uygulanmaya başlandı.
c) Komşu ülkelerden birçok âlim İstanbul’a getirilmiş, Arapça ve Farsça bazı eserler Türkçe’ye tercüme edilmiştir. Bilim ve kültür hayatı canlanmıştır.
0 Yanıt
1840 Gösterim