Ahlak nedir?
Ahlak Arapca hulk sozcugunun coguludur.
Hulk ise; huy, adet, aliskanlik, yaradilis, insanin ruhsal-zihinsel halleri anlamindadir.
Öyleyse ahlak, kisinin huylarini ya da bir toplulugun aliskanlik ve adetlerini anlatir.
Insanin iyi ve kotu olarak nitelenen davranisi ve eylemleri ahlak kapsami icindedir.
Yeryuzunu iyi isleyerek dunyaya ekonomik duzeni, Kur'an-i Kerim' i de iyi anlayarak ahlaki ve sosyal duzeni kurma gorevi,
Yaratici tarafindan yalniz insan verilmis onurlu bir gorevdir. Bu gorev sirasinda insanin iki onemli yardimcisi akil ve vicdandir.
Bireyin ahlak ile iliskileri dinsel yasama bicimini olustururken; iyi veya kotu niyetle,
ya da iyi veya kotu diye degerlendirilebilecek tarzda sergiledigi davranislar ahlaki birer nitelik tasir. Ahlaklilik insanin evrensel boyutudur.
Insanligin sahip oldugu " yuksek degerler" arasinda sevgi, dostluk, guven, vefa, caliskanlik, bilgi, inanc, saygiyi siralayabiliriz. "
Arac degerler" olarak insan ilgi-cikar alaninin kusku, cekememezlik, kiskanclik gibi degerlerine sahiptir.
Arac degerler tarafindan yonlendirilen eylemler yuksek degerlerin eylemlerine mudahale edebilir.
Örnegin; insanin meslegini cok sevdigi icin ya da kendisini cok ilgilendirdigi icin degil de, daha cok maddi kazanc ya da itibar olanagi icin secmesi arac degerlerin,
yuksek degerlere mudahalesidir. Arac degerlerce yonetilen eylemler cesitli kavgalar, hesaplasmalar ve
rekabetin goruldugu eylemlerdir.
Bu anlamda insan gerek toplumsal gerekse bireysel yasaminda kavgalara, karmasaya suruklenir.
Oysa ki yuksek degerlerin kaynak oldugu eylemlerde kavga ya da karmasa soz konusu degildir.
Örnegin; herkes diledigi kadar durust olabilir, bir seyi ya da bir kimseyi sevebilir,
gucunun yettigi kadar kendisini bilime ya da Allah'a adayabilir. Buradan cikaracagimiz sonuc;
yuksek degerlerin birlestirici, yapici arac degerlerin ise ayristirici, yikici olmasidir.
" Alisilan degerler" dedigimiz ucuncu tip degerler ise, insanin toplum ve kultur cevresinde buldugu degerlerdir.
Moda, gelenek, zevk ve aliskanliklar, zamanla degisen ya da otomatiklesen, oznesi belirsiz buyurklarin rol oynadigi bu tur degerlere birer ornektir.
Alisilan degerler maddi ve manevi kultur kaliplari olup cagdan caga, toplumdan topluma degisir.
Oysa ki yuksek degerler cagdan caga ya da toplumdan topluma degismez.
Verilen sozu tutmanin, iyilik yapmanin ya da insafli olmanin anlami her cag ve toplumda aynidir.
Kur'an-i Kerim' de insanin cesitli varolussal gorunusleri belirtilir, degerlendirilir.
Özellikle yuksek ahlak degerlerini gerceklestirme dogrultusunda, ozunda sakli bulunan insani varlik nitelikleri uyandirilmaya calisilir.
Insanlar bencil davranislardan alikonulmak uzere uyarilir. Kur'an ahlaki Allah merkezli bir ahlaktir. Bununla soylemek istedigimiz
Hz. Peygamberin ve butun inananlarin dar ve genis anlamdaki butun kulluk eylemleri, yasam faaliyetleri Allah icindir.
En'am Suresi 163. ayet bunu su sekilde dile getirir:
" De ki: 'Benim namazim, ibadetlerim/kurbanlarim, hayatim, olumum alemlerin Rabbi olan Allah icindir.'"
Kur'an'da bildirilen ahlak degerleri evrensel olup butun insanliga hitap eder.
Maide Suresi 8. ayetde
" Ey iman edenler! Adalet ve durustlugun taniklari olarak Allah icin kollayip gozetenler olun. Bir topluluga kininiz sizi adaletsiz davranmaya asla itmesin.
Adaletli olun. Bu takvaya/korunup sakinmaya daha uygundur. Allah'tan korkun. Allah, yapmakta olduklarinizdan haberdardir."
Bakara Suresi 267. ayetde ise:
" Ey iman edenler! Kazandiklarinizin ve yerden sizin icin cikarmis olduklarimizin temiz ve guzellerinden infak edin.
Kendinizin goz yummadan alicisi olmadiginiz pis/bayagi seyleri vermeye kalkmayin. Bilin ki Allah Gani'dir,
comertligine sinir yoktur, Hamid'dir, butun ovgulerin sahibidir/ovguye layik olanlari geregince over."
seklinde bu evrensellik aciklanmaktadir.
Kaynagini Kur'an-i Kerim'den alan ahlak ilkeleri toplumdan topluma, cagdan caga ozu degismeden cesitli isimlerle karsimiza cikar.
Tevrat'ta " On Emir" diye adlandirilan bu ilkeler Yahudi ve Hiristiyan dininin en acik ve
belirgin ilkeleri olurken Kur'an-i Kerim'de On Emir'e karsilik gelen emirler
Isra Suresi 22-37. ayetlerde su sekilde siralanir:
1 - Allah'tan baskasini Tanri yapma, O'ndan baskasina tapma.
2 - Anana, babana iyilikte bulun ve iyi davran.
3 - Akrabaya, yoksula, yolda kalana hakkini ver.
4 - Harcamalarinda orta yolu tut, sacip savurma.
5 - Gecim kaygisi, yoksulluk korkusuyla cocuklarini oldurme.
6 - Zinaya yaklasma! Cunku o igrenc bir istir.
7 - Allah;in saygin kildigi cana kiyma, onu oldurme.
8 - Yetimin malina iyilik disinda yaklasma.
9 - Verdigin sozu yerine getir.
10 - Olcu ve tartida hile yapma.
11 - Hakkinda kesin bilgin olmayan seye uyma.
12 - Yeryuzunde boburlenerek yurume.
4 Yanıt
4826 Gösterim