TÜRKİYE TARİHİ (11- 13. YÜZYIL)
ANADOLU’YA TÜRK AKINLARI:
Anadolu’ya yerleşmek amacıyla yapılan ilk Türk akınlarını Büyük Selçuklular başlatmışlardır.
Oğuz-Yabgu devletinden ayrılarak Maveraünnehr’e ve Horasan’a inen Selçuklular bu bölgede Karahanlılar ve Gazneliler arasında sıkışmışlardı ve yurt arıyorlardı.
Çağrı Bey Anadolu’ya ilk akınını keşif amaçlı olarak 1016’da yaptı.
Selçuklu Devleti kurulduktan sonra, Tuğrul Bey Oğuzları yurt bulmak amacıyla Anadolu’ya akınlar yapmaya teşvik etmiştir.
Bunun için birçok komutanı Anadolu’nun fethiyle görevlendirdi. İbrahim Yınal’ı Anadolu’ya gönderdi.
Pasinler Savaşı (1048):
Savaşın sebebi Selçuklu meliki Hasan’ın pusuya düşerek şehit olmasıydı. İbrahim Yınal ile Kutalmış 1048’de Pasinler Savaşı’nda Bizans’ı yendiler. Savaşta Gürcü kralı Liparit esir düştü. Pasinler Savaşı Selçuklularla Bizans arasında yapılan ilk önemli savaştır. Savaş sonunda Bizans’la anlaşma yapıldı.
Antlaşmaya göre;
a) Bizans, Emeviler döneminde İstanbul’da yaptırılan caminin tamir ettirilmesini
b) Bizans topraklarındaki camilerde Abbasi halifesi ve Tuğrul Bey adına hutbe okutmayı kabul etti.
Tuğrul Bey 1054’de Anadolu’ya geçerek Muradiye ve Erciş’i aldı. Selçuklu komutanı Dinar Malatya ve çevresini fethetti. Alp Arslan, Gümüştekin, Ahmet Şah ve Afşin’i Anadolu’nun fethiyle görevlendirdi.
Malazgirt Savaşı (26 Ağustos 1071):
(Bizans, Peçenek, Uz, Kıpçak, Hazar, Slav, Frank, Got, Ermeni ve Gürcü- Selçuklu):
Bizans İmparatoru Romen Diyojen Türk akınlarını durmak ve Türkleri Anadolu’dan atmak istiyordu.
Romen Diyojen çeşitli milletlerden topladığı 200 bin kişilik bir ordu ile harekete geçti. 26 Ağustos 1071’de Selçuklu ordusu ile Bizans ordusu arasında yapılan savaşı Selçuklular kazandı.
Savaşın Sonuçları:
a) Bu zaferle Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı. Türkler Anadolu’ya yerleşmeye başladı.
b) Bizans’ın İslam dünyası üzerindeki baskıları sona erdi.
c) Anadolu’da ilk Türk beylikleri kuruldu.
d) Anadolu’nun Türklerin eline geçmesi Haçlı seferlerine sebep oldu.
Selçukluların Anadolu’yu Yurt Edinme Nedenleri:
a) Karahanlıların ve Gaznelilerin baskıları;
b) Selçuklu Devleti’nin Oğuzlara yurt bulmak istemesi
c) Anadolu’da nüfusun az olması burada yaşayan halkın Bizans yönetiminden memnun olmaması,
d) Bizans’ın zayıf olması ve Türklere direnecek güçte olmaması.
11. yüzyılda Anadolu’da Bizans İmparatorluğu hâkimdi. Ancak Sasaniler ve Araplarla yaptığı mücadelelerle iyice zayıflamıştı, Doğu Anadolu halkı batıya göç etmişti.
Malazgirt Savaşından sonra Türkler Anadolu’ya göç etmeye başladılar. Moğol istilası bu göçleri hızlandırdı.
ANADOLU’DA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ:
a) Saltuklular(1072–1202): Erzurum ve çevresi
b) Mengücekliler(1080–1228): Erzincan, Kemah ve Divriği’de
c) Danişmentliler(1080–1178): Sivas, Tokat, Amasya, Kayseri
d) Artuklular(1102–1409): Hasankeyf, Harput ve Mardin’de
e) Çaka Beyliği(1081–1093): İzmir ve çevresi
f) Sökmenliler: Ahlat ve Van Gölü havzası
g) İnaloğulları: Diyarbakır ve çevresi
h) Çubukoğulları: Harput ve çevresi
i) Dilmaçoğulları: Bitlis ve çevresi
j) İnançoğulları: Ladik’te (Denizli)
k) Tanvermişoğulları: Efes ve çevresi
Saltuklular (1072-1201):
Ebul-Kasım Saltuk tarafından kuruldu. Beyliğin merkezi Erzurum’dur.
Saltuklular Danişmentlilerle birlikte Haçlılara karşı savaştılar. Ayrıca Gürcülerle Gürcülerle savaşlar yapıldı.
Anadolu Selçuklu Devleti hükümdarı II. Rükneddin Süleyman Şah 1201’de Gürcistan seferinde dönerken bu beyliğe son verdi.
Moğolların önünden kaçan Türkmenlerin ilk uğrak yeri Erzurum’du. Önemli bir ticaret merkeziydi.
Tepsi Minare, Saat kulesi, Kale camii, Mama Hatun Kervansarayı, Ulu Camii hala ayakta olan eserlerdir.
Mengücekliler(1080-1228):
Mengücek Ahmet Gazi tarafından Erzincan’da kuruldu.
Rumlarla ve Gürcülerle savaştı ve şehit oldu. Oğlu İshak Bey’in ölümünden sonra beylik ikiye ayrıldı:
Erzincan-Kemah Kolu: İshak’ın oğlu Davud kurmuştur. II. Davut Bey Eyyubiler ve Harzemşahlarla işbirliği yapınca 1228’de I. Alaaddin Keykubat son verdi.
Divriği Kolu: İshak’ın oğlu Süleyman kurdu. Ahmet zamanı en parlak zamanıdır. 1252’de Anadolu Selçuklularına bağlandı.
Divriği Kale Camii, Ulu Camii, Kayıtbay Camii, Divriği Külliyesi önemli eserlerdir. Erzincan’daki depremler ve Moğol istilasından dolayı bazı eserler günümüze kadar gelmedi.
Danişmentliler (1080-1178):
Melikşah’ın komutanlarından Danişmend Ahmet Gazi tarafından Sivas’ta kuruldu.
Tokat, Amasya, Malatya ve Kayseri’yi aldı. Anadolu Selçuklularıyla birlikte Haçlılara karşı savaştı.
Emir Gazi damadı I. Mesut’un tahta çıkmasına yardım etti. Malatya’yı geri aldı. Antakya Haçlı Prensliği ve Kastamonu’yu işgal eden Bizans kuvvetleriyle çarpıştı. Emir Gazi dönemi en parlak dönemidir.
1134’de yerine oğlu Melik Muhammed geçti. Beylik, Sivas, Kayseri, Malatya kollarına ayrıldı. II. Kılıçarslan Kayseri’yi aldıktan sonra 1178’de beyliğe son verdi.
Tokat ve Niksar’da Yağıbasan medreseleri Anadolu’daki ilk medreselerdir. Emir Gazi Kümbeti ve Kayseri Ulu Cami mimari eserlerdir.
Artuklular (1102- 1409):
Artuk Bey’in oğulları Sökmen ve İlgazi tarafından Güneydoğu Anadolu’da kurulmuştur. Beylik daha sonra üç kola ayrılmıştır:
Hasankeyf Artukluları(1102- 1231): Artuk Bey’in oğlu Sökmen tarafından Diyarbakır’da kuruldu. 1231’de Eyyubiler tarafından yıkıldı.
Harput Artukluları(1185- 1234): İmadeddin Ebu Bekir tarafından 1185’de kuruldu. Zamanla Moğol ve Eyyubilerin egemenliğine giren bu beylik 1234’de Alaaddin Keykubat tarafından ortadan kaldırıldı.
Mardin Artukluları(1108-1409): 1108’de Artuk Bey’in oğlu İlgazi tarafından Mardin’de kuruldu.
1200’den itibaren Eyyubiler, arkasından Anadolu Selçukluları ve Moğol egemenliğine girdiler. 1409’da Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf bu kola son verdi.
Diyarbakır’daki Artuklu Sarayı Batman suyu üzerindeki Malabadi Köprüsü, Halep’teki Medrese, Mardin Ulu Cami, önemli eserlerdir.
Çaka Beyliği (1081–1093):
Oğuzların Çavuldur kolundan olan Çaka Bey, Bizans İmparatorluğu’na düzenlenen akınlar sırasında esir düştü ve İstanbul’a götürüldü.
Çaka Bey bir fırsatını bulup İstanbul’dan kaçtıktan sonra İzmir ve çevresini ele geçirip beylik kurdu.
Çaka Bey kurduğu donanma ile Midilli, Rodos, Sakız ve İstanköy adalarını fethetti. Çaka bey kızını Anadolu Selçuklu sultanı I. Kılıç Arslan ile evlendirdi. Bizans’ın kışkırtmaları sonucunda I. Kılıç Arslan kayınpederi Çaka Bey’i öldürttü.
Çaka Bey’in ölümünden sonra Bizans İzmir ve çevresini ele geçirerek bu beyliğe son verdi. Çaka Beyliği denizcilik faaliyetlerinde bulunan ilk Türk beyliğidir.
Anadolu’da Kurulan Diğer Beylikler:
Sökmenliler: Kutbeddin İl Arslan’ın komutanlarından Sökmen tarafından Ahlat ve Van Gölü havzasında kurulmuştur.
İnaloğulları: Türkmen komutanı Sadr tarafından Diyarbekir ve çevresinde kurulmuştur.
Çubukoğulları: Melikşah’ın komutanlarından Çubuk Bey tarafından Harput ve çevresinde kurulmuştur.
Dilmaçoğulları: (Togan Arslanoğulları): Sultan Alparslan’ın komutanlarından Dilmaçoğlu Mehmet bey tarafından Bitlis ve civarında burulmuştur.
İnançoğulları: Mehmet Bey tarafından Lâdik’te (Denizli) kurulmuştur.
Tanvermişoğulları: Tanrıvermiş adlı bir Türkmen beyi tarafından Efes ve çevresinde kurulmuştur.
Anadolu’da Kurulan İlk Beyliklerin Özellikleri:
a) Anadolu’nun fethedilmesinde ve Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır
b) Bulundukları bölgeleri Bizans, Gürcü, Ermeni ve Haçlı güçlerine karşı korumuşlardır.
c) Anadolu’da birçok yerleşim merkezi kurup buralara Türkçe isim vermişlerdir.
d) Yaptıkları eserlerle Anadolu’yu bayındır hale getirmişlerdir.
0 Yanıt
1913 Gösterim